ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر

ژانویه - فوریه - مارس - آوریل - مئی - ژوئن - جولای - آقوست - سپتامبر - اوْکتوبر - نوْوامبر - دسامبر

---

تاریخ‌ده بوگونون دیشدیرمه کؤمگی بوگون آراگون (سه‌شنبه)، ۳۱ دسامبر، ۲۰۲۴ ؛ ساعت ۰۹:۰۰ (UTC) ده.

---

تاریخ‌ده بوگون دسامبر
۱	۲	۳	۴	۵	۶	۷
۸	۹	۱۰	۱۱	۱۲	۱۳	۱۴
۱۵	۱۶	۱۷	۱۸	۱۹	۲۰	۲۱
۲۲	۲۳	۲۴	۲۵	۲۶	۲۷	۲۸
۲۹	۳۰	۳۱
تاریخ‌ده بوگون

---

۱ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۱ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۷۷۴ - بؤيوک بریتانيا ایله اوْنون شومالی آمریکا مۆستملکلری آراسیندا تیجارت بايکوْتو قۆووه‌يه میندی.
• ۱۸۸۷ - شرلوْک هوْلمس حاقیندا بحث ائدن "نارینجی رنگلی اِتيود" روْمانی چاپدان چێخیر.
• ۱۹۲۰ - آذربایجانین زنگزور ماحالی‌نین بؤيوک حیصه‌‌سی موْسکو رهبرلیگی‌نین قراری ایله ائرمنیستانا وئریلمیشدیر.
• ۱۹۴۳ - اۆچ مۆتفیق دؤولت باشچیلاری‌نین - شوری (یوسیف استالین)، آمریکا بیرلشمیش ایالتلری (فرانکلین رۇزولت) و بؤيوک بریتانيا (وینستون چرچیل)، تهران کوْنفرانسی باشلايیر.
• ۱۹۶۳ - اۇرتا -بۇلاک ياتاغیندا طبیعی قاز پارتلايیچی باش وئریر. آلوْو اۆچ ایل يانیر (1064 گۆن).
• ۱۹۹۰ - لا- مانش بوْغازی آلتیندا تۇنل قازان فرانسا و بؤيوک بریتانيا قازماچیلاری بیر-بیری ایله گؤروشورلر.
• ۱۹۹۴ - آذربایجان جومهوریتی آنقوْلا ایله دیپلوْماتیک علاقه‌‌لر قۇرموشدور.
• ۲۰۰۹ - اوروپا بیرلیگینده لیسبوْن مۆقاویله‌سی قۆووه‌يه مینیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۲/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۲ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۴۰۹ - لایپزیق بیلیم یۇردو قۇرولدو.
• ۱۸۰۴ - ناپلئون بوناپارت٬ پاریسده پاپین دا قاتیلدیغی بیر تؤرنده تاج تاخیب فرانسه ایمپیراتورو اوْلدو.
• ۱۸۴۸ - فرانسوا ژوزف٬ اوتریش-ماجاریستان ایمپیراتورو اوْلدو.
• ۱۸۵۲ - اۆچونجو ناپلئون فرانسه ایمپیراتورو اعلان ائدیلدی.
• ۱۹۰۱ - کینق کامپ ژیلت٬ ژیلت ایختیراعینی یازدیردی.
• ۱۹۰۸ - چینده اۇشاق ایمپیراتور پۇ یی ۲ یاشیندایکن تاختا چیخدی.
• ۱۹۰۹ - فرانسه‌لی بارون چاتیرز٬ عوْثمانلیداکی ایلک اۇچاق گؤستریشینی کئچیردی.
• ۱۹۱۴ - اوتریش-ماجاریستان بلقرادی تۇتدو.
• ۱۹۱۸ - ائرمنیستان٬ عوْثمانلی دؤولتیندن باغیمسیزلیغینی اعلان ائتدی.
• ۱۹۱۸ - محمد طلعت پاشا٬ تراکیا-پاشاائلی مۆداقیعه‌ی-حۆقۇق جمعیتینی ائدیرنه‌ده قۇردو.
• ۱۹۲۰ - تۆرکیه ایله ائرمنیستان آراسیندا آندلاشما ایمضالاندی. قارص ائرمنیستاندان گئری آلیندی.
• ۱۹۲۸ - جلال ساحیر ارزون‌ون حاضیرلادیغی «ایملا لۆغاتی» یاییملاندی.
• ۱۹۴۰ - کاغیذ قیتلیغی سببی ایله قزئتلرین صفحه سایی‌سیندا قیسیتلاما گتیریلدی.
• ۱۹۴۲ - شیکاقولو بیلیم آداملاری ایلک کونتوروللو زنجیرله‌مه آتوم عکس‌العملینی حیاتا کئچیردیلر.
• ۱۹۷۱ - بیرلشمیش عرب امیرلیگی٬ بیرلشمیش شاهلیقدان باغیمسیزلیغینی اعلان ائتدی.
• ۱۹۸۸ - بینظیر بوتو٬ پاکیستان باش وزیری اوْلاراق آند ایچدی.
• ۱۹۹۳ - کولومبیالی مۆخدّیر تاجیری پابلو ایسکوبار٬ مدلینده امنیت گۆجلرینجه اؤلدورولدو.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۳ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۳/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۳ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۳ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۵۸۶ - آمریکادان ایلک دفعه اوروپایا یئرآلما گتیرلیدی.
• ۱۸۱۸ - ایلینوی آمریکا بیرلشمیش ایالتلری‌نین ۲۱-جی ایالتی اوْلدو.
• ۱۹۴۴ - یوناندا کومونیستلرله شاهچیلار آراسیندا یونان ایچ ساواشی باشلاندی.
• ۱۹۶۷ - ایلک قلب نقلی عملینی٬ گۆنئی آفریقالی قلب جراحی دوکتور کریستین برنارد٬ کئیپ تاون‌دا گؤردو؛ مریض ۱۸ گۆن دیری قالا بیلدی.
• ۱۹۷۱ - پاکیستان-هیندوستان ساواشی باشلاندی.
• ۱۹۸۹ - مالتادا گؤروشن آمریکا جۆمهۇر باشقانی جورج اچ.دبیلو بوش و شوروی بیرلیگی باشقانی میخائیل قورباچوف٬ سوْیوق ساواشین بیتدیگینی رسماً اعلان ائتدیلر.
• ۱۹۹۰ - ت.ر.ت‌نین تِلئ‌گۆن آدلی یایینی باشلادی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۴ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۴/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۴ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۴ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۸۷۷ - توْماس ادیسوْن فوْنوْقراف جیهازی‌نین تقدیماتینی کئچیرمیشدیر.
• ۱۹۲۲ - هوْوارد کارتِر فیرعوْن تۇتانخاموْناۇن مزارینی زیارت ائتمک اۆچون خالقا ایجازه وئرمیشدیر.
• ۱۹۲۹ - آمریکالی آدمیرال ریچارد بؤرد تاریخده ایلک دفعه‌‌ جنوب قۆطبو اۆزریندن اۇچموشدور.
• ۱۹۳۸ - دوْکتوْر لۆطفو کێردار ایستانبول بلدیه باشچیسی تعیین ائدیلمیشدیر.
• ۱۹۴۴ - آلبانی خالق جومهوریسی يارادیلمیشدیر.
• ۱۹۴۵ - يۇقوْسلاوی فِدِرال جومهوریسی يارادیلمیشدیر.
• ۱۹۴۷ - عربلرین کسکین اعتراضینا باخماياراق بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی فیلسطین اراضیسی‌نین بؤلونمه‌سی و مۆستقیل ایسرایل و فیلسطین دؤولتلری‌نین يارادیلماسی قراری وئرمیشدیر.
• ۱۹۶۷ – يۇنان کیپر موشکولونه دایر تۆرکیه‌نین ایره‌لی سۆردويو شرطلری قبول ائتمیش و بۇنونلا دا بؤحران آرادان قالدیریلمیشدیر.
• ۱۹۷۴ – پاکیستاندا باش وئرن زلزله‌‌ نتیجه‌سینده ۴۷۰۰ آدام وفات ائتمیشدیر.
• ۱۹۷۸ – "خالق معبدی" طریقتینه منسوب ۹۱۳ نفر قايانا مئشه‌لرینده‌کی بازالاریندا زهر ایچه‌رک کۆتلوی شکیلده اینتیهار ائتمیشلر.
• ۱۹۸۸ – آزادلیق مئيدانینداکی تظاهوراتین داغیدیلماسیندان سوْنرا آذربایجاندا عومومی تعطیللر باشلامیشدیر.
• ۱۹۸۸ – آزادلیق درگیسی نشره باشلامیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۵ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۵/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۵ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۵ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۴۹۲ - کریستوْفر کوْلومب هایتینی کشف ائتمیشدیر.
• ۱۹۰۴ - ژاپون پوْرت-آرتوردا رۇس دوْنانماسینی مغلوب ائتمیشلر.
• ۱۹۱۴ - ایتالیادا "طرفسیزلیک بَياننامه‌سی" مجلیسده تصدیق ائدیلمیشدیر.
• ۱۹۳۴ - ایستالینه قارشی سۇی-قصدده گۆناهلاندیریلان ۷۰ نفر گۆلله‌لنمیشدیر.
• ۱۹۳۴ - تۆرکیهده قادینلارا سئچکی حۆقوقو وئریلمیشدیر.
• ۱۹۴۶ - نيويوْرک شهری بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتینین دایمی قرارگاهی سئچیلمیشدیر.
• ۱۹۶۲ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و شوروی ایتیفاقی آرام اوقیانوس حؤوزه‌‌سی‌نین بیرگه ایستیفاده‌سینه قرار وئرمیشلر.
• ۱۹۷۷ - جومهور باشقانی انور ساداتین ایسرایلین مۆستقیللیگینه طرفدار چێخماسیندان سوْنرا ۵ عرب اؤلکه‌سی مصرله دیپلوْماتیک علاقه‌‌لری کسمیشدیر.
• ۱۹۷۸ - شوروی و افغانیستان آراسیندا ۲۰ ایللیک دوْستلوق مۆقاویله‌سی ایمضالانمیشدیر.
• ۱۹۸۴ - بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتینین عوضولری قانون پوْزولماسینا گؤره جزا نظرده تۇتان بئين الخالق مۆقاویله لايیحه‌سینی يئکدیللیکله قبول ائتمیشلر.
• ۱۹۸۵ - بؤيوک بریتانیا يۇنسکو–دان چێخمیشدیر.
• ۱۹۸۹ - مارقارت تاچر يئنیدن مۆحافیظه‌‌کار حیزبینین لیدئری سئچیلمیشدیر.
• ۱۹۹۱ - آذربایجان جومهوریسی جومهور باشقانی‌نین فرمانی ایله داخیلی ایشلر ناظرلیگی يانیندا عالی دؤولت ایداره ائتمه اوْرقانلارینی مۆحافیظه‌‌ شؤعبه‌سی يارادیلمیشدیر.
• ۱۹۹۵ - خاوير سوْلانا ناتوْ-نون باش کاتیبی سئچیلمیشدیر.
• ۱۹۹۵ - فرانسه يئنیدن ناتوْنون ترکیبینه قايیتدیغینی اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۹۶ - مادلین آلبرايت آمریکا بیرلشمیش ایالتلری دؤولت کاتیبی وظیفه‌‌سینه تعیین ائدیلن ایلک قادین اوْلموشدور.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۶ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۶/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۶ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۶ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۲۴۰ - باتی خانین رهبرلیک ائتدیگی قیزیل اوْردا اوْردوسو کیئف شهرینی فتح ائتمیشدیر.
• ۱۴۹۲ - کریستوف کولومب قیزیل آختارماق اۆچون سانتا دوْمینقو آداسینا گئتمیشدیر.
• ۱۷۹۰ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری کونقره‌سی نیویورک شهریندن فیلادلفیا شهرینه کؤچموشدور
• ۱۸۶۲ - آمریکا جۆمهور باشقانی آبراهام لینکلون مینِسوداداکی سیوکس عۆصیانیندا ایشتیراک ائدن ۳۰۳ یئرلی آبوریگِندن ۳۹-ون آسیلماسینا قرار وئرمیش٬ قرار دسامبرین ۲۶-دا ایجرا اوْلونموشدور.
• ۱۸۷۷ - توماس ادیسون ایلک دفعه سسی لِنته یازمیشدیر.
• ۱۹۱۷ - فنلاند روسیه ایمپیراتورلوغوندان آسیلی‌لیغیندان قۇرتولوب اؤز دؤولت باغیمسیزلیغینی اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۲۲ - کانادادا ایلک دفعه خسته‌لرین مۆعالیجه‌سینه انسولین ایشلنمیشدیر.
• ۱۹۲۲ - آتاتۆرک٬ آنکارادا گؤروشدوگو حاکیمیّتی-میلّیه و یئنی‌گۆن قزئتلری‌نین مۆخابیره‌لرینه٬ خلق فیرقه‌سینی قۇراجاغینی آچیقلادی.
• ۱۹۳۷ - تۆرکیه٬ ۱۹۲۷-ده ایمضالانان تۆرکیه-سوریه یاخشی قوْنشولوق سؤزلشمه‌سینی فسخ ائتدی.
• ۱۹۳۸ - فرانسه و آلمان دوْستلوق مۆقاویله‌سی ایمضالامیشدیر.
• ۱۹۴۰ - یونان آلبانیانین پرمته کندینی ایشغال ائتمیشدیر.
• ۱۹۴۱ - بؤیوک بریتانیا رومانی٬ ماجاریستان و فنلاندا ساواش اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۷۱ - هیندوستان پاکیستانین ترکیبیندن چیخان شرقی پاکیستان ایالتی اساسیندا بیرطرفلی قایدادا دؤولت باغیمسیزلیغینی اعلان ائدن بنگلادش خلق جۆمهوریتی تانیمیشدیر. بو سببدن پاکیستان هیندوستان‌لا بۆتون دیپلوماتیک علاقه‌لرینی کسمیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۷ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۷/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۷ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۷ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۶۷۸ - لویی هنپین نیاگارا شلاله‌سینی کشف ائدن ایلک اوروپالی اوْلوب.
• ۱۸۷۷ - توماس ادیسونون فونوگرافی ایلک دفعه گؤستریلیب.
• ۱۹۱۷ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری اوتریش-ماجاریستانا ساواش اعلان ائدیب.
• ۱۹۱۸ - آذربایجان خالق جۆمهۇریتی‌نین پارلمانی ایشه باشلامیشدیر.
• ۱۹۲۲ - آذربایجان شوروی داغلیق قاراباغ موختار ولایتی مرکزی ایجراییّه کومیته‌سی سئچیلیب.
• ۱۹۳۴ - تۆرک قادینلار بیرلیگی٬ ایستانبولدا بیر میتینگ‌له قادینلارین میلّت‌وکیلی سئچیب-سئچیلمه حاقّینی قۇتلادی.
• ۱۹۴۱ - ژاپون آمریکانین هاوایی آدالارینداکی «پرل هاربور» بازاسینی٬ فیلیپین آدالارینی و بریتانیا مالزی‌سینی بومبالاییب.
• ۱۹۷۲ - آیا اۇچان سوْنونجو آمریکا فضایی گمیسی «آپولون ۱۷» فضایا بۇراخیلیب.
• ۱۹۸۴ - بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی‌نین عۆضوو اوْلان اؤلکه‌لر شوری‌نین دؤولت تروریزمینی پیسله‌ین قطعنامه قبول ائدیب.
• ۱۹۸۵ - ترورچولار پاریس‌ده دۆکانلار شبکه‌سینده ۴۱ نفرین اؤلومونه سبب اوْلان پارتلاییش‌لار تؤره‌دیبلر.
• ۱۹۸۸ - ائرمنیستان قۇزئیینده باش وئرن گۆجلو زلزله نتیجه‌سینده لنیناکان٬ کیروواکان و ایسپیتاک شهرلری باتمیشدیر. رسمی قایناقلارا گؤره اؤلنلرین سایی ۲۵٫۰۰۰ نفری کئچیب. طبیعی فلاکت زوناسینا ایلک کؤمک آذربایجاندان گلیب.
• ۱۹۹۳ - پنتاگون نوادادا خبردارلیقسیز ۲۰۴ اتوم سیناغی کئچیریلدیگینی بلیرتیب.
• ۲۰۰۲ - تۆرکیه گؤزلی عذرا آکین لندن‌ده دۆنیا گؤزلی سئچیلیب.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۸ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۸/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۸ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۸ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۹۱۸ - بوْلشِویکلر استوْنيدا حاکمیتی اله آلیرلار.
• ۱۹۲۳ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری آلمانی ایله دوْستلوق مۆقاویله‌سی ایمضالايیر.
• ۱۹۲۵ - آدوْلف هیتلر حبسخانادا يازدیغی (۱۹۲۳-۱۹۲۴) آوتوْبیوْقرافیک "منیم مۆباریزم" اثرینی کیتاب شکلینده چاپ ائتدیریر.
• ۱۹۴۱ - ژاپون ۷ دسامبردا پؤرل-هاربوْرا هۆجوماۇندان سوْنرا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و بیرلشمیش کراللیق ژاپونا مۇحاریبه‌‌ اعلان ائدیر.
• ۱۹۴۸ - بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی جنوبی کوْره‌نی تانیيیر.
• ۱۹۶۶ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و شوروی آتوْم سیلاحلاری‌نین فضايا بۇراخیلماسی‌نین قاداغان ائدیلمه‌سی حاقیندا راضیلاشمايا ایمضا آتیرلار.
• ۱۹۷۰ - بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی تهلوکه‌‌سیزلیک شۇراسی پوْرتوقالی گینه‌ده حربی عملیاتلارا گؤره اتهام ائدیر.
• ۱۹۸۷ - فیلیسطینده "اینتیفاضه" حرکاتی باشلايیر.
• ۱۹۹۱ - آذربایجان ایسلام کوْنفرانسی تشکیلاتینا عضو اوْلور.
• ۱۹۹۱ - آذربایجان سیلاحلی قۆووه‌لرینین ایلک حربی آندی قبول ائدیلیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۹ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۹/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۹ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۹ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۸۹۳ - ایستانبول‌دا گۆنلرجه سۆرن سوْیوق هاوا اۆزوندن خلیج دوْنموشدور.
• ۱۹۱۷ - اینگیلیس اوْردوسو عوْثمانلی دؤولتی‌نین تابعیّتینده اوْلان قۆدس شهرینی ایشغال ائدیب.
• ۱۹۳۱ - ایسپانیادا ایکینجی جۆمهوریت یارادیلیب.
• ۱۹۴۱ - چین٬ ژاپون٬ آلمان و ایتالیا آنلاشما ایمضالاییب.
• ۱۹۵۰ - هری گولد اتوم بوْمباسی‌نین سیرلرینی شوروی‌یه وئردیگی اۆچون ۳۰ ایل بوْیونجا آزادلیقدان محروم ائدیلیب.
• ۱۹۶۱ - تانزانیا باغیمسیزلیق قازانیب.
• ۱۹۹۲ - بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی سومالی‌ده صۆلح‌مراملی عملیاتلارا باشلاییب.
• ۱۹۹۲ - اینگیلیس شاهزاده‌سی چارلز و شاهزاده دیانا آیریلدیقلارینی آچیقلاییبلار.
• ۱۹۹۶ - بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی عیراق اهالیسینه نفت یئرینه ارزاق وئرمک حاقّیندا قطعنامه قبول ائدیب.
• ۱۹۹۸ - آرکئولوژلار گۆنئی آفریقادا یاشی اۆچ میلیون ایلدن چوْخ اوْلان ایلک (بۆتؤو) اینسان ایسکلتی‌نین تاپیلدیغینی بیلدیریبلر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۰ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۰/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۰ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۰ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۸۱۷ - میسی‌سیپی٬ آمریکا بیرلشمیش ایالتلری‌نین ۲۰-جی ایالتی اوْلاراق بیرلیگه قاتیلیب.
• ۱۸۴۸ - اۆچونجو ناپلئون فرانسه‌ده تخته چیخیب.
• ۱۸۹۸ - ایسپانیا-آمریکا ساواشی سوْنراسی کوبا ایسپانیادان باغیمسیزلیق قازانیب.
• ۱۹۰۱ - ایلک دفعه نوبل جاییزه‌لری تقدیم ائدیلیب. نوبلین وصیّتینه گؤره٬ بۇ جاییزه علم آداملاریندان یالنیز ریاضیاتچیلارا وئریلمه‌ییر.
• ۱۹۴۴ - شوروی و فرانسه آراسیندا قارشیلیقلی کؤمک و امکداشلیق حاقّیندا آنلاشما ایمضالانیب.
• ۱۹۴۸ - بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی باش اسمبلیاسی «اینسان حۆقوقلاری بیاننامه‌سی»نی قبول ائدیب.
• ۱۹۵۸ - موسکودا محمد فضولی‌نین ۴۰۰ ایللیگی کئچیریلیب.
• ۱۹۶۴ - مارتین لوتر کینگ نوبل باریش جاییزه‌سینی آلیب.
• ۱۹۹۶ - گۆنئی آفریقا جۆمهوریتی یئنی آنایاسا قبول ائدیب و بۇنونلا دا آپارتاید رژیمی باشا چاتیب.
• ۱۹۸۸ - تۆرکیه‌ده ایلک قاراجیگر نقلی عملیاتی ائدیلدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۱ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۱/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۱ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۱ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۹۰۱ - بیرلشمیش کراللیق‌دا تاریخده ایلک دفعه اوْلاراق پینگ‌پونگ مۆسابیقه‌سی کئچیریلدی.
• ۱۹۲۳ - آتاتۆرکون تایمز قزئتینده٬ «میلّی حاکیمیّت اساسینا دایانان و بالاخص جۆمهوریت ایداره‌سینه مالیک تاپیلان مملکتلرده سیاسی حزب‌لرین مؤوجودیتی واجیب‌دیر. تۆرکیه جۆمهوریتینده ده بیربیرینه نظارت ائدن حزب‌لرین دوْغاجاغینا شۆبهه یوْخدور» شکلینده سؤزو یاییملاندی.
• ۱۹۴۱ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری آلمان و ایتالیایا قارشی ساواش اعلان ائتدی
• ۱۹۴۶ - یونیسف قۇرولدو.
• ۱۹۴۹ - بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی فلسطین مۆهاجیرلری‌نین دوْغما توْرپاقلارینا قاییتما حۆقۇقونو تانیدی.
• ۱۹۷۷ - تۆرکیه‌ده یئرل سئچیملر ائدیلدی. جۆمهۇریت خالق حزبی سئچیملردن بیرینجی حزب اوْلاراق چیخدی.
• ۱۹۹۴ - روس قوْشونو چئچئنیستانا گیردی. بیرینجی چئچئنیستان ساواشی باشلاندی.
• ۱۹۹۷ - آتموسفره بۇراخیلان گازلاری‌نین آزالدیلماسینا داییر کیوتو پروتکولو ایمضالاندی.
• ۲۰۰۱ - چین رسمی اوْلاراق عۆمۇم‌دۆنیا تیجارت تشکیلاتینا قاتیلدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۲ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۲/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۲ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۲ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۶۲۷ - نئینوا دؤیوشونده بیزانس ایمپیراتورو ایکینجی ایراکلیوس ساسانی شاهی خسرو پرویزه غالیب گلمیشدیر.
• ۱۰۹۶ - مرمره دنیزی ساحیلینده بیرینجی صلیب یۆروشونون اساس دؤیوشو باش وئرمیشدیر.
• ۱۵۷۴ - عوْثمانلی سولطانی ایکینجی سلیمان تخته چیخمیشدیر.
• ۱۶۴۲ - ایسپانیا و بؤیوک بریتانیا آراسیندا ساواش باشلامیشدیر.
• ۱۸۳۰ - عوْثمانلی ایمپیراتورلوغو صربیستان باغیمسیزلیغینی تانیمیشدیر.
• ۱۹۱۱ - هیندوستان باش‌شهری کلکۆته‌دن دهلی‌یه کؤچورولموشدور.
• ۱۹۲۵ - رضا پهلوی ایران تختینه چیخمیشدیر.
• ۱۹۳۹ - شوروی-فنلاند ساواشی دؤورونده باش وئرمیش تولوایاروی دؤیوشونده فنلاند غالیب گلمیشدیر.
• ۱۹۴۵ - گۆنئی آذربایجان میلّی حؤکومتی قۇرولموشدور.
• ۱۹۴۹ - تۆرکیه پارلمانی اوروپا شوراسینا عۆضو اوْلماغا سس وئرمیشدیر.
• ۱۹۷۹ - رودزیا آدینی دییشدیره‌رک زیمباوه آدلاندیریلمیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۳ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۳/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۳ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۳ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۸۰۸ - ناپلئون مادرید شهرینی تۇتموشدور.
• ۱۸۹۷ - روس اوْردوسو پورت-آرتورو ایشغال ائتمیشدیر.
• ۱۹۶۳ - معمر قذافی‌نین حاکیمیّتی اله آلماسیندان سوْنرا٬ بریتانیا قوْشونو لیبی‌دن گئتمیشدیر.
• ۱۹۷۴ - مالتا جۆمهۇریتی اعلان ائدیلمیشدیر.
• ۱۹۸۳ - تۇرقوت اؤزال تۆرکیه‌نین ۴۵-جی حؤکومتینی قۇرموشدور.
• ۱۹۹۶ - کوفی عنان بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی باش کاتیبی سئچیلمیشدیر.
• ۲۰۰۰ - جورج بوش آمریکا بیرلشمیش ایالتلری‌نین ۴۳-جۆ جومهور باشقانی سئچیلمیشدیر.
• ۲۰۰۳ - صدام حسین گیزلندیگی تکریت شهرینده تۇتولموشدور.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۴ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۴/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۴ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۴ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۸۲۵ - روسیه‌ده دسامبریستلر عۆصیانی باش وئرمیشدیر.
• ۱۹۰۰ - آلمانلی فیزیک عالیمی ماکس پلانک کوانت نظریه‌سینی آچیقلامیشدیر.
• ۱۹۱۱ - نوروژ سیّاحی آموندسن گۆنئی قۆطبونه چاتان ایلک اینسان کیمی تاریخه دۆشوب.
• ۱۹۱۵ - رشید بهبودوف آذربایجان موغنّیسی و آکتورو دوْغموشدور.
• ۱۹۲۷ - چین‌ده چای کای-شِک قووّتلری کانتون‌داکی کومونیست آیاقلانمانی باسدیردی.
• ۱۹۳۹ - فنلاندا قارشی نیظامی هۆجۇما گؤره شوروی میلّتلر تشکیلاتیندان خاریج ائدیلمیشدیر.
• ۱۹۹۵ - دِستون باریشی‌نین ایمضالاماسی ایله یوگوسلاوی ساواشینا سوْن قوْیولموشدور.
• ۲۰۰۸ - دۆنیادا ان هۆندور گئت-گل کؤرپوسو - ویادوک میونون آچیلیشی اوْلموشدور.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۵ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۵/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۵ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۵ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۵۳۰ - ایمپراتور يۇستینیانین امریله روم حۆقوق سیستمی ۶-جی عصرین طلبه‌لرینه اۇيغونلاشدیریلیب.
• ۱۰۵۵ - سلجوق حؤکمداری توْغرول بَي بغدادی فتح ائدیب.
• ۱۲۵۶ - هولاکو خان قوْشونلاری الاموت قالاسینی يئرله يئکسان ائدیب.
• ۱۸۰۶ - ناپوْلِوْنون اوْردوسو وارشاوانی تۇتوب.
• ۱۹۱۷ - موْلداوی خالق جومهوریسی اعلان ائدیلیب .
• ۱۹۸۹ - رۇمانی‌ده کومونیست حیزبینین حاکمیتینه قارشی چێخیشلار باشلايیب
• ۱۹۹۰ - قیرقیزیستان مۆستقیللیگینی اعلان ائدیب.
• ۲۰۰۰ - چِرنوْبیل اتمی نیروگاهینین سوْنونجو - ۳-جو بولوکونون ایشی داياندیریلیب. بۇنونلا دا، نیروگاهین فعالیتینه سوْن قوْيولوب.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۶ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۶/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۶ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۲۶ آذر/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۶۳۱ - وِزووی یانارداغی‌نین پۆسکورمه‌سی نتیجه‌سینده ۴۰۰۰ نفر هلاک اوْلموشدور.
• ۱۷۷۳ - بوْستوْن چاي قوْناقلیغی - آمریکا مۆستملکه‌چیلری چاي وئرگیسینه اعتراض علامتی اوْلاراق، اینگیلیس گمیلرینه هۆجوم ائده‌رک ۳۰۰-دن چوْخ چاي قۇتوسونو دنیزه تؤکموشدور.
• ۱۸۹۹ - میلان فۇتبال کولوبو يارادیلمیشدیر.
• ۱۹۲۰ - ۸.۵ بال گۆجونده زلزله‌‌ چینین قانسو ايالتینده ۱۸۰۰۰۰ اینسانین اؤلومونه سبب اوْلموشدور.
• ۱۹۴۸ - کامبوْج مۆستقیللیک الده ائتمیشدیر.
• ۱۹۴۹ - احمد سۇکارنوْ اندوْنزینێن ایلک جومهورب باشقانی سئچیلمیشدیر.
• ۱۹۵۹ - بلژیک کوْنقوْيا مۆستقیللیک وئرمیشدیر.
• ۱۹۷۱ - هیندوستان اوْردوسو شرقی پاکیستانین باشکندی دککه شهرینی ایشغال ائتمیش، پاکیستان حربی قۆووه‌لری تسلیم اوْلدوقدان سوْنرا آتشبس اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۷۱ - بنقلادش مۆستقیللیک الده ائتمیشدیر.
• ۱۹۷۸ - چین خالق جومهوریسی و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری آراسیندا دیپلوْماتیک علاقه‌‌لر قۇرولموشدور.
• ۱۹۹۰ - ژان-برتراند آریستید هایتینین دموْکراتیک يوْللا حاکمیته گلن ایلک جومهور باشقانی اوْلموشدور.
• ۱۹۹۱ - قازاقیستان مۆستقیللیگینی اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۹۳ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلرینده اینسانین ژنتیک خریته‌سی حاضیرلانمیشدیر.
• ۱۹۹۸ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و بؤيوک بریتانيا عراقدا "صحرا تۆلکوسو" آدلی حربی عملیات کئچیره‌رک اؤلکه‌نین بعضی حربی مکانلارین هاوادان بوْمبالامیشلار.
• ۲۰۰۵ - تۆرک يازیچیسی اوْرخان پاموک "تۆرک شخصیتینی تحقیر ائتدیگینه گؤره" محکمه‌‌يه وئریلمیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۷ دسامبر: ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/دسامبر ۱۷/فایل ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۷ دسامبر/مناسبتلر، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۵ جمادی‌الثانی/مناسبتلر

رویدادلار

۶۴۹ میلادی ایلینده باتئ تورک بؤلگه سی(اویقور) چین اردوسو طرفیندن آلئنمیش.قوچون قوشون لاری بیر قوشاتماغا دوشموش لر تانگ قورومون قوزئی تاریم باسین ایندیکی سین کیانگ دا چین.

• ۱۷۹۳ - ناپلئون بوناپارت ایلک حربی اۇغورونو اینگیلیس طرفیندن آلینمیش تالونو تۇتماقلا قازانمیشدیر و بۇ ظفرینه گؤره بریگارد جنرالی اوْلموشدور.
• ۱۹۰۳ - تاریخده ایلک طیاره هاوایا قالخمیشدیر.
• ۱۹۲۵ - شوروی و تۆرکیه آراسیندا طرفسیزلیک آنلاشماسی ایمضالانمیشدیر.
• ۱۹۴۶ - پهلوی حؤکومتی گۆنئی آذربایجان میلّی حؤکومتینی ییخاراق تۆرکجه کیتابلاری یاندیرمیشدیر.
• ۱۹۸۹ - برزیل‌ده ۲۵ ایللیک آرادان سوْنرا ایلک سئچکیلر کئچیریلمیشدیر.
• ۲۰۰۴ - اوروپا بیرلیگی تۆرکیه ایله مۆذاکیره‌لره باشلاماغا قرار آلمیشدیر.
• ۲۰۰۸ - تایم قزئتی آمریکا جۆمهۇرباشقانی باراک اوبامانی «ایلین آدامی» اعلان ائتمیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۸ دسامبر:

، ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون/۱۶ جمادی‌الثانی/مناسبتلر

رویدادلار

• ۱۴۱۲ - قاراقوْیونلو حؤکمداری قارا یوسف کۆر چایی ساحیلینده‌کی دؤیوشده شیروانشاه بیرینجی ایبراهیم و اوْنون مۆتّفیقلرینی مغلوب ائتمیشدیر.
• ‍۱۹۰۳ - پاناما کانالی داییمی اوْلاراق آمریکا بیرلشمیش ایالتلری نظارتی آلتینا کئچمیشدیر.
• ۱۹۱۰ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری کونگره‌سی ساوادسیز مۆهاجیرلرین اؤلکه‌یه گلمه‌سینی قاداغان ائدیر.
• ۱۹۱۷ - تۆرکیه و شوروی آراسیندا ارزینجان آنلاشماسی ایمضالانمیشدیر.
• ۱۹۴۰ - هیتلر شوروی‌یه هۆجوم باره‌ده «بارباروس طرحی»نی تصدیق ائتمیشدیر.
• ۱۹۵۳ - ایلک رنگلی تلویزیون یاییمی گئرچکلشمیشدیر.
• ۱۹۵۶ - ژاپون بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتینا قاتیلمیشدیر.
• ۱۹۶۹ - بؤیوک بریتانیادا اؤلوم حؤکمو لغو ائدیلمیشدیر.
• ۱۹۷۰ - کاتولیک کیلیسه‌نین مۆقاویمتینه باخمایاراق٬ ایتالیا حؤکومتی بوْشانمایا ایجازه وئرن قانونو قبول ائتمیشدیر.

دوْغوم گونلری

• ۱۸۷۸ - یوسیف ایستالین (شکیلده‌کی)، گۆرجو-روس مارشال و سیاستچی‌سی، شوروینین ۴-جو باش وزیری (او. ۱۹۵۳)

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۱۹ دسامبر:

رویدادلار

• ۱۷۹۳ - فرانسه حؤکومتی پۇلسوز ایجباری ابیتیدایی تحصیله گؤره قرار وئرمیشدیر.
• ۱۸۰۵ - ناپلئون بوناپارتین باشچی‌لیق ائتدیگی فرانسه اوْردوسو وارشایا گیرمیشدیر.
• ۱۸۴۲ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری هاوایی‌نین باغیمسیزلیغینی تانیمیشدیر.
• ۱۹۱۹ - آتاتۆرک و هئیأت-تمثیلیّه٬ سیواس‌دان آنکارایا یوْلا دۆشموشدور.
• ۱۹۲۰ - تۆرکیه قۇرتولوش ساواشینی دستکله‌ین آنتالیادا آنادوْلو قزئتی یایینلانمایا باشلامیشدیر.
• ۱۹۳۴ - ایسپانیا حؤکومتی کاتالونیانین موختاریّت حۆقۇقونو لغو ائتمیشدیر.
• ۱۹۴۱ - هیتلر آلمان اوْردوسونا کوْماندان‌لیغی اله آلمیشدیر.
• ۱۹۶۵ - شارل دو قول تکرار فرانسه جومهورباشقانی سئچیلمیشدیر.
• ۱۹۹۲ - سومالی‌ده «اومود عملیاتی» باشلانمیشدیر.
• ۲۰۰۳ - لیبی لیدری معمر قذافی اؤلکه‌سی‌نین اتوم و شیمیایی سیلاح الده ائتمک آماجیندان ال چکدیگینی سؤیله‌میشدیر.
• ۲۰۰۵ - ۱۹ فرانسه‌لی تاریخچی اۇیدورما «ائرمنی سوْی‌قیریمی»نی تانیان قانونا اعتیراض ائتمیشدیر.
• ۲۰۰۸ - ایغدیردا «ائرمنیلر تۆرک میلّتیندن عۆذر ایسته‌سینلر» آدلی اینترنت کمپئینی باشلامیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۰ دسامبر:

رویدادلار

• ۱۶۹۹ - بیرینجی پتر روسیه‌ده یئنی ایلین ۱ سپتامبردا دئییل٬ ۱ ژانویه‌ده قئید ائدیلمه‌سی باره‌ده فرمان وئرمیشدیر.
• ۱۸۰۳ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری لوئیزیانا ایالتینی فرانسه‌دن آلمیشدیر.
• ۱۸۷۹ - توماس ادیسون نئون لامپاسینی تقدیم ائتمیشدیر.
• ۱۹۱۲ - لندن‌ده تۆرکیه و بالکان دؤولتلری آراسیندا باریش کونفرانسی کئچیریلمیشدیر.
• ۱۹۱۵ - سوْن آنزاک و اینگیلیس بیرلیکلری ده چاناق‌قالادان گئری چکیلمیشدیرلر.
• ۱۹۱۵ - مصطفی کمال پاشانین باشچیلیق ائتدیگی عوْثمانلی اوْردوسو آری‌بۇرنو ظفرینی قازانمیشدیر.
• ۱۹۱۷ - روسیه و آلمان آراسیندا باریش دانیشیقلاری باشلامیشدیر.
• ۱۹۲۲ - شوروی سوسیالیست جومهوریتی ایتّیفاقی آدی آلتیندا ۱۴ دؤولت بیرلشمیشدیر.
• ۱۹۲۴ - هیتلر حبسدن قۇرتولموشدور.
• ۱۹۵۵ - سۇدان باغیمسیزلیق اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۵۷ - اوروپا اتومی انرژی آژانسی قۇرولموشدور.
• ۱۹۶۳ - برلین دیوارینداکی بۇراخیلیش منطقه‌لری ۱ گۆنلوگه آچیلمیشدیر.
• ۱۹۹۰ - شوروی خاریجی ایشلر ناظیری گؤزلنیلمه‌دن استعفا وئرمیشدیر.
• ۱۹۹۵ - بیرلشمیش میلّتلر تشکیلاتی بوسنی-هرزقویین‌دا وضعیّته نظارتی ناتویا تاپیشیرمیشدیر.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۱ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

۱۵۵۶ تاریخین ان اؤلدوروجو دپرمی (یئر دبرمسی) یوخسا زلزله سی شانخی چین یوزمین اؤلومنن.

• ۱۸۹۱ - ایلک بسکیتبال اوْیونو کئچیریلدی.
• ۱۹۲۵ - شوروی مرکزی رهبرلیگی‌نین قراری ایله ناخجیوان موختار جومهوریتی‌نین ال‌دره، لئهواز، آستاروز، نۆودی و آیری یاشاییش یئرلری ائرمنیستان شوروی جومهوریتینه قاتیلمیشدیر و بۇ توْرپاقلاری ییغان مئهری بؤلگه‌سی یارادیلمیشدیر.
• ۱۹۳۷ - ایلک اۇزون، سسلی و بوْیالی جیزگی فیلمی، والت دیزنی‌نین «پامبیق شاهزاده و یئددی جۆجه»‌نین قالاسی کئچیریلدی.
• ۱۹۵۸ - شارل دو قول (شکیلده‌کی) فرانسه‌نین ایلک جومهور باشقانی سئچیلدی.
• ۱۹۴۸ - ایرلند باغیمسیزلیغینی اعلان ائتدی.
• ۱۹۶۳ - قانلی نوبل بایرامی: قیبریس تۆرکلرینه قارشی سیلاحلی هۆجۇملار باشلاندی.
• ۱۹۶۴ - اینگیلیس پارلمانی اؤلوم جزاسینی لغو ائتدی.
• ۱۹۷۲ - شرقی برلین‌ده ایکی آلمان آراسیندا آنلاشما ایمضالاندی.
• ۱۹۷۹ - شوروی افغانیستانی تۇتدو.
• ۱۹۸۷ - تۆرکیه‌ده ایکینجی تورقوت اؤزال حؤکومتی قۇرولدو.
• ۱۹۸۹ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری پانامانی تۇتدو.
• ۱۹۹۱ - روسیه، بلاروس، اوکراین، قازاخیستان، مولداوی، آذربایجان، ائرمنیستان، اؤزبکیستان، تاجیکیستان، تۆرکمنیستان و قیرغیزیستان رهبرلری، بیر آرایا گله‌رک شوروی ایتّیفاقینا سوْن قوْیولدوغونو و باغیمسیز دؤولتلر بیرلیگینی یارادیلدیغینی آچیقلادیلار.
• ۱۹۹۵ - بیت‌اللحم شهری‌نین ایداره‌سی ایسراییلدن فیلیسطینه کئچدی.

دوْغوم گونلری

۵۹۹تایزونق تانق ایمپراتورو دوغولموش.

اؤلوم گونلری

۱۰۰۲ اوچونجو اوتو موقدس یوخسا قوتسال روم ایمپراتورون اؤلوم گونی

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۲ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۱۴۵۳ - ایستانبول اونیورسیته‌سی قۇرولدو.
• ۱۸۹۵ - لومیئر قارداشلاری ایلک فیلمی گؤستریشه قوْیدولار.
• ۱۹۱۴ - انور پاشانین باشچیلیغی آلتینداکی عوْثمانلی اوْردوسو ساری‌قامیش عملیاتینا باشلادی.
• ۱۹۳۲ - ماهاتما قاندی آزادلیغا چیخدی.
• ۱۹۴۱ - هیتلر «قافقاز مۆسلمان لژیونو»نو یاراتماق باره‌ده گؤستریش وئردی.
• ۱۹۹۳ - گۆنئی آفریقا جومهوریسی پارلمانی آپارتاید رژیمینی رسماً لغو ائتدی.
• ۲۰۰۱ - افغانیستاندا حامد کرزایین رهبرلیگی ایله مۆوقّتی حؤکومت قۇرولدو.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۳ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۱۸۷۶ - عوْثمانلی سولطانی عبدالحمید «بیرینجی مشروطیّت»ی اعلان ائتدی.
• ۱۹۰۰ - کانادالی رِجینالد اوبری سسین ایلک دفعه اوْلاراق بیر کیلومِتیر آرادا سیمسیز اؤتورولمه‌سینی باجاردی.
• ۱۹۰۴ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری احتیاطلار سیستمی یارادیلدی.
• ۱۹۳۰ - تۆرکیه و یۇنان آراسیندا اراضی مۆبادیله‌سی اوْلدو.
• ۱۹۴۷ - ایلک ترانزیستور تقدیم ائدیلدی.
• ۱۹۴۷ - شوروی ناظیرلر شوراسی «ائرمنیستان شوروی جومهوریتیندن کوْلخوْزچۇلارین و باشقا آذربایجانلی اهالی‌نین آذربایجان شوروی جومهوریتی‌نین کۆر-آراز اوْوالیغینا کؤچورولمه‌سی ایله ایلگیلی تدبیرلر حاقّیندا» ۷۵۴ سایلی قرار قبول ائتدی.
• ۱۹۷۵ - آمریکا بیرلشمیش ایالتلری کونقره‌سی مِتریک سیستمینی رسمی‌لشدیرسه ده٬ بۇ سیستم اؤلکه‌ده هئچ زامان ایستیفاده اوْلونماییب.
• ۱۹۷۹ - شوروی اوْردو حیصّه‌لری افغانیستانا گیردی.
• ۱۹۹۴ - قاقائوز تۆرکلرینه موْلداوی‌نین ترکیبینده مۇختاریّت وئریلدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۴ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۱۱۴۴ - موصول آتابگی عمادالدین زنگی اۇرفانی تۇتاراق اورفا کوْنتلوغونا سوْن وئرمیشدیر.
• ۱۶۳۸ - عوْثمانلی دؤولتی بغدادی اله کئچیرمیشدیر.
• ۱۷۹۰ - رۇس قوْشونو ایزماییل قالاسینی تۆرکلردن آلمیشدیر.
• ۱۸۲۵ - روْس تزاری بیرینجی نیکولاری تخته چیخمیشدیر.
• ۱۹۲۴ - آلبانی جومهوریسی یارادیلمیشدیر.
• ۱۹۴۳ - شوروی قوْشونلاری اوکراین‌دا آلمان-فاشیست قوْشونلارینا قارشی عکس حمله‌یه کئچمیشدیر.
• ۱۹۵۱ - لیبی ایتالیادان باغیمسیزلیغینی اعلان ائتمیشدیر.
• ۱۹۶۳ - ت.ر.ت قانونو قبول ائدیلمیشدیر.
• ۱۹۶۶ - شوروی‌نین «لونا ۱۳» فضایی گمیسی آی اۆزونه اۇغورلو ائنیش ائتمیشدیر.
• ۱۹۹۴ - جومهوریت خالق حزبی و سوسیال دموکراتیک خالقچی حزبی بیرلشمه قراری آلدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۵ دسامبر:

• کریسمس گۆنو، عیسانین دوغومونو خاطیرلادان کریسمس فستیوالی.، 

رویدادلار

• ۳۳۶ - تاریخده ایلک سفر روم‌دا «یئنی ایل» قئید ائدیلدی.
• ۸۰۰ - فرانک حؤکمداری بؤیوک کارل تخته چیخدی.
• ۱۷۹۹ - یئنی آنایاسایا گؤره ناپلئون بوناپارت اوْن ایل مۆدّتینه مۆطلق حاکیمیّته مالیک ایلک کونسول سئچیلدی.
• ۱۹۱۸ - جنرال صمد بی مهمانداروف حربی ناظیر٬ جنرال علی‌آغا شیخلینسکی ایسه ناظیر مۆعاوینی تعیین ائدیلدیلر.
• ۱۹۲۰ - فرانسه کومونیست حزبی قۇرولدو.
• ۱۹۲۵ - بین‌الخلق تقویم و ساعات قبول ائدیلدی.
• ۱۹۸۸ - ائرمنیستان‌دان ۲۵۰ میندن چوْخ تۆرکون ائشیگه اؤتورولمه‌سی باشا چاتدیریلدی.
• ۱۹۸۹ - رومانی‌ده دؤولت باشچیسی نیکولا چواشِسکو آروادی ایله بیرگه گۆلـله‌لندی.
• ۱۹۹۱ - شوروی‌نین ایلک و سوْن جومهور باشقانی میخاییل قورباچوف ایستعفا وئردی. ایستعفانین ائرته‌سی گۆنو شوروی ده دۆشدو.
• ۱۹۹۱ - «لاتین قرافیکالی آذربایجان الیفباسی‌نین برپا ائدیلمه‌سی حاقّیندا» قانون کئچیریلدی.
• ۱۹۹۱ - ایران٬ آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و ایسراییل آذربایجان باغیمسیزلیغینی تانیدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۶ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۱۸۶۵ - آمریکالی جئیمز ناسون سۆزمه قهوه ماشینینی ثبت ائتدیردی.
• ۱۸۹۸ - ماری و پیئر کوری٬ رادیونو کشف ائتدیک‌لرینی بللی ائتدیلر. کوری‌لر٬ ۱۹۰۳-ده بۇنا گؤره نوبل فیزیک اؤدولونو آلدیلار.
• ۱۹۲۵ - تۆرکیه بؤیوک میلّت مجلیسی٬ اۇلوسلارآراسی ساعات و تقویمین ایشلنمه‌سینی قبول ائتدی.
• ۱۹۳۳ - اف‌ام رادیو ثبت اوْلوندو.
• ۱۹۷۵ - شوروی بیرلیگی٬ دۆنیانین ایلک سوپرسونیک داشیما اۇچاغی اوْلان توپولوف تو-۱۴۴-ۆ ایشلتمه‌یه باشلادی.
• ۱۹۸۶ - دۆنیانین نۆفۇسو ۵ میلیاردا چاتدی.
• ۲۰۰۳ - بم شهرینده ۶.۶ بؤیوکلوگونده زلزله باش وئردی.
• ۲۰۰۴ - هیند اوقیانوسو دابانیندا (قۇزئی اندونزی یاخینلاریندا) ۹.۷ بؤیوکلوگونده زلزله باش وئره‌رک سونامی یاراندی. بۇ سونامی ۱۳ اؤلکه‌ده ۲۰۰٫۰۰۰-دن چوْخ آدامین اؤلومونه و یا ایتیلمه‌سینه سبب اوْلدو.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۷ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۵۳۷ - آیاصوفیانین یئنیدن اینشاسی٬ بیزانس ایمپیراتورو بیرینجی ژوستینیانوسون شخصی گؤزدیمینده تاماملاندی. ایکینجی تئودوسیوس زامانیندا تیکیلن آیاصوفیا ۵۳۲ ایلینده باش وئرن نیکا آیاقلانماسی سیراسیندا یانمیشدی.
• ۱۸۳۱ - چارلز داروینین ایچینده اوْلدوغو بیگل آدلی کشف گمی‌سی یوْلا دۆشدو.
• ۱۸۴۵ - اتر ایلک دفعه جورجیادا دوْغوم حکیملیگینده ایشلندی.
• ۱۹۰۱ - ژاپونلو کیمیاچی تاکامیکه و آمریکالی فیزیکچی آدل آدیرنالین هوْرمونونو تاپدیلار.
• ۱۹۰۷ - پاریسده ایکینجی ژؤن تۆرک کونقره‌سی کئچیریلدی. سوْنوج بیلدیرگه‌سینده سولطان عبدالحمید ایداره‌سی نقد اوْلوندو.
• ۱۹۱۹ - سامسوندا باشلاتدیگی قۇرتولوش مۆجادیله‌سی‌نین آردیندان ارزروم و سیواس کونقره‌لرینی حاضیرلایان مصطفی کمال پاشا٬ هئیأت-تمثیلیه عۆضولرییله سیواسدان آنکارایا گلدی.
• ۱۹۲۱ - تۆرکیه مرسینین تارسوس ایلچه‌سی‌نی فرانسه ایشغالیندان قۇرتاردی.
• ۱۹۴۵ - ۱۸ دؤولتین موافیقتی ایله دۆنیا بانکی قۇرولدو.
• ۱۹۴۹ - ۳۰۰ ایل سۆرن هولند ایستعماریندان سوْنرا٬ اندونزی باغیمسیزلیق قازاندی.
• ۱۹۴۹ - تۆرکیه-آمریکا بیرلشمیش ایالتلری آراسیندا کۆلتور آنلاشماسی ایمضالاندی.
• ۱۹۶۸ - آسیا ایلک اینسانلی فضا اۇچوشونو گئرچک‌لشدیرن آپولو ۸ یئره دؤندو.
• ۱۹۷۸ - ایسپانیادا ۴۰ ایل سۆرن دیکتاتورلوق رژیمی‌نین آردیندان دموکراسی گئچدی.
• ۱۹۷۹ - شوروی اؤزل بیر بیرلیگی‌نین کابول هاواآلانینی اله کئچیرمه‌سی‌نین آردیندان٬ کابول‌داکی افغان حؤکومتی ییخیلدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۸ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۱۶۱۲ - قالیله نِپتون سیاره‌سینی کشف ائدیب، لاکین اوْنون اۇلدوز اوْلدوغونو ظن ائدیب.
• ۱۳۰۸ - هانازوْنونون باشچیلیغی آلتیندا ژاپون ایمپیراطورلوغو قۇرولوب.
• ۱۸۳۶ - ایسپانیا مکزیکین مۆستقیللیگینی تانیيیب.
• ۱۸۴۶ - آيوْوا آمریکا بیرلشمیش ایالتلرینین ۲۹-جۇ ایالتی اوْلوب.
• ۱۹۰۸ - سیسیلده زلزله‌‌ ۷۸۰۰۰ اینسانین حیاتینا سوْن قوْيوب.
• ۱۹۱۷ - بریتانيادا قادینلارا سئچکی حۆقوقو وئریلیب.
• ۱۹۴۲ - ژاپون حربی هاوا قۆووه‌لری کلکوتته‌نی بوْمباردمان ائدیب
• ۱۹۶۰ - تۆرک يازیچی رشاد نۇری گۆنته‌کی‌نین اؤلوموندن ۴ ایل سوْنرا اوْنون "سوْن سێغیناجاق" روْمانی تاپیلیب.
• ۱۹۶۸ - ایسرائیل خۆصوصی تعییناتلیلاری بيروت فرودگاهیندا ۱۴ مۆلکی طیاره‌نی محو ائدیب.
• ۱۹۹۱ - تۆرکيه‌ده ایلک کۆرد دیللی قزئت "روْژنامئ" نشره باشلايیب.
• ۱۹۹۷ - آنکارا متروْسو ایستیفاده‌يه وئریلیب.
• ۱۹۹۹ - صفرموراد نيازوْو (تۆرکمنباشی) اؤزونو عؤمورلوک جومهورباشقانی اعلان ائدیب.
• ۲۰۰۷ - نپال دموْکراتیک فدرال جومهوریسینه چئوریلیب.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۲۹ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۱۷۹۱ - یاسک باریشینا گؤره قیریم روسیه‌نین ترکیبینه قاتیلدی.
• ۱۸۴۵ - تگزاس آمریکا بیرلشمیش ایالتلری‌نین ۲۸-جی ایالتی اوْلدو.
• ۱۹۴۱ - NBC تۆرکجه رادیو یایینا باشلادی.
• ۱۹۸۴ - هیندوستان‌دا اؤلدورولن باش‌باخان ایندیرا قاندی‌نین یئرینه اوْغلو راجیو قاندی کئچدی.
• ۱۹۹۱ - آذربایجان جومهوریتی‌نین دؤولت باغیمسیزلیغی مسأله‌سی اۆزره رفراندوم کئچیریلدی.
• ۱۹۹۲ - کۆلتور و صنعت بؤیوک اؤدولو٬ یازار یاشار کمالا وئریلدی.
• ۱۹۹۶ - قوواتمالادا ۳۶ ایل سۆرن ساواش باشا چاتدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۳۰ دسامبر:

• ، 

رویدادلار

• ۵۳۳ - روْم ایمپراطورلوغوندا "یۇستینیان قانونلاری" قۆووه‌یه مینیب.
• ۱۸۸۰ - جنوبی آفریقا "ترانسوال" جومهوریسی یارانیب.
• ۱۹۰۳ - شیکاقوْ تئاتریندا یانغین نتیجه‌سینده ۶۰۰ نفر هلاک اوْلوب.
• ۱۹۱۱ - سۇن یات سئن چینین بیرینجی جومهور باشقانی سئچیلیب.
• ۱۹۱۸ - آلماندا کوْممونیست حیزبی تشکیل ائدیلیب.
• ۱۹۲۲ - شوروی ده ایلک سوْوئتلر قۇرولتایی کئچیریلیب. سوْوئت سوْسیالیست جومهوریلری اتفاقی تاسیس ائدیلیب.
• ۱۹۴۷ - شوروی‌نین دستکله‌دیگی قۆووه‌لر رۇمانیده حاکمیتی اله آلیب.
• ۱۹۷۵ - ماداقاسکار دموْکراتیک جومهوریسی يارانیب.
• ۱۹۸۰ - تۆرکیه‌ده ایللیک توروم ۱۰۶ فایزه چاتیب.
• ۱۹۸۹ - گنجه‌نین تاریخی آدی ایگیرمی عصرده ایکینجی دفعه‌‌ برپا اوْلونوب.
• ۱۹۹۳ - واتیکانلا ایسرایل آراسیندا دیپلوْماتیک مۆناسیبتلر قۇرولوب.
• ۲۰۰۶ - عراقین کئچمیش جومهور باشقانی صدام حسین سحر ساعت ۵ راده‌لرینده آسیلاراق اعدام ائدیلیب.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

۳۱ دسامبر:

رویدادلار

• ۱۶۰۰ - بریتانیا شرقی-هیند کومپانیسی یارادیلدی.
• ۱۶۰۹ - ایستانبولدا٬ سولطان‌محمد جامیعی‌نین تملی آتیلدی. معماری صدفکار محمد آغا اوْلان مسجید ۸ ایلده تاماملاندی.
• ۱۹۴۶ - بؤیوک بریتانیا و فرانسه قوْشونلاری لیواندان چیخدیلار.
• ۱۹۶۳ - رودزیا و نیوزلند فدراسیونو بۇراخیلدی.
• ۱۹۶۸ - سسدن سۆرعتلی تی-۱۴۴ اۇچاغی‌نین ایلک اۇچوشو کئچیریلدی.
• ۱۹۷۷ - تۆرکیه‌ده ایلک دفعه استیضاح‌لا دؤولت دۆشورولدو.
• ۱۹۹۴ - بیرینجی چئچئن ساواشی باشلاندی.
• ۱۹۹۹ - بوریس یئلتسین ایستعفا وئردی. یئرینه ولادیمیر پوتین روسیه فدراسیونو جومهور باشقانی صلاحیّتلری‌نین ایجراچیسی تعیین ائدیلدی.

دوْغوم گونلری

اؤلوم گونلری

باخ – دانیش – دییشدیر

---

ژانویه - فوریه - مارس - آوریل - مئی - ژوئن - جولای - آقوست - سپتامبر - اوْکتوبر - نوْوامبر - دسامبر

---

تاریخ‌ده بوگونون دیشدیرمه کؤمگی