چک جومهوریتی
| Czech Republic Česká republika (چک)
| |
|---|---|
 بایراق
 Coat of arms
| |
|
مارشی: sahib xn NN des as SS
se zoom PSD sseanmoi se as ses NN km titeew | |
![یئری خریطه‌ده the چک جومهوریتی (dark green) – in اوروپا (green & dark grey) – in the European Union (green) – [Legend]](/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84:EU-Czech_Republic.svg) یئری خریطه‌ده the چک جومهوریتی (dark green) – in اوروپا (green & dark grey) | |
| مرکزی و ان بویوک شهری | پراقا |
| Official language | چک دیلی[۱] |
| Officially recognised[۲][۳] | |
| قومیت‌لر (2014[۴]) |
sahib xn NN des as SS se zoom PSD sseanmoi se as ses NN km titeew |
| دین (2011[۵]) |
sahib xn NN des as SS se zoom PSD sseanmoi se as ses NN km titeew |
| دئمونیمی | چک‌لر |
| حوکومت |
Unitary parliamentary جومهوریت |
| Miloš Zeman | |
| Bohuslav Sobotka | |
| قانون وئریجیلیکی | Parliament |
| Senate | |
| Chamber of Deputies | |
| Formation | |
| شابلون:Circa 870 | |
| 1198 | |
| 28 October 1918 | |
| 1 January 1969 | |
| 1 January 1993 | |
• Joined the اوروپا بیرلیگی | 1 May 2004 |
| اراضی | |
• جمعی | ۷۸٬۸۶۶ km2 (۳۰٬۴۵۰ sq mi) (116th) |
• سو (%) | 2 |
| اهالی | |
• 2015 تخمینی | 10,553,443[۶] (81st) |
• 2011 census | 10,436,560[۷] |
• سیخیلیق | ۱۳۴/km2 (۳۴۷٫۱/sq mi) (87th) |
| جی‌دی‌پی (پی‌پی‌پی) | 2016 تخمینی |
• جمعی | $343.931 billion[۸] (50th) |
• آدام‌باشی | $32,622[۸] (39th) |
| جی‌دی‌پی (نومینال) | 2016 تخمینی |
• جمعی | $189.982 billion[۸] (49th) |
• آدام‌باشی | $18,020[۸] (41st) |
| جینی (2014) |
 25.1[۹]low · 4th |
| اچ‌دی‌آی (2014) |
 0.870[۱۰]very high · 28th |
| پول‌بیریمی | Czech koruna (CZK) |
| چاغ‌بؤلگه‌سی | CET (UTC+1) |
• یای (DST) | CEST (UTC+2) |
| سوروجولر | right |
| تیلفون کوْدو | +420b |
| Patron saint | St. Wenceslaus |
| ایزو ۳۱۶۶ کوْدو | CZ |
| اینترنت دامینی | .czc |
| |
چک جۆمهۇریتی — اوروپانین مرکزینده یئرلَشن بیر اؤلکه‌دیر.پراقا چک جومهوریتینین باشکندی و اؤلکله ده ان بؤیۆک شهر[۱۱]
اؤلکه تاریخاً ۲ ویلایت‌دن - بوهمیا و موراویدان عبارت‌دیر. سیلزی توْرپاقلارینین دا بیر حیصّه سی چکلرین اراضی‌سینه دۆشور. چک جومهوریتی اهالیسینین سایی ۲۰۱۰-جو ایلین مارسین ۳۱-نه اوْلان معلوماتا اساساً ۱۰ ۵۰۹ ۳۷۷ نفردیر[۱۲]. اؤلکه‌نین باشکندی پراقا شهریدیر. پراقا - ۱ ۲۱۲ ۰۹۷ نفر[۱۳] و برنو - ۷۱۹ ۵۵۵ نفر[۱۴] اهالی ایله چک جومهوریتی ان بؤیوک شهرلری‌دیر.
ایچینده‌کیلر
تاریخ[دَییشدیر]
بوهمیا بؤلگه‌سینده یاشایان سلتلر اؤلکه‌نین تاریخ‌ده معلوم اوْلان ایلک یئرلی اهالی‌سی‌دیر. V عصرده شرقدن ایسلاو قبیله‌لری گله‌رک البا چایینین وادیسینده یئرله‌شمیشلر. آلتی عصر عرضینده مۆنتظم اوْلاراق ایسلاو، آلمان و ماجارلارین ایشغاللارینا معروض قالمیش‌دیر. XIV عصرده قۇرولان آلمان ایمپیراتورلوغو اۇزون ایللر اؤلکه‌یه حاکم اوْلموش، ۱۷-جی عصرین اوّللرینده اوتریش-ماجاریستان ایمپیراتورلوغونا مغلوب اوْلاراق بۇ توْرپاقلاری ایتیرمیش‌دیر. اوتریش، بوهمیا و موراوییایا، ماجاریستان ایسه ایسلوواکییا حؤکم ائتمک‌ده ایدی. بیرینجی دونیا ساواشی نتیجه‌سینده اوتریش-ماجاریستان ایمپراتورلوغونون ییخیلماسی ایله ۱۹۱۸-جی ایلین اۇکتوبر یندا چک ایسلواکی جومهوریتی آدییلا موستقیل‌لیکلرینی اعلان ائتدیلر. اؤلکه‌ده‌کی اتنیک قروپلاردان آلمانلارین قیاملاری و آلمانین تضییقی ایله بوهمیا بؤلگه‌سی آلمانلارا وئریلدی (۱۹۳۸). بیر ایل سوْنرا هیتلرین امری ایله آلمان اوْردوسو چخوسلوواکیانی ایشغال ائتدی.
ایکینجی دۆنیا ساواشی نتیجه‌سینده ۱۹۴۵-جی ایلده اؤلکه بۇ سفر ده روسیه طرفیندن ایشغال ائدیلدی. چخوسلوواکیانین شرق‌ده‌کی روتنیا ایالتینی اؤز توْرپاقلارینا قاتان روسیه، تضییق نتیجه‌سینده چک کومونیست پارتییاسینی اقتدارا کئچیره‌رک سوسیالیست بیر رژیم قوردوردو. یئنی اداره اؤز آنلاییشی گریی آزادلیقلاری محدودلاشدیردی. آزادلیق طرفداری اوْلان کسلری حبسخانا و عقل خسته خانالارینا دول‌دوراراق اؤلکه‌نی روسیه نین پیکی دۇرومینه گتیردی. ۱۹۵۵-جی ایلده ورشو مۆقاویله‌سی تشکیلاتی نا داخیل اوْلدو. ۱۹۶۰ دان سوْنرا اکینچی‌لیک کولکتیفلشتیریل‌دی. نقلیات تیجارت و آغیر صنایع دؤولتلشدیریل‌دی. مدنیت و دینی اینانجلارا تضییق آلتینا آلیندی. ۱۹۶۸-جی ایلده ایستالین طرفدارلارینین یئرینه کئچن آلکساندر دوبجک و لودویک سووبودا اؤلکه‌ده لیبرال بیر سیاست ایزله‌یه‌رک ایقتصادیات‌دا خاریجه آچیلما ایستیقامتینده مۆختلیف اصلاحاتلار ائتدیلر. مطبوعات و نشر قورولوشلارینا آزادلیق وئریلدی. کوممونیزمین دیکتاتورلوق رژیمین‌دن خلاص اوْلوب اینسانجا یاشاماق اۆچون سی صرف ائدن رهبرلر روسیه ایداره‌چیلری طرفیندن شدت‌له تنقید ائدیلدی. چک ایسلواکیداکی بۇ لیبرال اصلاحاتلار نتیجه‌سینده بیر پیکینی ایتیرمه قوْرخوسو اشی‌دن روسیه اؤلکه‌نی ایشغال ائتدی. اؤلکه‌لره موستقیل‌لیک شوعارلاری اؤیره‌دن روسیه اؤزونون ائتدیی ایشغالا قارشی گلن خالقی اینساف‌سیزجا تانکلارین پالیترالاری آلتیندا ازدی و اؤلکه ایداره‌چیلرینی شدت‌له جزالاندیردی. یوز مینلرله چک ایسلواکیلی، روس ظلمونه دؤزه بیلمه‌یه‌رک اوتریش و آلمان قاچ‌دی.۱۹۸۹ دا بۆتون شرق بلوکو اؤلکه‌لرینده اوْلدوغو کیمی، چک ایسلواکیدا دا یومشالما سیاستی باشلادی. چوْخ پارتییالی سیستمه کئچیلدی و ۱۹۹۰ دا ایلک سربست سئچکی کجیریل‌دی. کومونیستلر قازانا بیلمه‌دیلر. میللیت‌چی پارتییالار اقتدار اوْلدولار. ۱۹۹۲ ژۇئنون‌دا چک وسلوواکی میدانا گتیرن چک و ایسلوواکی جومهوریتیلاریندا آیری-آیری ائدیلن سئچکیلردن سوْنرا ایکی جومهوریتین بیر-بیرین‌دن آیریلماسی گوندمه گلدی. ائدیلن گؤروشمه‌لر نتیجه‌سینده ۲۵ نوْامبر ۱۹۹۲ گۆنو ائدیلن آندلاشما ایله ۳۱ دسامبر ۱۹۹۲ تاریخینده ایکی جومهوریتی بیر-بیرین‌دن آیریلدی.
رنسانس دؤورو[دَییشدیر]
چکیانین اساسینی قوْیان چک و اوْنون قیزی لیبوش‌نین نسلی‌نین بیرباشا داوام‌چی‌سی — چک حؤکمدارلاریندان بیری، XIII عصرین سوْنلاریندا حؤکمدارلیق ائدن IV کارلدیر. اوْنون دؤورونو چکیانین رنسانس دؤورو حساب ائتمک اوْلار. کارلین حؤکمدارلیغی ارفه‌سینده مقدس ویتا معبدی، کارل‌اوف کؤرپوسو، سای‌سیز-حساب‌سیز سارایلار، قصرلر تیکیلیب. محض بۇ ارفه‌ده چکدا آوروپانین ان یاش‌لی بیلیم یوردولریندن بیری آچیلیر. چک تاریخینده تبلیغات‌چی و اصلاحات‌چی یان قوسون امه یی دانیلمازدیر. اوْ، کاتولیک کلیسا‌سینین عدالت‌سیز مؤوقیینی، کاسیبلارا قارشی موناسیبتینی آچیق-آشکار گؤسترمیش‌دیر. بۇ موقعیت گؤره، اوْنو تونقال‌دا یاندیرمیش‌دیلار.
چک ایسلواکی[دَییشدیر]
ایکینجی دۆنیا ساواشینین باشا چاتماسیندان سوْنرا سوسیالیست بلوکونا قاتیلان چک ایسلواکی ۱۹۶۸-جی ایلده سووت قوْشونلارینین پراقا باهاری آدی ایله تاریخه دوشن، سوسیالیزم‌دن اۇزاقلاشما مئیللری‌نین قارشی‌سینی ساواش موداخی‌له یوْلو ایله آلماسیندان سوْنرا ۱۹۹۰-جی ایله قدر کومونیست رژیمی ایله ایداره اوْلونموش‌دور. چک و ایسلوواکی جومهوریتی اوْلماقلا ایکی فدراسییا سوبیکتی‌نین بیرلشمه‌سیندن یارانان چک ایسلواکی ۳۵۰ عضولو فدرال مجلیس طرفیندن ایداره اوْلونوردو. فدرال مجلیس بۆتون اؤلکه‌دن سئچیلن ۲۰۰ دپوتات‌لی خالق مجلیسیندن و هر فدراسییا سوبیکتین‌دن ۷۵ عضو اوْلماقلا ۱۵۰ دپوتات‌لی میلّت مجلیسیندن عبارت ایدی. دؤولت باشچی‌سی، باش ناظیر و نازیرلر فدرال مجلیس طرفیندن اؤز عضولری آراسیندان سئچیلیردی. ۱۹۸۹-جو ایلده شرقی آوروپانین سوسیالیست بلوکو اؤلکه‌لرینده باش قالدیران دموکراتیکلشمه و چوخپارتییالی سیستمه کئچید، چکدا دا مۆشاهیده اوْلون‌دو. ۱۹۹۰-جی ایلده ایلک چوخپارتییالی سئچکیلر کچیریل‌دی. ۱۹۹۲-جی ایلین ژۇئنون‌دا چک ایسلواکی تشکیل ائدن چک و ایسلوواکی جومهوریتیلاریندا آیری-آیری سئچکی کچیریل‌دی. چکداکی سئچکیلرده غالیب گلن واتسلاو کلاوس باش ناظیر اوْلدو. بۇ سئچکیلردن سوْنرا آپاریلان دانیشیقلاردان سوْنرا [[۳۱ دسامبر ]] ۱۹۹۲-جی ایلده ایکی جومهوریتی بیر-بیرین‌دن آیریلدی.
ایقلیم و طبیعی احتیاطلار[دَییشدیر]
دنیزدن اۇزاق مرکزی آوروپا اؤلکه‌سی اوْلان چک، دیگر مرکزی آوروپا اؤلکه‌لرینده اوْلدوغو کیمی قیشی چَتین کئچن قۇرو ایقلیمه مالیک‌دیر. یایی سرین کئچن اؤلکه‌ده، ایللیک اوْرتا تِمپراتور ایلدن ایله فرق‌لنیر. قیش‌دا اؤلکه‌ده هاوا هر زامان صیفیر درجه‌دن آشاغی اوْلور. ایللیک اوْرتا یاغینتی بؤلگه‌لره گؤره ۱۰۰۰-۱۵۰۰ مم آراسیندا دییشیر. یۆکسک‌لییی چوْخ اوْلمایان دوزن‌لیک بؤلگه‌لرده یاغینتی میقداری ۱۰۰۰ مم اطرافیندا اوْلور، یۆکسک داغلیق اراضیلرده داغلارین یاغیش بۇلودلارینی توتماسی و سیخلاشدیریجی‌لیق وظیفه‌سی گؤرمه‌سی، ایللیک یاغینتی میقدارینین اوْرتا حسابلا ۱۵۰۰ مم اطرافیندا اوْلماسینی تامین ائدیر. یاغینتیلار قیش‌دا عومومیت‌له قار شکلینده اوْلور.
چکیانین ۳۰%-i مشه‌لرله اهاتلنمیش‌دیر. اؤزل‌له بوهمیا داغلاری و کارپاتلارین یۆکسک بؤلگه‌لرینده اینیارپاق‌لی مشه بؤلگه‌لری، یۆکسک‌لییی چوْخ اوْلمایان یئرلرده قایین، پالید و گورژن مشه‌لری اۆستونلوک تشکیل ائدیر. مشه‌لیک بؤلگه‌لرده یاشایان وحشی حئیوانلار - چؤل دونوزو، چؤل پیشیی و داغ کچی‌سی‌دیر. یئرآلتی احتیاطلاری محدوددور. آوروپانین ان چوْخ اورانوس چیخاران اؤلکه‌سی اوْلان چکدا کؤمور، ایستیبیوم، ماقنزیت، جیوه، قرافیت، کاولین و آز میقداردا نفت ده چیخاریلیر. چیخاریلان اورانوسین میقداری، بۇ ماده نین ایستراتژی اهمیتی باخیمیندان آچیق‌لانمیر.
ایقتصادیات[دَییشدیر]
چک صنایعیه آرخالانان ایقتصادیاتا مالیک‌دیر. سوسیالیزم ایدارتمه اۆصولو زامانی توْرپاقلار دؤولتینکیلش‌دیری‌له‌رک کوللکتیو اکین‌چی‌لییه کچیل‌دی. بۇ سمره‌لی‌لییی آشاغی سالدی و اؤلکه اوولکین‌دن داها چوْخ ارزاق محصولو ایدخال ائتمک مجبوریتینده قالدی. ان اهمیت‌لی اکینچی‌لیک محصوللاری بۇغدا، آرپا، یولاف، چوودار، قارغیدالی، چوغون‌دور، کارتوف و بالقاباقدیر. حئیواندارلیق گئنیش تشکول تاپمیش‌دیر. ان چوْخ ائو حئیوانلارینین یتیشدیریلدیی اؤلکه‌ده بؤیوک باش حئیوانلارین سایی کیچیک باش حئیوانلارین سایین‌دان چوْخ‌دور. مشه‌لردن الده ائدیلن محصوللار احتیاجی اؤد‌مک‌له یاناشی، ایخراج دا ائدیلیر. یئرآلتی احتیاطلاری اؤلکه‌نین احتیاجینی اؤدمدیی اۆچون بۇ ماللاری ایدخال ائتمک مجبوریتینده‌دیر. دمیر کوندنساتینین اهمیت‌لی قیسیمینی ایدخال ائتمه‌سینه باخمایاراق دۆنیادا پولاد ایستهصالین‌دا ایلک اوْن اؤلکه ایچینه گیره بیلمک‌ده‌دیر. شرق بلوکو اؤلکه‌لرین ماشین، کیمیوی ماده، سیلاح، تکستیل محصولو احتیاجلارینین بؤیوک بیر کیمینی چک جومهوریتی قارشیلاماق‌دادیر.
اهالی[دَییشدیر]
چک جومهوریتی اهالیسینین %۹۴.۲ سی چکلردن عبارت‌دیر. کیچیک آزلیقلار اوْلاراق ایسلوواک (%۱.۹) و آلمانلار(%۰.۴) واردیر. آیریجا اؤلکه‌ده لهیستانلیلاردا یاشاییر. اهالیسینین بؤیوک اکثریتی شهرلرده یاشاییر. اهالی‌نین ان سیخ اوْلدوغو یئرلر باشکند پراقا ایله پیلسن، برنو و اوْستراوادیر.
نقلیات[دَییشدیر]
چک اینکیشاف ائتمیش اوتوموبیل و دمیر یوْلو شبکه‌سینه مالیک‌دیر. دمیریوللارینین دؤردده بیرینده الکتریک‌لی قاتارلار چالیشماق‌دادیر. پراقا و اؤلکه‌نین دیگر بؤیوک شهرلری هاوا نقلیاتی ایله بیر-بیرینه باغلیدیر.
کؤپوک‌لو ایچکیلر دیاری[دَییشدیر]
چکدا پیوه چکمه صنعتی گئنیش یاییلیب. چکلرده پیوه نسیللری بیرلشدیرن دَیَر کیمی قیمتلندیریلیر. پیوه‌نین مشهور بودوار نؤعو بیر چوْخ ویتامینلرله زنگین‌دیر. بۇ پیوه‌نین سویو ۳۰۰ متر درین‌لییی اوْلان آرتزیان قویوسون‌دان چیخاردیلیر.
چک سوونیرلری(سوغات)[دَییشدیر]
خانیملار اۆچون ان سئویم‌لی و دَیَرلی هدیّه کیمی تانینان چک سوونیرلری دۆنیادا مشهوردور. "موزِر" فیرماسینین سوونیر - بولور قابلاری آدین‌دان سؤز ائتدیرمیی باجاریر. چکدا مشهور اوْلان داها بیر آکسِسوار - دۇزلارا هوپدورولان گۆل‌دور. بئله گۆل اۇزون مودّتلی قالیر.
یئمک[دَییشدیر]
ایستینادلار[دَییشدیر]
- ↑ Czech language. Czech Republic – Official website. Ministry of Foreign Affairs of the Czech Republic. یوْخلانیلیب14 November 2011.
- ↑ Citizens belonging to minorities, which traditionally and on a long-term basis live within the territory of the Czech Republic, enjoy the right to use their language in communication with authorities and in courts of law (for the list of recognized minorities see National Minorities Policy of the Government of the Czech Republic, Belorussian and Vietnamese since 4 July 2013, see Česko má nové oficiální národnostní menšiny. Vietnamce a Bělorusy). Article 25 of the Czech Charter of Fundamental Rights and Basic Freedoms ensures the right of the national and ethnic minorities to education and communication with the authorities in their own language. Act No. 500/2004 Coll. (The Administrative Rule) in its paragraph 16 (4) (Procedural Language) ensures that a citizen of the Czech Republic who belongs to a national or an ethnic minority, which traditionally and on a long-term basis lives within the territory of the Czech Republic, has the right to address an administrative agency and proceed before it in the language of the minority. If the administrative agency has no employee with knowledge of the language, the agency is bound to obtain a translator at the agency's own expense. According to Act No. 273/2001 (Concerning the Rights of Members of Minorities) paragraph 9 (The right to use language of a national minority in dealing with authorities and in front of the courts of law) the same also applies to members of national minorities in the courts of law.
- ↑ The Slovak language may be considered an official language in the Czech Republic under certain circumstances, as defined by several laws – e.g. law 500/2004, 337/1992. Source: http://portal.gov.cz. Cited: "Například Správní řád (zákon č. 500/2004 Sb.) stanovuje: "V řízení se jedná a písemnosti se vyhotovují v českém jazyce. Účastníci řízení mohou jednat a písemnosti mohou být předkládány i v jazyce slovenském ..." (§16, odstavec 1). Zákon o správě daní a poplatků (337/1992 Sb.) "Úřední jazyk: Před správcem daně se jedná v jazyce českém nebo slovenském. Veškerá písemná podání se předkládají v češtině nebo slovenštině ..." (§ 3, odstavec 1). http://portal.gov.cz
- ↑ Czech Republic Population 2014. World Population Review. یوْخلانیلیب14 April 2014.
- ↑ Czech Republic Demographics Profile 2014. Index Mundi. یوْخلانیلیب14 December 2014.
- ↑ Population change – 1st – 2nd quarter of 2015. Czech Statistical Office (21 March 2016). یوْخلانیلیب21 March 2016.
- ↑ Census of Population and Housing 2011: Basic final results. Czech Statistical Office. Retrieved on 19 December 2012.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ Czech Republic. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب31 December 2015.
- ↑ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب4 December 2015.
- ↑ Human Development Report 2015. United Nations (2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.
- ↑ Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook: Europa
- ↑ [۱]
- ↑ http://www.czso.cz/eng/redakce.nsf/i/characteristics_of_the_capital_city_of_prague
- ↑ http://www.czso.cz/eng/redakce.nsf/i/characteristics_of_the_jihomoravsky_region
گؤرونتولر[دَییشدیر]
بیرده باخ[دَییشدیر]
شابلون:چک کۇنولاردا شابلون:آوروپا اؤلکه‌لری شابلون:آوروپا بیرلیگی شابلون:ناتو
قایناقلار[دَییشدیر]
.svg)
- اسکریپت خطالاری اوْلان صفحهلر
- Pages using infobox country with unknown parameters
- اؤلکه‌لر
- مرکزی اوروپا
- اوروپا اؤلکه‌لری
- دنیزه چیخیشی اولمایان اؤلکه‌لر
- ناتو اؤلکه‌لری
- چک جومهوریتی
- مرکزی اوروپا اؤلکه‌لری
- اوروپادا اؤلکه‌لر
- Czech-speaking countries and territories
- شرقی اوروپا اؤلکه‌لری
- اوروپا شوراسینین عوضو اولان دؤولتلر
- اوروپا بیرلییینین عوضو دؤولتلری
- بیرلشمیش میلتلر اؤیهسی اؤلکه‌لر
- جومهوریتلر
- ایسلاو اؤلکه‌لر و اراضیلر
- ۱۹۹۳ میلادی ایلده قورولان بؤلگهلر و اؤلکه‌لر
