کابول
کابۇل
کابل | |
|---|---|
مئتروپولیس | |
  کابۇل  کابۇل | |
| موختصاتلار: 34°32′N 69°10′E / 34.533°N 69.167°Eموختصات: 34°32′N 69°10′E / 34.533°N 69.167°E | |
| اؤلکه |  افغانیستان |
| ویلایت | کابل |
| No. of districts | 22 |
| Capital formation | 1776 |
| ایداره | |
| • نووع | Municipality |
| اراضی | |
| • جمع | ۱٬۰۲۳ km2 (۳۹۵ sq mi) |
| اوجالیق | ۱٬۷۹۱ m (۵٬۸۷۶ ft) |
| جمعیت (2015) | |
| • جمع | ۴٬۶۳۵٬۰۰۰ |
| • سیخلیق | ۴٬۵۰۰/km2 (۱۲٬۰۰۰/sq mi) |
| Kabul urban agglomeration | |
| دمونیم | Kabuli, Kabulite |
| ساعات قورشاغی | یوتیسی +4:30 (Afghanistan Standard Time) |
| Postal code | 100X, 101X, 105X, 106X |
| تیلفون کودلاری | (+93) 20 |
| Climate | BSk |
| وئب سایت | km |
کابۇل (فارسجا: کابل) افغانیستانؽن پایتختیدیر. بۇ شهر ۲۰۰۰ و ۱۵۰۰-جۆ میلاد'دان اؤنجه ایللر آراسؽندا سالؽنؽبدؽر. کابۇل شهرینین اهالیسی ۲۰۰۶–جؽ ایله اوْلان تخمینه اساساً ۲.۵۳۶.۳۰۰ نفردیر. عئینی زاماندا اؤلکهنین کابول ویلایتینین ده اداره مرکزی اوْلان شهر اؤلکهنین شرقینده یئر آلؽر. ۲۰۱۱-جی ایلین رسمی رقهملرینه گؤره شهر اطرافی لئریلئ بیرلیکده ۳،۹ میلیونا یاخؽنلاشان اهالیسی ایله یالنؽز اؤلکهنین دئییل مرکزی آسیانؽن دا اهمیتلی مرکزلری آراسؽندادؽر.
اؤلکهنین تیجارت و مدنی مرکزی اوْلان شهر هیندوکوش داغلاری ایچینده کابول چایی بویۇنجا ایرهلیلهیهن دار بیر وادیده دنیز سوییهسیندن ۱۸۰۰ متر یوکسکلیک تئ قۇرۇلمۇشدۇر. کابۇل، شیمالدا هیندوکوش داغلارؽنداکؽ کئچیدلره کئچید یوللارؽ و جنوبدا پاکیستانا اوزانان هایبر کئچیدینی نظارت ائتمهسینی ایمکان وئرَن الوئریشلی کونومویلا ایستراتئژی بیر شهردیر. آیرؽجا شهرین، اؤلکه ایچینده قندهار، هرات و مزار شریف، اؤلکه خاریجینده ایسه جلال آباد اۆزریندن پیشاور ایله یاخشؽ بیر قۇرۇ یول علاقهسی واردؽر.
کابۇلۇن اهمیتلی تیجارت محصوللارؽ؛ تزه و قۇرۇدۇلمۇش مئیوه، جویز-فؽندؽق، افقان کیلیملری، دری و قویۇن دریسی، ایچ گئییم و موبل. باشلؽجا صنایع محصۇللارؽ ایسه؛ پامبؽقلی و یۆنلۆ توْخۇما، یئیهجئک محصۇللارؽ و مرمر. کابۇلدا چوخ سایدا تاریخی قورولوش و بابۇرۇن مزارؽ تاپؽلار. هم ده اونۇن آدؽنؽ داشؽیان باغچادان باشقا بیر چوخ پارک و باغچا شهری بَزَییر کی ۱۹۷۸ ایشغالؽندان اوّل ده ایندیکی واختدا دا شهرین بؤیۆک تۇریزم آچؽغا چؽخمامؽشؽ واردؽر. لاکین روسلارلا دؤیوشون باشلادؽغؽ ۱۹۷۸-جی ایلدهن بری شهرین ایقتیصادی فعالیّتلری اهمیتلی اؤلچۆده آزالمؽشدؽر. سون ایللرده، خۆصۇصیله ۲۰۰۱-جی ایلدهن سوْنرا حامد کرزای دؤورۆنده بۇ مؤوضۇعدا بیر جانلانما اوْلدۇغۇ گؤرۆلمکدهدیر.[۱]
کابۇل، ۳.۵۰۰ ایللیک تاریخی، گونئی(جنۇب) و اوْرتا آسیا تیجارت یوللاری اوزریندهکی ایستراتئژی مؤوقئعیتی اۆچۆن بیر چوخ دؤولتین دؤیۆش ساحهسی اوْلمۇش و داواملؽ ال دییشدیرهن گؤزده بیر شهردیر. ۱۹۷۸-جی ایلدکی روس و ۲۰۰۱-جی ایلدکی آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایشغالی ایسه یاخؽن تاریخده گؤرۆله نۆمۇنهلریندندیر.
تاریخ
[دَییشدیر]شهرین کئچمیشی ۳٬۵۰۰ ایل اوّله قدر دایانیر کی مؤ ۱۵۰۰ ایللرینده قورولدوغو معلومدور. تۆرکجهده کابول (آ اوزادیلاراق و اینجه اوخونور) اوْلان آدین اصلی قبول دور. شهرین آدی تاریخده، هیندیلر ین مقدس کیتابلاریندان ریگ ودا دا کوبها ، باتلامیوس اون کیتابلاریندا کوپهن چایی کناریندا کابولیلرین کابوورا شهری و چین سیاحتناملرینده کاو-فو شکیللرینده کئچر. ۶ و ۷ عصرلرده شهر اورتا آسیا نین ان اهمیتلی شهری ایدی. ۱۳عصرده موغول حوکومداری چینگیز خان شهری اله کئچیردی. ۱۵۰۴ دا هیند-تورک ایمپراتورلوغو نون قوروجوسو بابور، کابولی آلاراق دؤولتینه باشکند ائتدی. شهر، ۱۷۳۸ده ایران حؤکمداری نادر شاه طرفیندن آلینانا قدر هیند-تورک ایمپئراتورلوغونون حوکومتینده قالدی. ۱۷۴۷ ده احمد شاه ابدال بؤلگهده ایلک موستقیل افقان دؤولتینی قوردو. کابول ۱۹ عصرده ایکی دفعه اینگیلیسلرین علینه کئچدی.
۱۹۷۸-جی ایلده روسلار طرفیندن آلینان شهر، روسلارین آغیر بیر مغلوبیتله ۱۹۸۸-جی ایلده گئری چکیلمهسیندن سوْنرا ۲۰۰۱-جی ایلده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری طرفیندن اوسامه بین لادین این بۇ اؤلکهده تشکیلاتلانماسی بهانه ائدیلهرک ایشغال ائدیلدی. اؤلکهده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری دستکلی بیر حؤکومت قۇرولماسینا باخمایاراق شهرین ایدارهسی و تهلوکهسیزلیگی هله ده بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی طرفیندن تامین ائدیلمکدهدیر.
حؤکۆمت و سیاست
[دَییشدیر]شهرین مؤوجۇد بلدییه باشچؽسؽ ۲۰۱۰-جۇ ایلین ژانویه آیؽندا دؤولت باشچؽسؽ حامد کرزای طرفیندن محمد یونس نو اندیش سئچیلدی.
ساغلاملؽق خیدمتی
[دَییشدیر]افقانیستاندا صحیّه خیدمتلری نیسبتاً یوکسولدور. وارلؽ اینسانلار مۆعالیجهلرینی عۆمۇمیتله خاریجده رئاللاشدؽرؽرلار. ایندیکی واختدا کابۇلدا بیر نئچه خسته خانا وار؛
- اۇشاق فرانسه طیب اینستیتوتو
- ژامهوریات خسته خاناسی
- سردار محمد داوود خان خسته خاناسی
- جینناه خسته خاناسی (اۆرتیم (تولید) مرحلهسینده)
- وزیر اکبر خان خسته خاناسی
- مالالان دوغوم خسته خاناسی
- رابیا-۱-جی-بالکی دوغوم خسته خاناسی
- Maywand خسته خاناسی
- آفسهار خسته خاناسی
- نوور گؤز خسته خاناسی
- آتاتورک اوشاق خسته خاناسی
- آمریکا طیب مرکزی
- دک-آلمان طیب تانی مرکزی