پاکیستان

پاکیستان ایسلام جمهوریتی
اسلامی جمهوریۂ پاکستان

شعار: ایمان، اتحاد، تنظیم
رسمی دیلی	اوردو دیلی
پایتختی	ایسلام آباد
بویوک شهرلر	کراچی، حئیدر آباد،
پایتختین کووردینت لری	۳۵°۴۰′N 44°۲۶′E
پرزیدنت	آصف‌علی زرداری
ساحه - عمومی - % سو	۱۷-ci yer ۷۹۶٬۰۹۵ km² ۳٫۱٪
اهالی - عمومی - سیخلیق	۱۸-cu yer ۱۷۰ ۱۶۶ ۵۰۰ ۲۰۶/km².
پول واحیدی	پاکیستان روپیسی
ساعات قورشاغی	UTC + ۶
میلّی هیمنی	قومی ترانه
İnternet TLD	.pk
تلفن کودو	۹۲

پاکیستان ایسلام جومهوریتی (اوردوجا: اسلامی جمهوریۂ پاکستان) گونئی-آسیادا بیر دؤولت دیر. قوزئی‌دن افغانیستان، باتی‌دان ایران و دوغودان هیندوستان ایله هم‌سرحددیر. پاکیستان آذربایجان اراضی‌سی‌نی ایشغال ائتدیگی اۆچون ائرمنیستانین دؤلتینی تانیمایان یگانه دؤولت‌دیر. پاکیستان ۱۹۴۷ اینجی ایلده موستقیل اوْلموشدور. پاکیستانین اهالیسی 242,923,846 میلیون دور و بو ساییلا دونیا دا ۵جی سیرادا یِر آلیر.

پاکیستانین آدی

پاکیستانین آدی اوردو و فارس دیلینده پاک اؤلکه آنلامینا گلیر.

• پ = پنجاب
• آ = 'آفگانیا (آفگانیا پاکیستانین قوزی باتیسیدیر)
• ک = کشمیر
• بلوچیستان = تان

تاریخ

پاکیستان رایونونو تاریخ بویونجا بیر چوْخ دوولت ایشقال ائتمیش‌دیر. ایسلام بۇ رایون‌دا ۱۱-اینجی عصرده قزنه‌لی‌لر دؤولتی دؤورونده یاییلمیش‌دیر. سولطان موحممد قزنوی ۱۰۰۰ ایله ۱۰۲۶ اینجی ایل‌لرده بوگون کی پاکیستانا بیر چوْخ آخین (هوجوم) ائتمیش‌دیر. آخین‌لارلا بیرلیک‌ده ایسلام عالیم‌لری بۇ رایون‌دا ایسلامین یاییلماسیندا تاثیرلی اوْلموشدولار. داها سوْنرا رایوندا بؤیوک موغول ایمئپرییاسی قویولموشدور. موغول ایمپئرییاسی دوؤرونده پاکیستان رایونو و قوزئی هیندیستان رایون‌لاری تمامی‌ایله ایسلامی اوْلموشدور. ۱۹-اینجی عصرده اینگیلیس‌لر پاکیستان و هیندیستان رایون‌لارینی ایشقال ائتمیش‌دی‌لر. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سیندن سوْنرا رایون‌دا اینگیلیس حاکیمییه‌تی تأثیری آزالمیشدیر و موسلمان‌لارایله هیندولار آراسیندا داخیلی موناقیشه‌لر باشلامیشدیر. قانلی موحاریبه‌لر سوْنوندا اینگیلیس حاکیمییه‌تینده اوْلان گونئی آسیا تورپاق‌لارین‌دا موسلمان‌لارین چوق اولدوغو رایون‌لاردا پاکیستان دولتی قورولموشدور. پاکیستان ۱۹۴۷ اینجی ایلده موستقیل دوولت اوْلموشدور.

معاصیر تاریخ

۱۹۴۷-جی ایلده ایستیقلالیت قازانان هیندوستان دینی ایجماع پرینسیپی اساسیٛندا ایکی دؤولته- هیندوستان وپاکیستان دؤولتلرینه بؤلۆندۆ. ۱۹۴۷-جی ایلین آقسۇستۇن ۱۴-ده مۆستقیل پاکیستان دؤولتینین یآرادیٛلدیٛغیٛ اعلان ائدیلدی. اونۇن اهالیسی اساساً مۆسلمانلاردان عبارت ایدی. ۱۹۴۸–۱۹۵۰-جی ایللرده اؤلکده وئرگی وتورپاق ایصلاحاتلاریٛ کئچیریلدی. ۱۹۵۶-جیٛ ایلین مارتیٛن ۲۳-ده پاکیستان فئدراتیو رئسپۇبلیکا اعلان اولۇندۇ. اونۇن ترکیبینه ایکی ویلایت - غربی وشرقی پاکیستان داخیل ایدی. اؤلکه دکی غئیری-ثابیتلیک ۱۹۵۸-جی ایل اوکتیابریٛن ۸-ده حربی چئوریلیشه گتیریب چیٛخاردیٛ. حربی حؤکۆمت کونستیتۇسیانیٛن وسیاسی حزبلرین فعالیتینی قاداغان ائتدی. ۱۹۶۲-جیٛ ایل مارتیٛن ۱-ده پاکیستان پرزیدنت رئسپۇبلیکاسیٛ اولدۇ. پرزیدنت وظیفسینه حربی حاکیمیتین باشچیٛسیٛ ایۇب خان سئچیلدی. ۱۹۶۵-جی ایلده هیندوستانلا کشمیراراضیسی اۇغرۇندا حربی مۆناقیشه باش وئردی.

۱۹۶۶-جیٛ ایلدهتاشکندده هیندوستان وپاکیستان باشچیٛلاریٛنیٛن گؤرۆشۆ اولدۇ. بیرگه رازیٛلیٛق بیاننامسی قبۇل ائدیلدی ومۆناقیشه دینج یوللا نیزاما سالیٛندیٛ. سیاسی مۆخالیفتین گۆجلنمسی وشرقی بئنقالیانیٛن آیریٛلماسیٛ اۇغرۇندا کۆتلوی حرکاتیٛن باشلانماسیٛ ۱۹۶۹-جی ایلده پاکیستاندا سیاسی بحرانا سبب اولدۇ. همین ایل مارتیٛن ۲۵-ده پاکیستاندا یئنی حربی چئوریلیش باش وئردی. حاکیمیته ژنرال یحیی خان گلدی. ۱۹۷۰-جی ایلده پاکیستانیٛن تاریخینداا یلک دفه اولآراق مجلس سئچکیلری کئچیریلدی. سئچکیلر زامانیٛ اکثریت سسی اؤلکنین شرقیندهخالق لیقاسیٛ پارتیاسیٛ، قربیند ایسهپاکیستان خالق پارتیاسیٛ قازاندیٛلار. خالق لیقاسیٛ پارتیاسیٛ شرقی بئنقالیایا مۇختاریت وئریلمسی تلبیایلهچیٛخیٛشائتدی. پاکیستان حؤکۆمتی بۇ طلبی رد ائتدی. اؤلکنین شرق حیسسینده آیریق حرکاتیٛ باشلاندیٛ.

۱۹۷۱-جی ایل مارتیٛن ۲۵-دن ۲۶-نا کئچن گئجه شرقی بئنقالیایا قوشۇن یئریدیلدی. قانلیٛ وطنداش مۆحاریبسی باشلاندیٛ. مۆحاریبنین ایلک گۆنۆنده، مارتیٛن ۲۶-دا بنگلادش خالق رئسپۇبلیکاسیٛ اعلان اولۇندۇ. ۱۹۷۱-جی ایلین دئکابریٛندا حربی مۆناقیشیه هیندوستان دا قوشۇلدۇ. هیندوستان-پاکیستان مۆحاریبسی باشلاندیٛ. پاکیستان اوردۇسۇ مغلۇب ائدیلدی. بۇ مغلۇبیت نتیجسینده پاکیستاندا حربی رئژ یم ایفلاسا اۇغرادیٛ وژنرال یحیی خانیٛن حؤکۆمتی ایستئفا وئردی. حاکیمیته باشدا پاکیستان خالق پارتیاسیٛنیٛن لیدئری ذوالفقار علی بوتواولماقلا مۆلکی حؤکۆمت گلدی. یئنی حؤکۆمت بیر سیٛرا مۆترققی ایقتصادی وسوسیال تدبیرلر حیاتا کئچیردی. آپاریٛجیٛ صنایئ ساحلری، بانکلار میلّیلشدیریلدی. اقرارایصلاحاتلار حیاتا کئچیریلدی. مۆلکدار تورپاق ساحیبلی محدۇدلاشدیٛریٛلدیٛ. ملت تصررۆفاتلاریٛنا دؤولت یاردیٛمیٛ ارتیٛریٛلدیٛ. ۱۹۷۲-جی ایلده هیندوستانلا پاکیستان آراسیٛندا مۆباحیسلی مسللری حلل ائتمکاۆچۆن سازیش ایمضالاندیٛ.

۱۹۷۴-جی ایلده پاکیستان بنگلادشی مۆستقیل دؤولت کیمی تانیٛدیٛ. ۱۹۷۶-جیٛ ایلده هیندوستانلا دیپلوماتیک مۆناسیبتلر یآراندیٛ. خالق پارتیاسیٛ (PXP) باشدا ز.ا. بۇتواولماقلا یئنیدن سئچکیلرده غلبه چالدیٛ. لاکین مۆخالیفت بلوکۇ - پاکیستان میلّی آلیانسیٛ سئچکیلرین نتیجلرینی تانیٛمادیٛ ویئنی سئچکیلر کئچیریلمسی طلبینی ایرلی سۆردۆ. اؤلکنی سیاسی بحران بۆرۆدۆ. بۇندان ایستیفاده ائدن ژنرال محمد ضیا الحق ایۇلۇن ۵-دا حربی چئوریلیش ائدرک حاکیمیته گلدی. او، مجلسی بۇراخدیٛ. کونستیتۇسیانیٛ لغوائتدی. سیاسی حزبلرین فعالیتین دایاندیٛریٛلدیٛ. باش ناظیر ذوالفقار علی بوتو حاکیمیتدن سۇی-ایستیفاده ائتمکده گناهکار بیلینرک ۱۹۷۹-جی ایل آپرئلین ۴-دا اعدام اولۇندۇ. ۱۹۷۹-جی ایلده پرزیدنت محمد ضیا الحق پاکیستانی ایسلام رئسپۇبلیکاسیٛ اعلان ائتدی. یئنی حؤکۆمت جمیتین سوسیال-سیاسی حایاتیٛنیٛ ایسلاملاشدیٛرماغا باشلادیٛ. بۇ دؤورده خاریجی سیاستین اساسای استیقاماتی قونشۇ افغانیستاندا باش وئرن حادیثلره یاخیٛندان مۆداخیله ائتمیه، اوراداکیٛ مۆقاویمت حرکاتیٛنا هرجۆر یاردیٛم گؤستردی. پاکیستان اراضیسینده۳ میلیوندان چوْخ افغان قاچقیٛنیٛنا سیٛغیٛناجاق وئریلدی. داخیلده ایسه سیاسی ثابیتلیک یوخ ایدی. مۆختلیف ایستیقامتلی سیاسی حزبلربیر-بیری ایله مۆباریزه آپارار، اهالی آراسیٛندا میلّی-دینی زمینده توققۇشمالار تؤردیردیلر. بئله مۆناقیشلر همیشه اوردۇنۇن کؤمیایله یاتیٛریٛلیٛردیٛ.

۱۹۸۸-جی ایلین اوقۇستۇندا محمد ضیا الحق طیاره تصادفینده فوت اولدۇ. کئچیریلن مجلس سئچکیلرینده PXP کیچیک اۆستۆنلۆکلرله غلبه قازاندیٛ. حزیبن صدری، اعدام اولۇنمۇش ذوالفقار علی بوتو قیٛزیٛ بی نظیر بوتو باش ناظیروظیفسینی تۇتدۇ. یئنی حؤکۇمت ایصلاحاتلار کئچیرمیه، اؤلکه حیاتیٛنیٛ دئموکراتیکلشدیرمیه، اهالینین وضیتینی یاخشیٛلاشدیٛرماغا دایر تدبیرلر پلانیٛ ایرلی سۆردۆ. لاکین مۆخالیفتداولان ایسلام دئموکراتیک الیانسیٛ پارتیاسیٛاونۇن آپاردیٛغی سیاسته قارشیٛ چیٛخدیٛ وایستئفاسیٛنیٛ طلب ائتدی. اؤلکنی یئنی ایغتیشاشلار بۆرۆدۆ.

۱۹۹۰-جیٛ ایلده پرزیدنت غلام اسحاق خان بی نظیر بۇتونۇ وظیفدن کنارلاشدیٛردیٛ ومجلسی بۇراخدیٛ. یئنی مجلس سئچکیلری کئچیریلدی. ایسلام دئموکراتیک الیانسیٛ حزبسیٛ سئچیجیلرین اکثریتینین سسینی قازاندیٛ ویئنی حؤکۇمتی فورمالاشدیٛردیٛ. ۱۹۹۹-جی ایلده پاکیستاندا یئنی حربی چئوریلیش باش وئردی. ژنرال پرویز مشرف حاکیمیتی اله کئچیردی. مجلسی بۇراخدیٛ. اؤلکده وضیعت ثابیتلشدیکدن سوْنرا حاکیمیتی مۆلکی حؤکۇمته وئرجی بارده بیاناتلا خالقا مۆراجیت ائتدی. ۲۰۰۱-جی ایلده کئچیریلمیش پرزیدنت سئچکیلرینده پرویز مشرف اؤلکه پرزیدنتی سئچیلدی.

جوغرافیا

پاکیستان قوزئی‌دوغودان چین خالق جومهورییه‌تی‌ایله، دوغودان هیندوستان ایله، باتی‌دان ایرانایله، قوزئی‌دن افقانیستانایله سرحددیر. پاکیستانین ساحه‌سی ۷۹۶ ۰۹۵ ک. م² دیر. ان یؤکسک نؤقطه‌سی هیمالییا سیراداغلاریندا یئرلشن K-2 دیر.

اهالی و حیات

پاکیستانین اهالی‌سی‌نین اکثر حیسه‌سی گونئی و دوغو رایون‌لاردا یئرلشمیشدیر. پاکیستان‌دا اهالی‌نین اکثر حیسه‌سی کیچیک شهرلرده‌دیر. ان بؤیوک شهر کراچیدیر و گونئی پاکیستان‌دا یئرلشیب‌دیر. پاکیستان اهالی‌سی‌نین اکثرییه‌تی هیند چایی اطرافیندادیر. بویوک شهرلری لاهور، حئیدر آباد، راوالپیندی و ایسلام آباد دیر. ۲۰۰۶ ایلی‌نین نۆفوس سایی‌سی نتیجه‌لرینه گؤره حیات مؤددتی کیشی‌لرده ۶۲ ایل، قادین‌لاردا ۶۳ ایل‌دیر.

دیل

اوردو دیلی پاکیستانین رسمی دیلی‌دیر. لاکین پاکیستان‌دا موختلیف بیر چوْخ ده‌ایشیک میلّت‌لر یاشاییر و هر میلّت اؤز دیلینی ایستیفاده ائدیر. پاکیستان‌دا کی موختلیف بویوک دیل‌لر آشاغیداکی‌لاردیر؛

• اوردو دیلی ​(رسمی دیل)
• پنجاپ دیلی (پنجاب رایونوندا ایستیفاده ائدیلیر)
• بلوج دیلی (بلوچیستان رایونوندا ایستیفاده ائدیلیر)
• سیند دیلی (سیند رایونوندا ایستیفاده ائدیلیر)
• پشتو دیلی (قوزئی پاکیستان‌دا ایستیفاده ائدیلیر)

دین

پاکیستان‌ین رسمی دینی ایسلام دیر. اهالی‌نین اکثر حیسه‌سی موسلمان‌دیر. پاکیستان دا آز میقداردا مسیحی و هیندو مؤوجوددور. موسلمانلارین؛

1. % ۸۰ سوننی
2. % ۱۵–۲۰ شیعه
3. % ۲٬۵ احمدی‌دیر.

ایقتیصادیات

پاکیستان‌ین ایقتیصادی توسعه ائتمه‌میش‌دیر و اهالی‌نین اکثر حیسه‌سی یوخسول دور. اؤلکه‌ده اهالی‌نین اکثر حیسه‌سی کند تصرروفاتی‌له مشقول‌دور. آمّا پاکیستان آتوم ائلئکتریک ایستانسییاسینا صاحیب یئگانه ایسلام اؤلکه‌سیدیر.

کشمیر مسئله‌سی

کشمیر رایونو قوزئی پاکیستان و قوزئی هیندیستان‌دادیر. هیندیستان بۇ رایونا حاکیمیت ایددیعا ائدیر، پاکیستان‌دا حاکیمیت ایددیعا ائدیر. بۇ سبب‌دن پاکیستان باتی-قوزئی کشمیری، هیندیستان گونئی-دوغو کشمیری ایشقال ائتمیش‌دیر.

منطقه‌لر

پاکیستانین منطقه‌لری

پاکیستان‌دا ۸ رایون مؤوجوددور:

1. بلوچیستان
2. قوزئی-دوغو سرحد رایونو
3. پنجاب
4. سیند
5. اسلام آباد
6. فئدرال عشیرت‌لر رایونو
7. کشمیر
8. قوزئی تورپاق‌لار

گؤرونتولر

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•