صفوی ایمپیراتورلوغو
Safavid Empire | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| صفویلر ایش اوستونه گلدیلر ۱۵۰۱ (میلادی)–صفوی دؤولتینین ییخیلیشی ۸ مارس ۱۷۳۶ (میلادی) | |||||||||||||||||||||
 صفوی ایمپیراتورلوغونون اراضی‌سی بیرینجی شاه عباس صفوی نین چاغیندا. | |||||||||||||||||||||
| وضعیت | ایمپیراتورلوق | ||||||||||||||||||||
| باشکند | تبریز (میلادی۱۵۰۱–۱۵۵۵) قزوین (میلادی۱۵۵۵–۱۵۹۸) ایصفاهان (میلادی۱۵۹۸–۱۷۳۶) | ||||||||||||||||||||
| عۆموُمی دیللر | |||||||||||||||||||||
| دین | ایسلام (شیعه) | ||||||||||||||||||||
| دؤولت | حؤکمدارلیق | ||||||||||||||||||||
| شاهنشاه، خاقان | |||||||||||||||||||||
• ۱۵۰۱–۱۵۲۴ | بیرینجی شاه اسماعیل (ایلک شاهلاری) | ||||||||||||||||||||
• ۱۷۳۲–۱۷۳۶ | اۆچونجو شاه عباس (آخیر شاهلاری) | ||||||||||||||||||||
| باش‌باخان‌لار | |||||||||||||||||||||
• ۱۵۰۱–? | محمد ذکریا کوجوجی (ایلک) | ||||||||||||||||||||
• ۱۷۲۹–۱۷۳۶ | نادرشاه (سون) | ||||||||||||||||||||
| قانون اوقانی | شاه | ||||||||||||||||||||
| تاریخی دؤنم | |||||||||||||||||||||
• صفوی طریقتی و شیخ صفی‌الدین اردبیلی ایشلرین باشلادیلار. | ۱۳۰۱ (میلادی) | ||||||||||||||||||||
• یارادیلدی | صفویلر ایش اوستونه گلدیلر ۱۵۰۱ (میلادی) | ||||||||||||||||||||
• هوتاکی دؤولتی ایش اوستونه گلدی. | ۱۷۲۲ (میلادی) | ||||||||||||||||||||
• نادرشاه چالیشمالاری | ۱۷۲۶–۱۷۲۹ میلادی | ||||||||||||||||||||
• ییخیلدی | صفوی دؤولتینین ییخیلیشی ۸ مارس ۱۷۳۶ (میلادی) | ||||||||||||||||||||
| ۱ اوْکتوبر ۱۷۳۶ (میلادی) | |||||||||||||||||||||
| اراضی | |||||||||||||||||||||
| ۲٬۸۵۰٬۰۰۰ km2 (۱٬۱۰۰٬۰۰۰ sq mi) | |||||||||||||||||||||
| پول واحیدی | تومان، عباسی، شاهی.[۱۴]
| ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
a State religion.[۱۵] | |||||||||||||||||||||
![نیظامی سیمگه[۵] of صفوی خاندانی](/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84:Lion_and_the_Sun.svg)
صفویلر یا دا صفوی ایمپیراتورلوغو و یا صفوی دؤولتی — ۱۵۰۱–۱۷۳۶ میلادی ایللر آراسیندا باتی آسیا منطقه‌سینده بیر حؤکومت ایمیش. بو حؤکومتین اساسی صفوی خاندانی طرفیندن قویولموشدور[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] و حؤکومتین اراضی‌سی بوگونکو ایران، آذربایجان جومهوریتی، ارمنیستان، افغانیستان، پاکیستان، بحرین، گورجوستان‌ین دوغو قیسمتلری، تورکمنیستان‌ین گونئی قیسمتلری و هابئله بعضی دؤورلرده عراق و کویت اؤلکه‌لرینه ده شامیل اولارمیش. صفویلر آغ‌قویونلولار و شیروانشاهلار دؤولتلرینه سون قویموش، شئیبانی‌لر، عثمانلی‌لار و افغان‌لارلا جیدی موحاریبه‌لر آپارمیشلار.
صفویلر دؤولتی موعاصیر آذربایجان دؤولت‌چی‌لیگینین فورمالاشماسینا اؤنملی تأثیر گؤسترمیشدیر. تاریخده ایلک دفعه آذربایجان تورکجه‌سی محض صفویلر زامانیندا آذربایجاندا و ایراندا رسمی دؤولت دیلی سوییه‌سینده ایشلنمیشدیر. شاه ایسماعیل عئینی زاماندا ختایی لقبی ایله آذربایجان تورکجه‌سینده شعرلر یازمیشدیر. ماراقلیدیرکی، صفوی دؤولتینه قارشی دینی موحاریبه آپاران عثمانلی سولطان سلیم شاه، شاه ایسماعیل‌لا مکتوب‌لارینی فارس دیلینده یازدیغی حالدا، شاه ایسماعیل جاواب مکتوب‌لارینی یالنیز (فقط) آذربایجان تورکجه‌سینده یازمیشدیر. ایلک زامان‌لاردا صفویلر دؤولتینده اَن اهمیتلی وکیل وظیفه‌لرینه قیزیلباش تورک حاکیم‌لری تعیین ائدیلمیشدیر. ۱۶-اینجی عصرین اورتالاریندا ۷۴ امیرین ۶۸-ی آذربایجانلی ایدی.
باشکندی موختلیف واختلاردا تبریز، قزوین و ایصفاهان اوْلموشدور.
مهم شهرلریندن تبریز، اردبیل، گنجه، ناخچیوان، شاماخی، باکی، دربند، ماراغا، قزوین، همدان، ایصفاهان، شیراز، مشهد، هرات، یزد، کرمان و سۇلطانیه اوْلموشدور.
صفوی شاهلاری[دَییشدیر]
- بیرینجی شاه اسماعیل ۱۵۰۱ (میلادی)–۱۵۲۴ (میلادی)
- بیرینجی شاه طهماسیب ۱۵۲۴ (میلادی)–۱۵۷۶ (میلادی)
- ایکینجی شاه ایسماعیل ۱۵۷۶ (میلادی)–۱۵۷۸ (میلادی)
- شاه محمد خدابنده ۱۵۷۸ (میلادی)–۱۵۸۷ (میلادی)
- بیرینجی شاه عباس صفوی ۱۵۸۷ (میلادی)–۱۶۲۹ (میلادی)
- شاه صفی صفوی ۱۶۲۹ (میلادی)–۱۶۴۲ (میلادی)
- ایکینجی شاه عباس صفوی ۱۶۴۲ (میلادی)–۱۶۶۶ (میلادی)
- بیرینجی شاه سلیمان صفوی ۱۶۶۶ (میلادی)–۱۶۹۴ (میلادی)
- بیرینجی شاه سولطان حوسین ۱۶۹۴ (میلادی)–۱۷۲۲ (میلادی)
- ایکینجی طهماسیب ۱۷۲۲ (میلادی)–۱۷۳۲ (میلادی)
- اۆچونجو شاه عباس صفوی ۱۷۳۲ (میلادی)–۱۷۳۶ (میلادی) (صفویلرین آخیر شاهلاری)
- ایکینجی شاه سلیمان صفوی ۱۷۴۹ (میلادی)–۱۷۵۰ (میلادی) (سلطنت ایدعاسی ائدن)
- اۆچونجو شاه ایسماعیل ۱۷۵۰ (میلادی)–۱۷۶۰ (میلادی) (سلطنت ایدعاسی ائدن)
صفوی سولاله‌سی‌نین کؤکو و منشألری حاقّیندا[دَییشدیر]
صفوی سولاله‌سی‌نین منشألری حاقّیندا موباحیث‌لر هئچ‌ده سون زامانلار مئیدانا گلمه‌میشدیر.
بو باره‌ده یگانه تاریخی منبع ایسماعیل ابن بزارین "صیفت الصفا" ("صافلیغین صافلیغی") عصری حساب اوْلونور. بۇ عصره گؤره صفوی منشیی ۷-جی شیعه ایمامی موسی کاظیمه چاتیر. باشقا سؤزله بۇ عصره گؤره صفویلر منشأجه عربدیرلر. لاکین اکثر تدقیقاتچی‌لار (مس. احمد کسروی، و.و. بارتولد) بۇ بارده بئله فیکیرلری واردیر کی، صفویلرین اجدادلاری هئچ‌ده سیدلر (محمد پئیغمبرین نسلی) نسلیندن دئییلدیر. ساده‌جه اولاراق صفوی تاریخ‌شوناس‌لاری صفوی نسلینین معتبرلیگینی گؤسترمک اۆچون نسیل شجره‌سی سوْنرادان اویدورولموش و ابن-بزارین عصرینین متنینه داخیل ائدیلمیشدیر.
صفویلرین تورک منشألی اولماسی باره‌ده[دَییشدیر]
صفویلر تورک دیلینده دانیشیردیلار و صفوی شاه‌لاریندان چوخلو تورک شعرلر و یازیلار قالیبدیر و اونلارین تورک دیللی اولماقلارینا چوخلو سندلر واردیر.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶] هابئله بیرینجی شاه اسماعیل صفوی تورک دیلینده شعر یازاراق، اؤزونه «شاه اسماعیل ختائی» و یا «شاه اسماعیل خاتایلی» تورکجه بیر تخلّوص سئچمیشدیر.[۲۷] دئمک کی «خاتای» یوخسا «ختای» اَسکی تۆرکۆستاندا بیر شهرین آدی‌ایمیش.[۲۸]
شاه اسماعیل صفوی‌نین آنا نسلی تورکدور و آغقویونلو سولاله‌سینه منسوبدور. شاه اسماعیل عالمشاه بیگیم خاتونون اوغلو، عالمشاه بیگیم ایسه اوزون‌حسن آغ‌قویونلونون قیزی ایدی. آنجاق صفویلر سولاله‌سی‌نین و شاه اسماعیل صفوی‌نین آتا نسلی ایله باغلی موختلیف باخیشلار وار. شاه اسماعیلین آتاسی شیخ حیدرین شجره‌سی شیخ صفی‌الدین اردبیلیه یئتیشیر. بعضیلری شاه اسماعیلین آتا نسلینین دیلی تورکجه اولدوغو اوچون صفویلرین آتا نسلینی تورک حساب ائدیرلر، بعضیلری ایسه صفویلرین آتا نسلینین دیلی‌نین تورکجه اولماسینا باخمایاراق، اونلارین سویونو تورک حساب ائتمیرلر، و صفویلرین نَسَبلرینی عرب، فارس و یا کورد بیلیرلر و اونلارین دیلین تورکلشمیش حساب ائدیرلر.
تورک اولمایان تدقیقاتچیلارین چوخو «صفات الصفا» عصرینده شیخ صفیالدینین اِتنیک منسوبیّتی حاقداکی معلوماتلارین اوزرینده سوکوتلا کئچیرلر.
بو عصرده دفعه‌لرله شیخ صفینین سفرلری زامانی اونا "پیر تورک" ("تورکون پیری") دئییلمه‌سی گؤستریلیر. هابئله شیرازدا (فارس تورپاغی) موریدلر اونا بۇ جور موراجعت ائدرمیشلر. حیکایت‌ده بئله بیر مقام دیقته لاییقدیر: "یوکسک منسب صاحیبی اولان و بوتون فارسدا جسارتی ایله تانینان امیر عبدالله" (صفیه موراجیعت‌له) دئدی: "ای تورکون پیری..."
مؤولانه احمد و مؤولانه ایبراهیم تبریزی سرئوی قئید ائدیردیلر کی، «(بیز) اردبیله گلدیک، شئیخین یانیندا (ائوینده)، قوی (آللاه) اونون روحونو عزیز توتسون، بیزه قارا چؤرک و سو گتیردی‌لر. غفلتاً بیر نئچه تورک داخیل اولدو. اونلارا آغ چؤرک و بال گتیردی‌لر». بۇ حکایت تورکلرین شیخ صفینین ائوینده اوستونلوک وئریلدیگینی گؤستریر.
توکل ابن بزار همچنین شیخین "تورک کندینده" ("ده تورک") اولماسیندان یازماسی اردبیل اراضیسینده تورک اهالیسینه ایشاره‌دیر.
صفویلرین کورد منشألی اولماسی باره‌ده[دَییشدیر]
بو باره‌ده زکی ولیدی توقانین فیکیرلری اولدوقجا ماراقلیدیر. توقای اکثر تدقیقاتچیلارین اویدورما حساب ائتدیک‌لری «صفات الصفا» دان کورد قوشونلارینین آذربایجانا گلمه‌سی حاقدا روایته اساسلاناراق بونو ۱۰۲۵-جی ایلده روادی‌لرین آذربایجانی توتماسی ایله علاقه‌لندیریر. شیخ صفینین اجدادلاری اولان شئیخ زاهیدین اجدادلاریدا «روائدیلرین حربی عملیات‌لاری زامانی گیلان و اردبیله گلمیش، موغان و آراز ویلایت‌لرینده ایسلامی یایمیشلار». اونون فیکرینجه «اردبیل کورد شیخینین» نسلی «تامامیله تورکلشمیشدیر». اونون فیکرینجه ۱-اینجی شاه ایسماعیل و ۱-اینجی شاه طهماسیب اؤز کورد منشیینی تاریخدن سیلمک اۆچون الیندن گلنی ائتمیشدیر.
صفویلرین فارس/تاجیک منشألی اولماسی باره‌ده[دَییشدیر]
بعضی ایران تاریخچیلری شاه ایسماعیلی تورک حؤکمداری کیمی دئییل، خوصوصی شرایط اوجباتیندان تورکجه دانیشماغا و شعرلر یازماغا «مجبور اولان» ایران دیللی–فارس کیمی قبول ائدیلیر. اونلارین دوشونجه‌لری اساسیندا؛ «ایران تورکلری، تورکمن و تاتار عیرقینین محصولودور. آذربایجان تاتارلاری تورکجه دانیشسالاردا فعلاً ایرانلیدیرلار، اونلار صاف ایرانلی‌لارین منشأجه تورکمن، یاخود تاتار عیرقی ایله قاریشیغینی تشکیل ائدیرلر.»
صفویلرین عرب (سادات) منشألی اولماسی باره‌ده[دَییشدیر]
بعضی صفوی شاهلاری اؤز حؤکومتلرینه مشروعیت وئرمک هدف ایله اؤز نسیل‌لرین ایسلام پیغمبرینه و یا شیعه ایماملارا منسوب ائدیردیلر و حضرت محمد و سادات نسلیندن اولدوقلارینی ایدعا ائدیردیلر. آنجاق چوخلو تاریخچیلر بو ایدعانی رد ائدیبلر.
تاریخی[دَییشدیر]
صفویلرین اردبیلده فعالیتی[دَییشدیر]
۱۳-اونجو عصرده آذربایجاندا باش وئرمیش مونقول استیلاسی خالقین وضعیتی‌نین حددن آرتیق پیسلشمه‌سینه سبب اولموشدو. بئله بیر شرایط‌ده کورتبیی صورتده صوفی-درویش اوردئنلری مئیدانا گلدی. اهالینین دوشدوگو وضعیت بۇ اوردئنلرین اونلارین آراسیندا چوخ صورتله یاییلماسینا سبب اولدو. بۇ طریقت‌لرین باشچی‌لاری اؤز اطراف‌لاریندا اینسانلاری بیرلشدیرمگه باشلادی. طریقت باشچیلاریندان بیری‌ده شیخ صفی‌الدین اسحاق الموسوی الاردبیلی(۱۲۵۲-۱۳۳۴) اوْلموشدور. شیخ صفیالدینین یئددینجی شیعه ایمامی موسی کاظمین نسیلیندن اولدوغو دئییلیردی. شئیخ صفی‌الدین چوخ بؤیوک نفوذ صاحیبی اوْلموشدور.
ایلکین دؤورلرده صفویلر حاکیمیته شیعه‌لیک طریقتینین گوجو ایله گلمک ایستییردیلر، لاکین ۱۴-اونجو یوزیللیکدن اعتیباراً اونلارین اللرینده ایری تورپاق ساحه‌لری کئچدی. ایلک صفوی-فئودال شیخ صدرالدین(۱۳۳۴-۱۳۹۲) اوْلموشدور.
اؤلکده باش وئرن پروسس‌لردن اونلار چوخ مهارت‌له ایستیفاده ائدیب خالق کوتل‌لرینی موختلیف وعده‌لرله اؤز طرف‌لرینه چکیردیلر. تدریجاً شیخ خواجه علی(۱۳۹۲-۱۴۲۷) و شیخ ابراهیم(۱۴۲۷-۱۴۴۷) (شیخ‌شاه آدی ایله مشهور اوْلموشدور) اردبیل ویلایتینین ایره‌سی فئودال حاکیمی کیمی چیخیش ائتمگه باشلادیلار، باشقا سؤزله اردبیل آرتیق صفویلره تابع اولان حربی-سیاسی و روحانی بیر ولایت ایدی. شیخ جنیدین (۱۴۴۷-۱۴۶۰) دؤورونده آرتیق دیگر ویلایت‌لره غنیمت اله کئچیرمک اۆچون هجوم ائدیردیلر. تدریجاً قاراباغ و تالیش داغلارینا قدر اولان شرق تورپاقلاری صفویلره تابع اولماغا باشلادی.
صفویلرین آرتان حربی-سیاسی چکیسی قاراقویونلو حؤکمداری جاهان‌شاهی مجبور ائتدی کی، شیخ جنیدی اردبیلدن چیخارتسین. شیخ جنید میصری، سورییانی، مئسوپاتامییانی گزیر و سوندا دییاربکیره گلیر. بورادا دا آغ‌قویونلولارلا قاراقویونلولارا قارشی اتفاق یارانیر. شیخ جنید اوزون حسنین باجیسی خدیجه بگیم‌له ائولنیر.
شیخ جنیدین اردبیلدن کناردا اولماسینا باخمایاراق بورادا دا اونا یئنی موریدلر و طایفالار قوشولورلار. ۱۴۵۹-جو ایلده شیخ جعفرین اردبیله قاییتماق ایستگی شیخ جعفر (شیخ ایبراهیمین اوغلو) طرفیندن انگللندی (شیخ جعفر سوننی‌لیگی تبلیغ ائدیردی) ۱۴۶۰-جی ایلده شئیخ جفرین داغیستان یوروشو زامانی صفویلر ای خلیلوالله و جاهانشاهاین قوشونلارینا قارشی دؤیوشده مغلوب اولور. شیخ جنید اؤلور. اونو اوغلو شیخ حیدر(۱۴۶۰-۱۴۸۸) اوز ائدیر. شیخ حیدر داییسی اوزون حسنین قیزی عالمشاه بگیم‌له ائولنیر. صفوی-آغقویونلو اتفاقی برپا اوْلونور.
اؤلکه‌ده باش وئرن پروسس‌لر نتیجه‌سینده ۱۴۷۰-جی ایلده اردبیله گلن اوزون حسن شیخ جعفری قیوم ساخلاماقلا شیخ حیدری «صفوییی» اوردئنینین ایره‌سی تاختیندا اوتورتدوردو.
شیخ حیدر اوردئنده بیر سیرا ایصلاحات‌لار آپاردی، صفویلر محض اونون دؤورونده «قیزیلباشلار» آدلانماغا باشلادیلار. بۇ ایصلاحات‌لار نتیجه‌سینده شیخ حیدر «ابن آللاه» آدلانماغا باشلادی. شیخ حیدرین رهبرلیگی ایله صفویلر ۱۴۸۳-جو ایلده شیروان و داغیستانا، ۱۴۸۷-جی ایلده شیروانا یوروش ائتدی‌لر-شاماخی توتولدو. بۇ یوروش‌لر نتیجه‌سینده شیخ حیدره قارشی آغقویونلو-شیروانشاه بیرلیگی یاراندی. ۱۴۸۸-جی ایل ۹ ژوئندا شاه‌داغین اتگینده تاباساراندا باش وئرمیش دؤیوشون نتیجه‌سی کیمی صفویلر شیخ حیدر باشدا اولماقلا چوخلو ایتکی وئردی. بۇ دؤیوشده رقیبل‌رده حدسیز چوخ ایتکی وئردیلر.
تاباساران دؤیوشو نتیجه‌سینده اردبیل حاکیم‌لیگی ضعیف‌لیگیر (دئمک اولار کی، یوخا چیخیر). اوچ صفوی شاهزاده‌سی- سولطانلی، ایبراهیم و ایسماعیل شیراز یاخینلیغیندا ایستخر قالاسینا سالینیر. لاکین باش وئرن پروسس‌لر حاکیمیته گلمیش روستم اونلاری آزاد ائدیر و آغقویونلو داخیلی چکیشمه‌لری آرادان قالدیرماق اۆچون سولطانلی ایله موتفق‌لشیر. بایسونقورو مغلوب ائدن سولطانلی تبریزه و اردبیله گلیر. اردبیل و تبریز شیخ حیدرین اولادلارین چوخ گؤزل قارشیلاییر. اردبیله اطرافدان چوخلو مورید آخیشماغا باشلاییر. بۇ حرکت آغقویونلو روستمه خوش گلمیر، سوی-قصد تشکیل اوْلونور. سوی-قصدین اوستو آچیلیر. ۱۴۹۴-جو ایلده شمسی دؤیوشو غئیری-برابر کئچیر و سولطانلی اؤلور. دؤیوشدن اول سولطانلی «صفویی» اوردئنینین باشچی‌سی ایسماعیلی تعیین ائدیر. صفویلرین اردبیل مولکلری اله کئچیریلیر.
ایسماعیل حوسین بی لله شاملینین رهبرلیک ائتدیگی ۸۰ نفره یاخین صوفی ایله بیرلیکده اردبیلد، رشتد، کسکره داها سوْنرا ایسه لاهیجاندا - گیلانین بییئتین ویلایتینده گیزلنیر. بورادا ویلایتین حاکیمی میرزه علینین ساراییندا یئرلشیرلر. ایسماعیلین لاهیجاندا اولدوغو ۶ ایل مدتینده او مشهور عالیم شمس‌الدین لاهیجی طرفیندن تحصیل گؤرور.
صفویلر دؤولتینین یارانماسی[دَییشدیر]
[[شکیل:۴۰سوتوون.ژپگ|لئفت|تهومب|۲۷۰پخ|ایصفاهاندا ۴۰ سوتون سارایی]] ۱۴۹۹-جو ایلده اردبیل شیخلرینین مصلحتی ایله ایسماعیل لاهیجانی ترک ائدیر و اردبیله اوز توتور. بورادا او قیزیلباش موریدلرینی اؤز اطرافینا توپلاییر. دئیلمدن، طارومدان کئچه‌رک خالخالا گلیر. یولبویو ایسماعیل آذربایجانین دیگر اراضی‌لریندن، آنادولودان چوخلو سایدا طرفداشی قوشولور. قیشی ارجیواندا کئچیریر. ۱۵۰۰-جو ایلده جابانی دؤیوشو فرخ یاسارین، ۱۵۰۱-جی ایل شرور دؤیوشو الوند میرزهنین مغلوبیتی ایله نتیجه‌لنیر.
۱۵۰۱-جی ایلده تبریزه داخیل اولان ایسماعیل اؤزونو شاه اعلان ائدیر. ۱۵۰۳-جو ایل ۲۱ ژوئن آلماقولاغی دؤیوشو مراد میرزهنین مغلوبیتی و صفویلرین تام غلبه‌سی ایله سونا چاتیر.
صفویلر دؤولتینین بین‌الخلق موناسیبت‌لرده ایشتیراکی[دَییشدیر]
ایداره اولونما سیستئمی[دَییشدیر]
صفوی ایمپئرییاسیندا آذربایجانلی-تورک طایفالار[دَییشدیر]
گؤرونتولر[دَییشدیر]
- Сефи ۱-й 1629-42.jpg
- ۱۷۰۸. დავით II-ს წყალობის განახლების სიგელი.jpg
.jpg)
بیرده باخ[دَییشدیر]
- صفوی خاندانی
- صفوی-عوثمانلی ساواشی (۱۵۳۲-۱۵۵۵)
- صفوی-عوثمانلی ساواشی (۱۵۷۸-۱۵۹۰)
- صفوی-عوثمانلی ساواشی (۱۶۰۳-۱۶۱۸)
- صفویه و گورکانیلر ساواشی (۱۶۲۳–۱۶۲۲)
- صفوی-روسیه ساواشی (۱۶۵۱-۱۶۵۳)
- صفوی-عوثمانلی ساواشی (۱۷۲۳-۱۷۲۷)
قایناقلار[دَییشدیر]
- ^ mulk-i vasi' al-fazā-yi īrān
- ^ Matthee* Matthee, Rudi (1 September 2009). "Was Safavid Iran an Empire?". Journal of the Economic and Social History of the Orient. 53 (1): 241. doi:10.1163/002249910X12573963244449.
The term "Iran," which after an absence of some six centuries had re-entered usage with the Ilkhanid branch of the Mongols, conveyed a shared self-awareness among the political and cultural elite of a geographical entity with distinct territorial and political implications. A core element of the Safavid achievement was the notion that the dynasty had united the eastern and western halves of Iran, Khurasan and Herat, the lands of the Timurids, in the East, and the territory of the Aq-Quyunlu in the West. The term mulk-i vasi' al-faza-yi Iran, "the expansive realm of Iran," found in the seventeenth-century chronicle, Khuld-i barin, and again, in near identical terms, in the travelogue of Muhammad Rabi Shah Sulayman's envoy to Siam in the 1680s, similarly conveys the authors pride and self-consciousness with regard to the territory they inhabited or hailed from.
{{cite journal}}:|access-date=requires|url=(help) - ^ mamlikat-i īrān
- ^ Savory, Roger (2 January 2007). "The Safavid state and polity". Iranian Studies. 7 (1–2): 206. doi:10.1080/00210867408701463.
The somewhat vague phrase used during the early Safavid period, mamalik-i mahrusa, had assumed more concrete forms: mamālik-i īrān; mamālik-i 'ajam; mamlikat-i īrān; mulk-i īrān; or simply īrān. The royal throne was variously described as sarīr-i saltanat-i īrān; takht-i īrān; and takht-i sultān (sic)-i īrān. The inhabitants of the Safavid empire are referred to as ahl-i īrān, and Iskandar Beg describes himself as writing the history of the Iranians (sharh-i ahvāl-i īrān va īrāniān). Shah Abbas I is described as farmānravā-yi īrān and shahryār-i īrān; his seat is pāyitakht-i pādishāhān-i īrān, takhtgāh-i salātin-i īrān, or dār al-mulk-i īrān. His sovereign power is referred to as farmāndahi-yi mulk-i īrān, saltanat va pādishāhi-yi īrān, pādishāhi-yi īrān. The cities of Iran (bilād-i īrān) are thought of as belonging to a positive entity or state: Herat is referred to as a'zam-i bilād-i īrān (the greatest of the cities of Iran) and Isfahan as khulāsa-yi mulk-i īrān (the choicest part of the realm of Iran). (...) The sense of geographical continuity referred to earlier is preserved by a phrase like kull-i vilāyat-i īrānzamīn. (...) Affairs of state are referred to as muhimmāt-i īrān. To my mind however, one of the clearest indications that the Safavid state had become a state in the full sense of the word is provided by the revival of the ancient title of sipahsālār-i īrān or "commander-in-chief of the armed forces of Iran."
- ^ Ingvild Flaskerud (26 November 2010). Visualizing Belief and Piety in Iranian Shiism. Continuum International Publishing Group. pp. 182–183. ISBN 978-1-4411-4907-7. Retrieved 24 July 2011.
- ^ ...the Order of the Lion and the Sun, a device which, since the 17 century at least, appeared on the national flag of the Safavids the lion representing 'Ali and the sun the glory of the Shi'i faith, Mikhail Borisovich Piotrovskiĭ, J. M. Rogers, Hermitage Rooms at Somerset House, Courtauld Institute of Art, Heaven on earth: Art from Islamic Lands: Works from the State Hermitage Museum and the Khalili Collection, Prestel, 2004, p. 178.
- ^ {{{باشلیق}}}. ISBN 0-521-04251-8, ISBN 978-0-521-04251-2.
- ^ {{{باشلیق}}}. ISBN 0-521-20094-6, ISBN 978-0-521-20094-3.
- ^ {{{باشلیق}}}. ISBN 1-57607-993-7, ISBN 978-1-57607-993-5.
- ^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ {{{باشلیق}}}. ISBN 0-521-52291-9, ISBN 978-0-521-52291-5.
- ^ {{{باشلیق}}}. ISBN 0-262-69277-5, ISBN 978-0-262-69277-9.
- ^ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ {{{باشلیق}}}.
- ^ {{{باشلیق}}}.
- ^ Ferrier, RW, A Journey to Persia: Jean Chardin's Portrait of a Seventeenth-century Empire, p. ix.
- ^ The New Encyclopedia of Islam, Ed. Cyril Glassé, (Rowman & Littlefield Publishers, 2008), 449.
- ^ Helen Chapin Metz. Iran, a Country study. 1989. University of Michigan, p. 313.
- ^ Emory C. Bogle. Islam: Origin and Belief. University of Texas Press. 1989, p. 145.
- ^ Stanford Jay Shaw. History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1977, p. 77.
- ^ Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, IB Tauris (March 30, 2006).
- ^ W. Barthold, Soçineniya, C. II, bölüm I, Moskova, 1963, s. 748.
- ^ Qulamhüseyn Məmmədov. "Səfəvilər dövründə Azərbaycan dili". Milliyyət Araşdırmalar Mərkəzi. Archived from the original on 11 دسامبر 2019.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ^ Turko-Persia in Historical Perspective - "the Safavid state, which lasted at least until 1722, was essentially a "Turkish" dynasty, with Azeri Turkish (Azerbaijan being the family's home base) as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment. Shah Ismail wrote poetry in Turkish. The administration nevertheless was Persian, and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence (insha'), of belles-lettres (adab), and of history (tarikh)."
- ^ Mazzaoui, Michel B; Canfield, Robert (2002). "Islamic Culture and Literature in Iran and Central Asia in the early modern period". Turko-Persia in Historical Perspective. Cambridge University Press. pp. 86–7. ISBN 978-0-521-52291-5. "Safavid power with its distinctive Persian-Shi'i culture, however, remained a middle ground between its two mighty Turkish neighbors. The Safavid state, which lasted at least until 1722, was essentially a "Turkish" dynasty, with Azeri Turkish (Azerbaijan being the family's home base) as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment. Shah Ismail wrote poetry in Turkish. The administration nevertheless was Persian, and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence (insha'), of belles-lettres (adab), and of history (tarikh)."
- ^ Zabiollah Safa (1986), "Persian Literature in the Safavid Period", The Cambridge History of Iran, vol. 6: The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-20094-6, pp. 948–65. P. 950: "In day-to-day affairs, the language chiefly used at the Safavid court and by the great military and political officers, as well as the religious dignitaries, was Turkish, not Persian; and the last class of persons wrote their religious works mainly in Arabic. Those who wrote in Persian were either lacking in proper tuition in this tongue, or wrote outside Iran and hence at a distance from centers where Persian was the accepted vernacular, endued with that vitality and susceptibility to skill in its use which a language can have only in places where it truly belongs."
- ^ Savory, Roger (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge University Press. p. 213. ISBN 978-0-521-04251-2. "qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court, as did the Safavid shahs themselves; lack of familiarity with the Persian language may have contributed to the decline from the pure classical standards of former times"
- ^ Price, Massoume (2005). Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. ABC-CLIO. p. 66. ISBN 978-1-57607-993-5. "The Shah was a native Turkic speaker and wrote poetry in the Azerbaijani language."
- ^ https://www.isna.ir/news/91083019553/دست-نوشته-منسوب-به-شاه-اسماعیل-صفوی-در-آلمان-شناسایی-شد
- ^ https://azens.az/az/news/ah-smay-l-X-tai-t-x-ll-s-n-hardan-g-t-r-b
وقتای افندییئو - آذربایجان صفوی دؤولتی
- CS1 errors: access-date without URL
- CS1 errors: unsupported parameter
- صفحههای حاوی پیوند جادویی آیاسبیان
- آذربایجان تاریخی
- اونآلتینجی عصر
- اونسککیزینجی عصر تاریخی
- ایران تاریخی
- ایراندا تاریخی سیلسیلهلر
- تورک تاریخی
- صفوی ایمپیراتورلوغو
- صفویلر
- Early Modern history of Iran
- Empires and kingdoms of Iran
- Iranian dynasties
- Iranian Muslim dynasties
- Monarchy in Persia and Iran
- Early Modern history of Georgia (country)
- Early Modern history of Armenia
- Early Modern history of Azerbaijan
- داغیستانین تاریخی
- Early Modern history of Iraq
- ۱۵۰۱ میلادی ایلده قورولان بؤلگهلر و اؤلکهلر
- 1501 establishments in Asia