ابوالقاسم نباتی
| ابوالقاسم نباتی | |
|---|---|
| آد | سید ابوالقاسم نباتی |
| قیسا بیلگی | ایران تورکجه شاعیری |
| اؤلوم تاریخ | ۱۲۶۲ ه.ق اوشتبین، جولفا |
| میللیت | ایرانلی |
سید ابوالقاسم نباتی، (1812-1873) — 19-جو عصر ایران آذربایجانینین ادبیاتی‌نین نماینده‌سی. حیات و یارادیجیلیغی ایله باغلی موختلیف ضدیت‌لی فیکیرلر وار.[۱]
یاشاییشی
[دَییشدیر]
ابولقاسم نباتی ایران آذربایجانین قاراداغ ویلایتی‌نین دیزمار ماحالی‌نین اوشتبین (اوشتیبین) قصبه‌سینده روحانی عائله‌سینده آنادان اوْلموشدور. اونون اصلی قدیم دؤورلردن بری عربیستاندا، ایراندا و آذربایجاندا گئنیش یاییلمیش نباتی‌لر طایفالاریندان‌دیر. آتاسی سید میر یحیی مؤحترم اوشتبینده و یاخین کندلرده درویش‌لیک ائدیر، موختلیف ایسلامی عقیده‌لری یاییردی. نباتی ایلک تحصیلینی آتاسین‌دان آلمیش، کلاسیک پوئزیانی، خصوصیله حافظ یارادیجی‌لیغینی و شرق تصوف ایدئیالارینی دریندن اؤیرنمیش‌دیر. یئنی‌یئتمه چاغلاریندان آتاسینا قوشولوب قلندرلیک ائدن نباتی آذربایجانین چوخ یئرلرینی پییادا گزیب دولاشمیش‌دیر. شعرلرین‌دکی بیوقرافیک ایشاره‌لردن معلوم اولور او، قاراداغ‌دان باشقا قاراباغدا-عسگراندا، آغدامدا، هیندارخدا و موغاندا، سالیاندا، لنکراندا، تبریزده، خوراساندا اوْلموش، بۇ یئرلرین ادبی-مدنی حیاتی ایله ماراقلانمیش‌دیر.
نباتی 1873-جو ایلده اوشتبینده وفات ائتمیش و اورادا کند قبریستانلیغیندا دفن ائدیلمیش‌دیر.
نباتي‌نين پئشه‌سي
[دَییشدیر]نباتي حاققيندا يازي يازانلارين بير چوخو دئييرلر كي نباتي مالدارليق ايشيله مشغول اولارميش. اونون خان چوبان تخلص سئچمگيني‌ده، پئشه‌سي ايله باغلي بيليرلر. «ابوالفضل حسيني» آشاغيداكي شعره استناد ائدرك، اونون، مطلق چوبان اوْلدوغونو اؤنه سورور:
قويونو يوز ائيله‌ديم بۇ چؤلده قيشلاق ائتمنم، زينت ملكِ موغان، اولتاني گؤزلر گؤزلريم.
نباتی تخلوصو
[دَییشدیر]سيد ابوالقاسم نباتي‌دن قاباق بۇ تخلّصو سئچن باشقا شاعيرلرده وارديرلار. او جمله‌دن هيجري اونونجو عصرده ياشايان «نباتي تبريزي» آدلي شاعيريميزين آدي، تحفه‌ي سامي تذكره‌سينده گئدير. «سام ميرزا»، اوندان بۇ بئيتي‌ده نقل ائدير:
از هواي آن لب شيرين، نباتي روز و شب، چون مگس خود را درون شهد ناب انداخته.
سفرلری
[دَییشدیر]نباتي‌نين شعرلريندن، اونون سفر اهلي اوْلدوغو آيدينلاشير. قاراداغ و آذربايجانين بير چوخ كندلري و شهرلريني گزميشدير. اوشتوبون اطرافي و ديزمار ماحاليندان علاوه، آغدام، لنكران، ساليان و سائره يئرلره گئتميشدير. خوراسان و تبريزده هابئله اردبيل‌ده‌ده اوْلموشدور. ولاكين تبريز و يا اردبيلده هانسي زامان و نئچه ايل دايانديغيندان هله‌ليك خبريميز يوخدور.[۲]
اوشتوبین
[دَییشدیر]اوشتوبین كندي آراز چايي ياخينليغيندا، قولان و هئراز كندلري يانيندا ايكي داغ آراسيندا و بير بؤيوك قايا أوزه‌رينده تيكيلميشدير. كند اهلي اسكي زامانلاردان باغدارليق و مالدارليق پئشه‌لري ايله مشغول اوْلموشلار. حال حاضيردا هئراز كندي داغيلميشدير و يئرلرينه أوشتوبین اهاليسي صاحيب چيخميشلار. اوشتوبین كندي مزارليغيندا، مرمردن يونولموش باش داشلاري واردير. اونلارين ايچيندن «خواجه ملك» مزاري باش داشي أوزه‌رينه 843 هـ . و «خواجه احمد» باش داشي أوزه‌رينه 976 هـ . تاريخلري اوخونماقدادير.
یارادیجیلیغی
[دَییشدیر]دکتر حسین محمدزاده صدیقین نباتی نین یارادیجیلیغی باره‌سینده بئله دئییر:
«نباتي اؤز ياراديجيليغيندا هم رسمي كلاسيك ادبي مكتبينه باغليليق گؤسترير و همده شيفاهي ادبياتيميز و عاشيق ادبياتي يولون تعقيب ائدير. كلاسيك مكتبه باغلي، قصيده، غزل، مخمس، مسدس، مستزاد، ترجيع بند، روباعي و دوبئيتي يازميشدير. شيفاهي ادبيات ساحه‌سينده ايسه قوشما، گرايلي، بئشليك و تجنيس قلمه آلميشدير. كلاسيك ديلينده‌ده شيفاهي ادبيات ديلي‌نين تأثيري گؤرسنير، غزللري، باشقا شاعيرلرين غزللرينه نيسبت، چوخ ساده ديل ايله يازيلميشدير. قافيه و وزن عيبلري‌ده چوخ آز گؤزه دگير. غزللرينده أن بؤيوك غم، هيجران و آيريليق غميدير.»
نباتي عاشيق شعري ايله تانيش اوْلان بير اديبدير. اونون ديواني‌نين ياريسي عاشيق شعرلري نوعوندادير. او دور كي ياراديجيليغي گله‌جك عاشيق ادبياتيندا تأثير بوراخميشدير. عاشيقلار اونون حاققيندا نباتي و خان چوبان آدلي ايكي دستان قوشموشلار. بۇ ايكي دستانين ياراديلماسي، عاشيقلار طرفيندن اونا بسلنن حؤرمت علامتي‌دير. [۳]
یارادیجیلیغی
[دَییشدیر]نباتی "مجنون"، "مجنونشاه"، "خان‌چوبانی" تخلص‌لری ایله یازمیش‌دیر. او، هم کلاسیک شرق، هم ده آشیق شعری طرزینده اوریجینال اثرلر یاراتمیش‌دیر. یارادیجیلیغیندا قوشما، تجنیس، گرایلی، غزل (قزل)، چارپا، بحری-طویل کیمی ژانرلارا یئر وئرمیش‌دیر. 400 بئیته یاخین شعری ایلک دفعه 1845-جی ایلده تبریزده چاپ اوْلونموش‌دور. بوندان بیر نئچه ایل سوْنرا 7500 مصراع‌دان عبارت "نباتی" دیوانی ایشیق اوزو گؤرموشدور. بۇ دیوانین‌داکی شعرلرین یاریسی آذربایجان تورکجه‌سینده، یاریسی فارسجادیر. آنجاق نباتی‌نین هئجا وزنینده، خالق شعری اوسلوبوندا یازدیغی قوشمالارین، گرایلی‌لارین چوخو بۇ دیوانا داخیل ائدیلممیش‌دیر. بۇ اثرلر ایسه نباتی یارادیجی‌لیغی‌نین أن گؤزل اؤرنک‌لرین‌دن‌دیر. خالق پوئزیاسی روحوندا یازدیغی بعضی شعرلرینده نباتی "خان‌چوبانی" تخلصون‌دن ده استفاده ائدیب. احتمال‌لارا گؤره، 18-جی عصرده "خان‌چوبان" آدلی بیر شاعیر ده یاشامیش و اونون آدییلا باغلی "خان‌چوبانی" داستانی یارانمیش‌دیر. نباتی‌نین حیاتی بۇ داستانلا سسله‌شیر. اونا گؤره، عادتن خان‌چوبانینا عاید ائدیلن و بیر ماهنی کیمی ده خالق آراسیندا چوخ مشهور اوْلان "آپاردی سئل‌لر سارانی" شعری‌نین ده مؤلفی نباتی ساییلیر. نباتی قوشمالاری‌نین اساس موضوسو محبت‌دیر. لیریک اونون شعرلری‌نین هامی‌سی اۆچون سجیوی‌دیر. نباتی آیدین جناس قافیه‌لردن عبارت تجنیس‌لر ده یازمیش‌دیر: "گؤزلر نه گؤزلر"، "او اوز بو اوزه" و س. نباتی قوشمالاری اؤز لاکونیک‌لیگی ایله سئچیلیر. شاعیر کئچیردیگی معنوی بحران‌لاری "لنگم"، "نه‌دیر" ردیف‌لی قزل‌لرینده تصویر ائتمیش‌دیر. اونون محبت مووضولو غزل‌لری ده وار.[۴]
نباتی کنگره‌سی
[دَییشدیر]1372 -نجی ایلده کلیبر شهرینده نباتی شرفینه ادبی کنگره قورولدی. بۇ کنگره موناسیبتی ایله نباتی‌نین اثرلری ایکی جیلدده نشر اولدی. هر ایکی جیلیدی نشره حاضیرلایان دکتر ح. م. صدیق ایدی. تۆرکجه دیوانی 480 صحیفه‌ده بۇ کنگره‌ده عرضه اوْلوندی. کنگره‌ده تبریزدن گلن عالیملر کنفرانس وئردیلر و نباتی‌نین مقبره‌سی و مزارینی احیا ائتمک اۆچون تصمیم توتدولار.
شعرلریندن نمونه‌لر
[دَییشدیر]تۆرکجه شعرلری
گؤره سن من نییه یارب بئله نالان اوْلدوم؟
غلط ائتـدیم کی سنه واله و حئیران اوْلدوم.
اودا یاخدین من بیچاره نی پروانه کیمی،
آجیغینگلدی مگر عاشیق انسان اوْلدوم؟
سود و سرمایه می‌مجموع ألیمدن آلدین
نییه کیم زاهید اوْلوب مسجده دربان اوْلدوم!
فارسجا شعرلری
عمر چون همدم مرگ است چه هشتاد چه بیست
خوشدل آن کس که در این میکده آزاد بزیست
ای نباتی بنگر این گهر از مخزن کیست
گفتمش سلسله زلف بتان از پی چیست
گفت حافظ گله‌ای از شب یلدا می‌کرد
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ نباتی، ابوالقاسم. دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح: حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر اختر، 1385
- ^ نباتی، سید ابوالقاسم. دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، اختر، 1385، ص 48.
- ^ نباتی، سید ابوالقاسم. دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، اختر، 1385، ص 73-74.
- ^ آذربایجان تورکجه‌سی ویکی‌پدیاسی