برلین
برلین (اینگیلیسجه: en:Berlin) آلماندا یئر آلان بیر ایالت و شهر دیر. ۲۰۱۵-جی ایلين نۆفوس ساییمی سوْنوچ لارینا گؤره نۆفوسو ۳۴۶۹۰۰۰ و ۸۹۲ کیلومتر موربع ساحه‌سی وار. آلمانین ۱۶ ایالتی آراسیندا ساحه‌یه گؤره ۱۴ -جی، اها‌لییه گؤره ۸ -جی ان بؤیوک ایالت دیر. اها‌لی سیخلیغی ۳۸۹۰ نفر کیلومتر موربّعه ده دیر. .[۱]
برلين – آلمانین باشکندی و ان بؤيوک شهريدير. . شهرين شومالينداندان جنوبونا دوغرو اوْلان مسافه 38 کم-، شرقيندن غربينه قدر اوْلان مسافه ايسه 45 کم-ه برابردير. اؤز تاریخی دؤورونده برلین بیر نئچه دفعه آلمان دؤولتلرینین (براندنبورگ کورفورستلوگو، پروس کراللیغی،آلمان ایمیپراتورلوغو، وایمار رسپوبلیکاسی، اوچونجو رایش) باشکندی اوْلموشدور. ۱۹۹۰-جو ایلدن، آلمانین بیرلشمه‌سیندن سوْنرا برلین یئنه ده باشکند سئچیلمیشدیر.
ایچیندهکیلر
عۆمومی معلومات[دَییشدیر]
برلین آوروپا‌دا ان مؤهوم سیاست، مدیا، مدنیت و علم مرکزی‌دیر. متروپول آوروپا‌دا ان مؤهوم نقلیات دۆیومو ساییلیر و قیطه نین ان چوْخ توریست گلن شهردیر. بۇرادا یئرلشن عالی مکتبلر، علمی ایداره‌لر، تئاتر و موزه ییلر بینلخالق عالم‌ده تانینمیش‌دیلار. بۆتون دۆنیا‌دان اینجه صنعت و مدنیت ساحه‌سی ایله مشغول اوْلانلار اۆچون برلین چوْخ جازیبداردیر. برلینین تاریخی، گئجه حیاتی و چوخسای‌لی آرخیتکتور تیکی‌لیلری هر یان‌دا مشهوردور. تخمیناً ۱۲۰۰-جو ایلدن ایندیکی برلینین اراضیسینده کؤلن و برلین آدلانان ایکی تیجارت مرکزی مؤوجود ایدی. اوْنلارین شهر ایستستوسو آلمالارینین دقیق تاریخی معلوم دئییل. کؤلنون شهر اوْلما‌سی ایلک دفعه ۱۲۳۷-جی ایلده، برلینینکی ایسه ۱۲۴۴-جو ایلده قئید ائدیلمیشدیر. ۱۳۰۷-جی ایلده هر ایکی شهر بیرلشیر و عۆمومی شهر ایداره‌سینی تشکیل ائدیر. ۱۴۰۰-جو ایلده بیرلشمیش برلینین اها‌لی‌سی ۸۰۰۰ نفر ایدی. برلین پروسیانین باشکندی ایدی و آلمان ایمپراتورلوغونون یارانما‌سیندان سوْنرا دا اوْنون باشکندی اوْلور. ایکینجی دۆنیا ساواش‌سیندن سوْنرا یالتا کوفران‌سینین قرارینا اساساً برلینین شوروی-نین ضبط ائتدیی اراضی‌ده یئرلشمه‌سینه باخمایا‌راق دؤرد غالیب اؤلکه آراسیندا دؤرد قیسمته بؤلون‌دو. سوْنرالار اۆچ قیسمت بیرلشه‌رک غربی برلینی تشکیل ائده‌رک اوْنا اؤزل دؤولت دۇروم وئریلدی. غربی برلین واختی‌له آفر ایله سیخ علاقه‌ده اوْلموش‌دو. برلینین قیسمتلاری آراسیندا گدیش-گلیش ایلک واختلاردا سربست اوْلسا دا، سوْنرالار آلمان دموکراتیک جومهوریتی قراری ایله اها‌لی آخینینین قارشی‌سینی آلماق مقصدی‌له ۱۳ آگوست ۱۹۶۱-جی ایلده برلین دیواری تیکیل‌دی. سوْیوق ساواشین رمزی اوْلان برلین دیواری ۱۹۸۹-جو ایله قدر مؤوجود اوْلوب
ایمپریانین باشکندی[دَییشدیر]
۱۸۷۱-جی ایلده برلین یئنی یارادیلمیش آلمان ایمپراتورلوغونون باشکندی اوْلدو. بیرینجی دونیا ساواشی قورتاردیق‌دان سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلده برلینده آلمان(ویمار) جومهوریتی یارادیلدی. ۱۹۲۰-جی ایلده اطراف‌داکی شهرلری اؤزون‌ده جملشدیرن بؤیوک برلینین یارادیلما‌سی حاقیندا قرار قبول ائدیلدی. بۇندان سوْنرا برلینین اها‌لیسینین سایی ۴ میلیونا چاتدی. ۱۹۳۳-جو ایلده حاکمیّته "ناسیونال سوسیالیستلر" گلدیک‌دن سوْنرا برلین اۆچونجو ریخین باشکندینا چئوریلدی. ۱۹۳۶-جی ایلده برلینده بینلخالق اولمپیک‌دا اوْیونلاری کچیریل‌دی. ایشپرین رهبرلییی آلتیندا "مینیی‌لیک ریخین" باشکندی برلینین یئنی‌دن قۇرولما‌سی پلانی ایشلندی. آنجاق بۇ پلان ایکینجی دۆنیا ساواشی نتیجه‌سینده دارماداغین ائدیلدی.
برلینین پارچالانما‌سی و بیرلشمه‌سی[دَییشدیر]
ایکینجی دۆنیا ساواشی و اوْندان سوْنرا برلینین بؤیوک حیصّه سی بومباردمانلار و کوچه دؤیوشلری نتیجه‌سینده داغیدیلمیش‌دی. شهرین قیرمیزی اوْردو طرفیندن تۇتولما‌سیندان سوْنرا و آلمانین شرط‌سیز تسلیمین‌دن سوْنرا بۆتون آلمان کیمی بئرلینده اؤنجه ۴ حیصّه یه بؤلونه‌رک خاریجی دؤولتلرین ایداره‌سینه وئریلدی. غرب موتتفیقلری‌نین (آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، فرانسه و اینگیلیس) اراضیلرینده سوْنرا غربی برلین تشکیل اوْلون‌دو. سووت حیصّه سینده ایسه شرقی برلین فعالیّت گؤسترمه‌یه باشلا‌دی. غرب دؤولتلری و سووت اؤلکه‌سی آراسیندا یارانان قارشیدورما اوْنا گتیریب چیخارتمیش‌دی کی، ۱۹۴۸-۱۹۴۹-جو ایللرده غربی برلینین بلوکا‌دا‌سی باش وئردی. بۇنون اۆچون غرب دؤولتلری طرفیندن برلینه "هاوا کؤرپوسو" تشکیل اوْلون‌دو. بۇ قارشیدورما عینی زاماندا ایشغال اوْلونموش اراضیلرده ۱۹۴۹-جو ایلده ایکی دؤولتین یارانما‌سینا سبب اوْلدو: اوّلجه آفر سوْنرا آدر غرب و شرق آراسیندا گۆج‌له‌نن کونفلیکت ۱۹۶۱-جی ایلده یۆکسک حده چاتیر و بۇ شهری ایکی حیصّه سه آییران برلین دیوارینین تیکیلمه‌سی ایله نتیجه لندی. وطنداشلارین بیر اراضی‌دن دیگرینه کئچید اؤزل بوراخیلیش ورقه‌لری‌نین کمکی ایله آپاریلیردی. برلین دیواری یالنیز ۱۹۸۹-جو ایلده آدر اها‌لیسینین تضییقی نتیجه‌سینده اۇچورول‌دو، بۇ شوروی-نین ضعیفلمه‌سی فونون‌دا باش وئریردی. ۳ اۇکتوبر ۱۹۹۰-جی ایلده آدر آفر-ین اساس قانونلارینین فعالیّت گؤستردیی زونایا داخیل اوْلدو. آلمان بۇندان سوْنرا واحید دؤولت اوْلور. ۱۹۹۱-جی ایلده بوندستاق برلینین باشکند اوْلما‌سی حاقیندا قرار قبول ائتدی. ۱ سپتامبر ۱۹۹۸-جی ایلده حکومت و مجلیس برلینه کؤچور.
آلمان ایالتلری[دَییشدیر]
قالری[دَییشدیر]
-
Brandenburq qapıları
-
Qədim milli qalereya
-
Berlin soboru
-
Berlin gecə görünüşü
-
Neue Milli qalereyası
-
Brandenburq qapıları gecə görüntüsü
-
Potsdam meydanı
بیرده باخ[دَییشدیر]
آیریجا باخین[دَییشدیر]
ائشیک باغلانتیلار[دَییشدیر]
قایناق‌لار[دَییشدیر]
- ↑ Christian Tomuschat, David P. Currie (April 2010). Basic Law for the Federal Republic of Germany. Deutscher Bundestag Public Relations Division. یوْخلانیلیب15 October 2010.
