افغانیستان

افغانیستان ایسلام جۆمهوریتی
افغانیستان ایسلام جۆمهوریتی;
	بایراق Coat of arms
	شوعار: لا إله إلا الله، محمد رسول‌الله; "Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh"; "There is no god but God; Muhammad is the messenger of God. (شهادتین(ایکی ایسلام تصدیقی))p
	Location of افغانیستان
مرکزی	کابول
بویوک شهری	Kabul
Official languages	پشتو; دری;
دین	ایسلام
دئمونیمی	Afghan and Afghanistani.
حوکومت	Unitary presidential Islamic republic
• جومهور‌باشقانی	محمداشرف غنی
• Chief Executive Officer	عبدالله عبدالله
قانون وئریجیلیکی	National Assembly
• Upper house	House of Elders
• Lower house	House of the People
مؤسیسه
• هوتاکی دؤولتی	آوریل ۱۷۰۹
• Recognized	۱۹ اوت ۱۹۱۹
اراضی
• جمعی	۶۵۲٬۸۶۴ km2 (۲۵۲٬۰۷۲ sq mi) (41st)
• سو (%)	negligible
اهالی
• ۲۰۱۵ تخمینی	۳۲٬۵۶۴٬۳۴۲ (۴۰ اینجی)
• سیخیلیق	۴۳٫۵/km2 (۱۱۲٫۷/sq mi) (۱۵۰ اینجی)
جی‌دی‌پی (پی‌پی‌پی)	۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی	$۶۵٫۲۹۵ billion
• آدام‌باشی	$۱٬۹۹۴
جی‌دی‌پی (نومینال)	۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی	$۱۹٫۶۵۴ billion
• آدام‌باشی	$۶۰۰
جینی (۲۰۰۸)	۲۹; Error: Invalid Gini value
اچ‌دی‌آی (۲۰۱۴)	۰٫۴۶۵; Error: Invalid HDI value · 171st
پول‌بیریمی	افغانی (AFN)
چاغ‌بؤلگه‌سی	D† (UTC+۴:۳۰ Solar Calendar)
سوروجولر	right
تیلفون کوْدو	+۹۳
اینترنت دامینی	.af افغانستان.

افغانیستان و یا (افغانیستان ایسلام جومهوریتی) - آسیادا بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه آسیانین مرکز^[۶]^[۷] یئرلشیب. جنوبدان پاکیستان، غربدن ایران، شومالدان تورکمنیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان و شرقدن ده چین و پاکیستان ایله قونشو دور. بۇ اؤلکه‌نین رژیمی ایسلام جومهوریتی و اهالیسینین چوخو موسلمان دیرلار. پایتختیٛ کابول شهریدیر. اورتا آسیادا یئرله‌شمسینه باخمایاراق سیک قومیت و مدنی علاقلری نظره آلیٛناراق بعضی قایناقلار طرفیندن یاخین شرق اؤلکه‌سی حساب ائدیلیر. افغانیٛستان فارس دیللی دؤولتدیر.

باتی وشرق آراسیٛنداکیٛ یوللاریٛن کسیشمه نؤقطه‌سینده یئرلَشن افغانیٛستان، قومیت قرۇپ ومدنیتلر موزایکاسیٛدیٛر. تیجارتین مرکز نؤقطلریندن بیرینده اوْلان افغانیٛستان، بۇ استراتئژی مؤوقئی سببیله تاریخ بویۇنجا فارسلار، یونانلار، عربلر، تورکلر، موغوللار، اینگیلیسلر وهروسلار کیمی مۆختلیف خالقلاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.

تاریخی[دَییشدیر]

اهالیسی[دَییشدیر]

باشکند کابول اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگراهمیتلی شهرلر غربده هئرات، جنۇبدا قندهار و شیمالدا مزار شریفدیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفاولدۇغۇافغانیٛستاندا جوغرافی مانئلردنالاوایجتیمای حیاتدا دا بیر سیٛرااهمیتلی پروبلئملر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجسی تخمیناً ۳۶٪ - دیر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛنان یوخسۇلاؤلکلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستانایسلام رئسپۇبلیکاسیٛنیٛن مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتیٛنیٛن ملۇماتلاریٛنااساسن ۲۰۱۱ – جی ایلیناوولیناؤلکاهالیسینین سایٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇائحتیمالائدیلیر. <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افگحانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '

قومیت ترکیبی[دَییشدیر]

افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیرقومیت قرۇپی اکثریتی ویا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر، اؤلکده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیثبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قومیت قرۇپ واردیٛر (پوشتونلار، تاجیکلر، اؤزبکلر، هزارلر و تورکمن تورکجه‌سیلر) و اونلاریٛن هربیرینین سایٛی ۱ میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی وفارس دیللی خالقلار یاشایٛر.

دین[دَییشدیر]

افغانیٛستان اراضیسینده، ایسلام ۸۰۰ میلادی ایللرین سونوندا باشلامیٛشدیٛر. حال-حاظیٛردا اؤلک اهالیسینین اکثریتی مۆسلمانلاردیٛر. افغانیٛستاندا مۆسلمان اهالینین ۸۰–۹۰٪-نی تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایٛلمیٛشدیٛر. سۆننۆلراساساً افغانلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی دیلر، تاجیکلر، اؤزبکلر، تۆرکمنلر، بلۇچلار

افقانیٛستادا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلاریٛی فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبدی، قلندری. اهالینین چوخ آز هیسسی (۰٬۵٪)احمدیه طریقتینه منسۇبدۇر. اؤلکده اهمیتلی سایدا شیعه لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر، ائلجه ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛلباشلار وافغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قاریٛشمیٛش افغان-فارس قرۇپۇ وفارسلاردیٛر. شیعه لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضیسینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیکلری بیر هیسسی ایسماعیلیه طریقتینه عبادت ائدیرلر (ایسماعیلیلراؤلکه اهالیسینین تقریباً ۳٪-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا، افغانیٛستاندا ایندۇیستلر (۲۰مین نفر)، ائلجه ده سیک لر، زرتۆشتیلر) یاشایٛر.

ایقتصادی گؤستریجیلر[دَییشدیر]

ایقتصادیاتاعمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکدیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچیلیه وحئیواندارلیٛغا (قویۇن وکئچی یئتیشدیرمیه) اساسلانیٛر.
ایش قۆووسی: ۱۵ میلیون (۲۰۰۴-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
سئکتورلآرا گؤر ایش قۆووسی:اکینچیلیک ۸۰٪، صنایع ۱۰٪، خیدمت ۱۰٪ (۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
صنایع: کیچیک میقیاسدا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان، آلایشی خالچالار، طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
ائلئکتریک استهصالیٛ: ۹۰۵ میلیون kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
ائلئکتریک استهصالیٛ: ۱٬۰۴۲ میلیارد kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: ۰ kWh (۲۰۰۱/تخمینی)
ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: ۲۰۰ میلیون kWh (۲۰۰۳)
اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: خاشخاش، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
ایخراجات مبلغی: ۴۷۱ میلیون دوللار (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق، آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، آلمان، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بلژیک، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
ایدخالات مبلغی: $۳٬۸۷ میلیارد (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ، ایستئحلاک ماللاریٛ
ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمان
خاریجی بورج مبلغی: ۸ میلیارد دوللار (۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
مالی ایلی: ۲۱ مارس – ۲۰ مارس

نقلیات یوللاریٛ[دَییشدیر]

دمیر یوللاریٛ: km ۲۴٬۶
اوتوموبیل یوللاریٛ: ۲۱۰۰۰ km

گؤرونتولر[دَییشدیر]

قایناقلار[دَییشدیر]

↑ Dictionary.com. WordNet ۳٫۰. پرینستون بیلیم‌یوردو. Reference.com(Retrieved 13 November 2007). Archived 2014-03-28 at the Wayback Machine.
↑ Central Statistics Organization of Afghanistan: Statistical Yearbook 2012–2013: Area and administrative Population Archived ۲۰۱۵۱۲۱۷۰۰۳۶۳۲, at cso.gov.af
↑ ^۳٫۰ ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ Afghanistan. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب۲۶ April ۲۰۱۴.
↑ Gini Index. World Bank. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on ۲۰۱۴-۰۵-۱۱. یوْخلانیلیب۲ March ۲۰۱۱.
↑ ۲۰۱۵ Human Development Report. United Nations Development Programme (۱۴ December ۲۰۱۵). یوْخلانیلیب۱۴ December ۲۰۱۵.
↑ افغانیستان مالومات^{[اولو باغلانتی]}
↑ افغانستان و ولایاتلر مالومات/کابلی‌ها. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-07-06. یوْخلانیلیب2021-02-07.

[1] Dictionary.com. WordNet ۳٫۰. پرینستون بیلیم‌یوردو. Reference.com(Retrieved 13 November 2007). Archived 2014-03-28 at the Wayback Machine.

[Area_and_administrative_Population-2] Central Statistics Organization of Afghanistan: Statistical Yearbook 2012–2013: Area and administrative Population Archived ۲۰۱۵۱۲۱۷۰۰۳۶۳۲, at cso.gov.af

[imf2-3] ۳٫۰ ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ Afghanistan. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب۲۶ April ۲۰۱۴.

[wb-gini-4] Gini Index. World Bank. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on ۲۰۱۴-۰۵-۱۱. یوْخلانیلیب۲ March ۲۰۱۱.

[HDI-5] ۲۰۱۵ Human Development Report. United Nations Development Programme (۱۴ December ۲۰۱۵). یوْخلانیلیب۱۴ December ۲۰۱۵.

[6] افغانیستان مالومات^{[اولو باغلانتی]}

[7] افغانستان و ولایاتلر مالومات/کابلی‌ها. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-07-06. یوْخلانیلیب2021-02-07.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]