لیلی و مجنون (فضولی)
"لیلی و مجنون "
ليلی و مجنون عئینی آدلی افسانه اساسیندا گؤرکملی اوْرتا عصر آذربایجان شاعیری و مۆتفکیری، غزل اۇستادی فۆضولی طرفیندن ۱۵۳۷جی ایلده قلمه آلینمیش پوْئما. ليلی و مجنون افسانه‌سی حاقیندا چوْخ شعرلر يازیلمیشدیر. لاکین فۆضولی‌نین «ليلی و مجنون» پوْئماسی اؤزونه مخصوصلوغو ایله سئچیلیر. فۆضولی ایرثی آذربایجاندا ادبی، اجتماعی و فلسفی فیکرین اینکیشافیندا اؤزل بیر مرحله تشکیل ائدیر. «ليلی و مجنون» منظومه‌سی فۆضولی‌نین چوْخ‌جهتلری يارادیجیلیغیندا مستثنا اهمیته مالیک بیر اثردیر.[۱][۲][۳]
یازیلیش سببی
[دَییشدیر]فضولی لیلی مجنون مثنویسی 963 هجری ایلینده قوتارمیشدیر. یازیلیش سببی،اوندان تورک لرین بو منظومه نی تورکجه میزه قازاندیرماغینی طلب ائتمه لری حساب ائدیلیر. اونلار فضولی یه دئییرلر: لیلی مجنون عجمده چوخدور اتراک دا بو فسانه یوخدور تقریره گتیر بو داستانی قیل تازه بو اسکی بوستانی
فضولی ایسه اونلارا جواب اولاراق ، بو منظومه نی ،حقیقی عشقی آچیقلاماغا بیر بهانه سایا بیله رک،یازاجاغینی بیر رباعی ایله دیله گتیریر:
توتسام طلب حقیقته راه مجاز فسانه بهاسیله عرض ائتسم راز لیلی سببیله عرض ائتسه م آغاز مجنون دیلی ایله ائتسه م اظهار نیاز
مجنون کیمدیر
[دَییشدیر]مجنونون اصلی آدی قیس بن الملوح دیر. قیس سوزجوگونون معناسی :1_ییرتیجی آسلان ،2-شدت و صلابت دیر بیرده عربلرین بوتلاری نین بیریسی نین آدیدیر. اونون تاریخی شخصیت اولماسی مساًله سینده، ترجمان البلاغه کتابینی یازان دئییر:«هجری 80 نجی ایلده مجنونون جسدینی داشلار آراسیندا تاپدیلار» آوروپا تدقیقاتچیلاریندان بروکلمان دئییر:«مجنون افسانه وی بیر شخصیتدیر ،افسانه یه گوره گویا هجری 70 نجی ایلده اولموشدور» ولاکن هر حالدا الدخ اولان سندلره گوره،مجنون تاریخی و واقعی بیر شخصیت اولمالیدیر ،همده کی بیلیریک عرب دیلینده دیوان قیس آدلی کتاب اونا منسوبدور.
لیلی کیمدیر
[دَییشدیر]ابن ندیم یازیر کی جاهلیه دورو اسلامی عرب ادبیاتیندا ،عاشقانه کتابلار آراسیندا ،لیلی ایله علاقه دار ،بئش کتاب واردیر:1_لیلی و مجنون 2_لیلی و توبی 3_لیلی و اسعد 4_لیلی و عمروبن زید 5_مره ولیلی لیلی ومجنون ناغیلی ،قوندورمابیر ناغیل بیلنلرده واردیر،او جمله دن عرب شعری بیلگین ریاشی دئییر:تاریخی واقعیتی اولمایان ایکی نفر :مجنون بن عامر و ابن القریه یالنیز آدلاری واردیر و اونلارین عشق ماجرالارینی ناغیلچیلار قوشموشلار. یان ریپکا دئییر لیلی و مجنون ناغیلی،اصلینده کوهنلمیش بیر عامیانه ناغیلدیر و کوکو بابل ادبیاتیندان قایناقلانیر.بابل روایتینده ایسه ناغیل یاخشی و خوش بیر سونلوق ایله قورتارماقدادیر.
نظامی و فضولی اثر لری نین اساس فرقلری
[دَییشدیر]نظامی گنجوی نین ،لیلی ومجنون مثنویسی 5600 بیتده ،فضولی نین کی ایسه 3149 بیتده دیر . نظامی شرق حیکایه چیلیک شیوه سیندن تبعیت ائده رک مجنون ماجراسی ایچینده فرعی و کیچیک حیکایه لر و ماجرالاردان سوزائدیر لاکین فضولی اساس ماجرالاری دوشونور و فرعی حیکایه لر یئرینه ،اصلی قهرمانلارین دللریجه حادثه لر ایله علاقه دار غزل ویا رباعی پارچالاری گتیریر بو شیوه فضولی یه مخصوص دور نطامی و فضولی نین مثنوی لری آراسیندا اساس فرق بودور کی نطامی مجازی و دنیوی عشقی ترنم ائدر کن فضولی الاهی بیر عشق آردینجادیر وکسگین بیر دیل ایله بئله بیر عشقی مدافعه ائدیر.
فضولی نظامی قده ر عربجه حیکایه نین اصلینه دایانمایبدیر و ایسته دیگی کیمی شخصیتلری اوز دذهنی تصویرلری ایله فورمالاشدیرمیشدیر مجازی عشقی عارفانه عشقه ساری چکمیشدیر.
اثردن اؤرنک
[دَییشدیر]مجنونون مکتبه گئتمه سی و اوردا لیلی-یه مبتلا اولماسی:
مکتب ده اونونلا اولدو همدم
بیر نئچه ملک مثال قیز هم
بیر صف قیز اوتوردو بیر صف اوغلان
جمع اولدو بهشته حور و قیلمان
اوغلانلارا قیزلار اولسالار یار
عشقه بولونور رواج بازار
قیز نرگس مست ائدیب فسونساز
اوغلانا ساتاندا عشوه و ناز
اوغلان نئجه صبر پیشه قیلسین
ور صبری وار ایسه نئجه قیلسن؟
اول قیزلار ایچینده بیر پریزاد
قیس ایله محبت ائتدی بنیاد
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri MİR CƏLAL FÜZULİ ...
- ^ Məhəmməd Füzuli, LEYLİ VƏ MƏCNUN. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-07-09. یوْخلانیلیب2015-10-15.
- ^ M.Füzuli «Leyli və Məcnun» poeması. Bakı-Maarif, 1991.
.jpg){kind=small} | بو تورک ادبیاتی ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز. |