قافقاز (درگی)

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن

قافقاز


یاییلان ایللر 1951
دیل تورک، آلمان، روس دیل‌لرینده
یاییلان یئر آلمان - مونیخ
موضوع ایجتیماعی درگی

 قافقاز (تورک. Kafkasya، آلمان. Der Kaukasus‎) — قافقاز سیاسی موهاجیرلری نین 1951-جی ایلین آقوستوندان 1952-جی ایلین دسامبرینادک مونیخ‌ده تورک، اینگیلیس و روس دیل‌لرینده نشر ائتدیردیکلری درگی. 

تاریخی[دَییشدیر]

  واحید کونفداتیو قافقاز دؤولتی یاراتماق ایدئیاسینی تبلیغ ائدیردی. علی خان قانتمیرین رداکتورلوغو ایله چیخان درگی 1-جی سایینداکی  " دعاوا و غایه‌میز "  آدلی باش مقاله‌سینده یازیردی: 

 " موضطریب وطنیمیزین قورتولوشو اومیدی ایله یاشایان بیز قافقازلی‌لار اوچون یالنیز موستقیل و بیرلشیک قافقاز فیکرینه صداقتیمیزی یئنیدن بیان ائتمکله قالماییب، بو حدده هانسی یول‌لارلا چاتماق ایسته‌دیگیمیزی، هانسی میلّت‌لرآراسی قووّه لره ایستیناد ائتمگی دوشوندوگوموزو، قافقازین اؤز ایستیقلالینی ایستیرداد ائتمه‌سی و خوصوصیله اونو موحافیظه ائده بیلمه‌سی اوچون اؤزونه هانسی دوستلاری و موتتفیق‌لری تاپا بیله‌جگینی ده اورتایا قویماق زامانی گلمیشدیر. "  

درگیده قافقاز بیرلیگی ایدئیاسینا، اراضیده یاشایان خالق‌لارین تاریخی بیرلیگینه، همچنین تزار روسیه‌سی‌نین، شوروی رئژیمی‌نین قافقازداکی سیاستینه دایر علمی-پوبلیسیستیک ماتریال‌لار درج ائدیلیردی. علی خان قانتمیرین  " قافقاز "  (1951، آقوست، نؤمره 1)، احمد نبی ماقومانین  " قافقازین ایستیقلال موجادیله‌سی "  (1951، آقوست، نؤمره 1)، میرزه بالا محمدزاده نین  " آذربایجاندا روسلاشدیرما سیاستی "  (1952، ژوئن-ژوئیه، نؤمره11-12) و دیگر چوخ‌سایلی مقاله‌لرده قافقازین تاریخی جوغرافیاسی، بورادا یاشایان خالق‌لارین عادت-عنعنه‌سی و یادائللی‌لره قارشی بیرگه موباریزه‌سیندن بحث اولونوردو. 

مؤوضولاری[دَییشدیر]

 " قافقاسیانین ان چوخ موراجیعت ائتدیگی مؤوضو شوروی رژیمی و ایدئولوژی‌سی نین، بولشویزمین خالق‌لارا گتیردیگی بلالارین تنقیدی ایدی: محمد امین رسول‌زاده‌نین  " آذربایجاندا آوریل اینقیلابی "  (1952،N9İ0)، ر.تراهونون  " شیمالی قافقازدا کوللکتیولشدیرمه "  (1952، Nell-12)، م.ه.تورکقولون  " قیزیل روس ایمپریاسی قان اوزرینده قورولموشدور "  (1952، N°14) مقاله‌لری و س. محمد امین رسول‌زاده‌نین  " قافقاز کونفدراسیاسی حرکاتی "  (1951، N°2-3) و  " قافقاز مسله‌سی "  (1952، Ne6-14) مقاله لری قافقاز بیرلیگی ایدئیاسی‌نین پروقرامی آدلاندیریلا بیلر. 

  میرزه بالا محمدزاده‌نین  " میلّی ایستیقلال دعاوامیزین بوگونکو صحیفه‌سی "  آدلی یازیسیندا (1952، آقوست نؤمره 13) بیر طرفدن، روسلارین نه‌یین باهاسینا اولورسا-اولسون،  " واحید و بؤلونمز روسیه "  قورماق نیت‌لری ایفشا ائدیلیرسه، دیگر طرفدن،  " میلّی ایستیقلال دعاوامیزی روسلارلا بیر بازارلیق مؤوضوسو حالینا "  گتیرن غئیری-روس، او جومله‌دن آذربایجان موهاجیرتی‌نین یانلیش مؤوقع‌لری تنقید اولونور. 

 " هر شئیدن اؤنجه - میلّی ایستیقلال "  آدلی باشقا بیر مقاله‌سینده (1952، اوکتوبر، نؤمره15) م.ب.محمدزاده آمریکا کومیته‌سی نین صدری آدمیرال کِرکی  " شوروی‌لرده کی  میلت‌لرین ایستیقلال حاقینی شوبهه آلتینا آلدیغینا "  گؤره قینایاراق یازیردی:  " بیزیم اوچون، هر شئیدن اؤنجه، میلّی ایستیقلالیمیز بحث مؤوضوسو اولدوغو حالدا و موقدس حاقیمیزین قئید و شرطسیز تانینماسینی طلب ائتدیگیمیز حالدا، آمریکا کومیته‌سی‌نین سیاستینه ترجومان اولان آدمیرال کِرک بونون تام عکسینی ایدیعا ائدیر، حتّی داها ایره‌لی گئده‌رک، " بیر چوخ میلتین قایناییب-قاریشیب تک بیر میلت "  اولا بیله‌جگینی مومکون گؤرور " . مقاله‌ده داها سونرا دئییلیردی:  " هر شئیدن اؤنجه، ایستیقلال حاقی‌نین تانینماسینی طلب ائدن میلت‌لر یئنیدن بؤیوک بیر روسیه‌نین تشکّولونو عومومی باریش، عومومی گوون، دونیا مدنیتی و حوریت پرینسیپ‌لری اوچون بؤیوک بیر تهلوکه حساب ائدیرلر " .  " قافقاسیا " نین توتدوغو یولون دوغرو اولدوغونو تاریخ 40 ایل سونرا تصدیق ائتدی: شوروی‌ چؤکدو و ایمپریانین خارابالیق‌لاری اوزرینده موستقیل میلّی دؤولت‌لر یاراندی. 

  فعالیتی[دَییشدیر]

 " قافقاسیا "  1953-جو ایلین ژانویه‌سیندن همین ایلین مئی‌نه‌دک  " بیرلشیک قافقاسیا "  آدی ایله نشر اولونموشدور. پروقرام، مرام، مؤوضو، پروبلم و یازارلار باخیمیندان  " بیرلشیک قافقاسیا "  اؤز سلفیندن فرق‌لنمیردی. 

  قافقاز کونفدراسیونو ایدئیاسینا یاراندیغی واختدان طرفدار اولمایان ارمنی موهاجیرتی‌نین تمثیلچی‌لری، اوّلکی نشرلر کیمی،  " بیرلشیک قافقاسیا " نین دا فعالیتینده ایشتیراک ائتمیردیلر. اساساً، آذربایجان، گورجوستان و شیمالی قافقاز نوماینده‌لری‌نین تریبونوناچئوریلن " بیرلشیک قافقاسیا "  قافقاز کونفدراسیاسی اوغروندا آردیجیل موباریزه آپاریردی. درگی، عئینی زاماندا، میلّی ایستیقلال موباریزه‌سی اؤنونه کؤتوک کیمی آتیلان " واحید و بؤلونمز روسیه " پرینسیپی‌نین طرفدارلارینا سرت جاواب‌لار وئرمگی ده اونوتموردو. 

  آذربایجان موهاجیرتی‌نین لیدرلریندن بیری، گؤرکملی ایدئولوق م.ب.محمدزاده بئله‌لری نین تِزیس‌لرینی توتارلی تاریخی فاکت‌لارلا آلت-اوست ائده‌رک یازیردی:  " تاریخاً قیلینج، قان و آتش گوجو ایله، وحشت و باربارلیقلا تشکّول ائتمیش روسیه وارسا، او میلت‌لر زیندانیندا... میللی مؤوجودیت‌لرینی قورویا بیله‌جک قدر مدنی و اینسانی قودرت گؤسترمیش اولان میلت‌لر ده واردیر... " . 

  مورکّب و دییشن تاریخی شراییط، ایجتیماعی-سیاسی موحیط موهاجیر ایستیقلالچی‌لارین موباریزه اوصولو و تاکتیکینده موعین دییشیک‌لیک‌لر ائتسه ده، اونلاری اساس پرینسیپ، آمال و پروقرام‌لاریندان دؤندره بیلمه‌میشدی. آذربایجان ایستیقلالچی‌لاری‌نین  " بیرلشیک قافقاسیا " دا درج ائدیلمیش بو قبیلدن اولان یازی‌لاری گؤستریر کی، شوروی رژیمی نین  " شیدّت و تضییق پولیتیکاسینا رغماً، روسلار آذربایجانی یالنیز مادّتاً ایستیلا ائتمگه مووفق اولموش، وطن منن فتح ائدیلمه‌میشدیر "  (م.ه.تورکقول،  " آذربایجان تورکلری نین ایستیقلال گونو " ، 1953، مئی، نؤمره 5). 

 " بیرلشیک قافقاسیا "  آذربایجان ایستیقلالچی‌لاری‌نین حیاتیندا و مطبوعات تاریخینده پارلاق ایز قویموش،  " ردّ اولسون بؤلونمز و بوتؤو روسیه، یاشاسین قافقاز کونفدراسیاسی، یاشاسین میلت‌لرین ایستیقلال حاقی! "  - دئیه‌رک، شوروی-ده‌کی محکوم میلت‌لرین ایستیقلالی‌نین بولشویزمه قارشی موباریزه پروقرامی‌نین ترکیب حیصه‌سینه چئوریلمه‌سینده بؤیوک رول اوینامیشدیر.[۱]

قایناق[دَییشدیر]

  • Tahirli A., Azərbaycan mühacirəti,B., 2001; yenə onun, Azərbaycan mühacirət mətbuatı, II hissə, B., 2003.

اتک یازی‌لار[دَییشدیر]

  1. ^ "Qafqaz". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 97-98. ISBN 9952-417-44-4.