قیرغیز تورکجه‌سی

قیرغیز تۆرکجه‌سی
قیرغیز تۆرکجه‌سی
Kyrgyz language
Qırğız Türkcəsi, Qırğız dili; قیرغیز تۆرکجه‌سی، قیرغیز دیلی; Кыргыз тили
دوْغما دانیشانلار	قیرغیزیستان; دوغو تورکیستان (چین); افغانیستان; قازاخیستان; پاکیستان; روسیه; تاجیکیستان; اؤزبکیستان
منطقه	اورتا آسیا
ائتنیک	قیرغیز تۆرکلری
دوْغما دانیشانلار	۴.۳ میلیون (۲۰۰۹)
دیل عائیله‌سی	تۆرک دیللری شاز تورکجه‌سی قیپچاق دیللری قیرغیز-قیپچاق دیللری قیرغیز تۆرکجه‌سی; ; ; ;
یازی سیستمی	قیرغیزیستاندا: کیریل; چین‌ده: عرب; تۆرکیه‌ده: لاتین;
رسمی وضعیت
رسمی دیلی	قیرغیزیستان; دوغو تورکیستان (چین) قیزیل‌سو قیرغیز اؤزاَرک (موختار) اوستانی; ;
دیل کوْدلاری
ISO 639-1	ky
ISO 639-2	kir
ISO 639-3	kir
Glottolog	kirg1245 قیرغیز دیلی
Linguasphere	44-AAB-cd
	بو یازیدا IPA فونتیک نیشانلاری وار. دۆزگون رندر دستکلری اولماسا، مۆمکوندور یونیکود یئرینه سوال علامتی و یا آیری علامتلر گؤره‌سیز.

قیرغیز تۆرکجه‌سی یا قیرغیز دیلی یا قیرغیزجا ((Kırgızca: Кыргыз тили (Kiril), Kırgız tili (Latin), قىرعىزچا, قىرعىز تىلى)، آلتای دیللری‌ندن تۆرک دیلی‌نین شؤعبه‌لریندن قیپچاق قروپونا عایید اوْلان بیر تۆرک دیلی. قازاق تورکجه‌سی ایله یاخین باغلی اوْلان قیرغیز تۆرکجه‌سی، ۵ میليوْن نفره یاخین آدام طرفیندن دانیشیلیر و قیرغیزیستانین ایلک رسمی دیلیدیر.

الیفبا

قیرغیز تۆرکلری تاریخ بوْیونجا چوْخلو الیفبالار قوللانمیشلار. بو ایسه قیرغیز تۆرکجه‌سی‌نین تلفّوظدا -چوْخ اوْلماسا دا- دییشمه‌سینه نَدن اوْلموشدور. قیرغیز تۆرکلری‌نین میلّی الیفباسی، بۆتۆن تۆرک دۆنیاسی‌نین ان اسکی و اؤزۆنه عایید الیفباسی اوْلان اوْرخون الیفباسی، گؤی‌تۆرک الیفباسی، رونیک و توران الیفباسی دئیه آدلاندیریلمیش اسکی تۆرک الیفباسی‌دیر.

اسکی تۆرکجه‌ده اوْلدوغو کیمی ساغدان سوْلا دوْغرو قیرغیز (KIRKIZ) کلمه‌سی‌نین یازیلیشی:

توران الیفباسیندان سوْنرا ایسه سوْقدلاردان آلینان اویغور الیفباسی ایشلَدیلمیشدیر. سوْنرا تۆرک دۆنیاسی‌نین مۆسلمان اوْلماغا باشلاماسی ایله مۆسلمان اوْلان بۆتۆن تۆرک توْپلولوقلاری، عرب الیفباسینا گئچمه‌گه باشلادیلار. اۇزون بیر مۆدت عرب الیفباسی قوللانیلمیشدیر. عرب الیفباسیندان سوْنرا قیسا بیر سۆره‌ده لاتین الیفباسی قوللانمیش، سوْنرا شوروی‌نین باسقی‌سی آلتیندا روسلارین ایشلتدیگی کیریل الیفباسی یئرلشدیریلمیشدیر. ایندی ده قیرغیزیستان الیفباسی، کیریل الیفباسی‌دیر.

قیرغیز تۆرکجه‌سی ایندی اۆچ الیفبایلا یازیلیر:^[۲]

کیریل الیفباسی: قیرغیزیستان‌دا
عرب الیفباسی: چینده یاشایان قیرغیز‌لار طرفیندن.^[۳]
لاتین الیفباسی: تۆرکیه‌ده یاشایان قیرغیزلار طرفیندن.

کیریل الیفباسی	قیرغیزجا آدی	عرب الیفباسی	حرف چئویریسی	لاتین الیفباسی (1928—1940)	اولوسلارآراسی فونتیک الیفبا (IPA)
А а	а	ا	A a	A a	/ɑ/
Б б	бе	ب	B b	B в	/b/, [w], [v]
В в	ве	ۋ	V v	V v	/v/
Г г	ге	گ ع*	G g	G g, Ƣ ƣ	/ɡ/ [ʁ]
Д д	де	د	D d	D d	/d/
Е е	e	ه	E e	E e	/je/, /e/
Ё ё	ё	يو	Yo yo	Yo yo	/jo/
Ж ж	же	ج	J j	Ç ç (Ƶ ƶ 1938-1940)	/dʒ/
З з	зе	ز	Z z	Z z	/z/
И и	и	ى	İ i	I i	/i/
Й й	ий	ي	Y y	J j	/j/
К к	кa	ك ق*	K k	K k, Q q	/k/, [q], [χ]
Л л	эл	ل	L l	L l	/l/
М м	эм	م	M m	M m	/m/
Н н	эн	ن	N n	N n	/n/
Ң ң	ың	ڭ	Ñ ñ	Ŋ ŋ	/ŋ/
О о	о	و	O o	O o	/o/
Ө ө	ө	ۅ	Ö ö	Ɵ ɵ	/ø/
П п	пe	پ	P p	P p	/p/
Р р	эр	ر	R r	R r	/r/
С с	эс	س	S s	S s	/s/
Т т	те	ت	T t	T t	/t/
У у	у	ۇ	U u	U u	/u/
Ү ү	ү	ۉ	Ü ü	Y y	/y/
Ф ф	эф	ف	F f	F f	/f/
Х х	ха	ح	H h	X x (H h 1928-1938)	/χ/ (=/k/)
Ц ц	це	تس	C c	Ts ts	/ʦ/
Ч ч	че	چ	Ç ç	C c	/tʃ/
Ш ш	ша	ش	Ş ş	Ş ş	/ʃ/
Щ щ	ща	-	Şç şç	Şc şc	/ʃtʃ/, /ʃː/
Ъ ъ	ажыратуу белгиси	-	-	-	-
Ы ы	ы	ى	İ i	Ь ь	/ɯ/
Ь ь	ичкертүү белгиси	-	-	-	-
Э э	э	ه	É é	E e	/e/
Ю ю	ю	يۋ	Yu yu	Yu yu	/ju/, /jy/
Я я	я	يا	Ya ya	Ya ya	/ja/, /jɑ/

К + а, о, у, ы ك => ق
Г + а, о, у, ы گ => ع

قایناقلار

تۆرکیه تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Kırgızca»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۱۷ شهریور ۱۳۹۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).

^ Kyrgyz at Ethnologue - 18th ed., 2015
^ Kyrgyz at Ethnologue - 18th ed., 2015
^ Kyrgyz alphabet, language and pronunciation (قیرغیز الیفباسی، دیل و تلفّوظ)

بیرده باخین

ائشیک باغلانتی‌لار

[1] Kyrgyz at Ethnologue - 18th ed., 2015

[2] Kyrgyz at Ethnologue - 18th ed., 2015

[3] Kyrgyz alphabet, language and pronunciation (قیرغیز الیفباسی، دیل و تلفّوظ)

[۱]

[۲]

[۳]