بولود قاراچورلو
| بولود قاراچورلو | |
|---|---|
 | |
| آد | بولود قاراچورلو (سهند) |
| قیسا بیلگی | شاعیر |
| دوْغوم تاریخ | ماراغا |
بولود قاراچورلو سهند 1926-جی ایلده آذربایجانین قدیم علم و مدنیت مرکزی اوْلان ماراغا شهرینده آنادان اوْلموش‌دور. والیدئین‌لری حاقدا سهندین تعبیرینجه دئسک، آتاسی "ایری-اویرو بیر خطله اؤز آدینی جیزمالاردی، طایفادا آغ-قارادان باشی چیخان تکجه آناسی ایدی کی، اودا دوز-غلط، فقط قوران اوخویاردی". آزساوادلی زحمتکش آتا و آناسینین اوخشامالاری، ناغیل‌لاری، صحبت‌لری، اؤیودلری اونون قانینا، یادداشینا هوپور، ائلینی، اولوسونو سئون بیر گنج کیمی یئتیش‌دیریردی.
تحصیلات
[دَییشدیر]ایلک تحصیلینی ماراغا و تبریزده الان بولود 17 یاشیندا ایکن رازی، آز مدت کئچدیک‌دن سوْنرا ایسه سهند تخللوصو ایله شعرلر یازماغا باشلاییر.
سهندین گنج‌لیک ایل‌لری ایراندا آذربایجان خالقی‌نین میلّی ایستیقلالیتی اوغروندا اپاردیغی چتین موباریزه دؤورونه – 40-جی ایل‌لردن باشلایان میلّی-آزادلیق حرکاتینا تصادوف ائدیر.
میلّی حوکومت دؤرو
[دَییشدیر]
او، میلّی حرکات‌دا فعال ایشتیراک ائدیر. 1945-جی ایلده پیشه‌ورینین رهبرلیگی ایله گونئی آذربایجان میلّی حکومتی‌نین قورولماسی، اؤلکه‌ده آپاریلان میثلی گؤرونمه‌ین موترققی ایصلاحات‌لار اوندا بؤیوک روح یوکسک‌لیگی یارادیر. سهند همین ایل‌لرده سئوینج و ایفتیخاردان دوغان شعرلر یازیردی. لاکین اوته‌نین آزادلیغی اوزون سورمه‌دی.
او زامان آذربایجان آمریکا، بؤیوک بریتانیا و سووئت‌لر بیرلیگی کیمی ایری دؤولت‌لرین سیاسی، ایقتیصادی ماراق‌لاری‌نین توققوشدوغو بیر مکان اولدوغوندان شرق و غرب قارشی‌دورماسی‌نین سیناق مئیدانینا چئوریلمیشدی. بئله‌لیک‌له، دونیانین باشی اوزرینی یئنی بیر فلاکت – ایکینجی دونیا ساواشینین باشلانماسی تهلوکه‌سی آلمیشدی. یارانمیش تهلوکه‌نی آرادان گؤتورمک اۆچون بۇ ایکی قارشی‌دورمانین مئیدانینا چئوریلمیش اۆچونجو طرف قوربان وئریلمه‌لی ایدی. بۇ قوربان ایسه هله‌لیک ایلک موستقیل آددیملارینی آتان و زنگین مدنیته، گئنیش جوغرافی اراضییه، بؤیوک نفت احتیات‌لارینا مالیک اوْلان آذربایجان اولدو...
اوزون ایللر آذربایجان میلّی حکومتی‌نین سوپر دؤولت‌لر آراسینداکی سیاسی اویونلارا قوربان وئریلدیگی سیاست‌چی‌لر طرفین‌دن آچیقلانمیر، مخفی ساخلانیردی. بعضن سیاست‌چی و تاریخ‌چی‌لرین آچیق سؤیله‌یه بیلمه‌دیگینی یازیچی و شاعیرلر بوینونا گؤتوروب ادبی اوصوللارلا خالقا چاتدیرماغا نايیل اولورلار.
اؤمرو خالق و وطن اوغروندا موجادیله‌لرده کئچن، بۇ یولدا هم قلمی، هم ده توفنگی ایله چارپیشان سهندین شعرلرینده سیاسی حادیثه‌لرین گئدیشی ایله باغلی بیر نؤو "خوروزون قویروغو" گؤرونوردو:
گرک‌دیر شرقده بوغولا بۇ سس،
دئیه کؤهنه دونیا وئردی ال-اله.
لوندوندا باشلادی گیزلی حرکات
واشینقتونداکی قوْشون، تداروکات
خلیجه یوللاندی حربی گمی‌لر.
تاریخده وطنه، هدفه یولا
جان قوربان ائدن‌لر هئچ ده آز دئییل...
آمّا بیر میلّتین قوربان اولماسی
تاریخ گؤسترمه‌میش هئچ واخت، هئچ زامان
قوی بیر ده سؤیلییم دونیالار بیلسین،
صولحه قوربان اولدو بۇ آذربایجان!؟
و ایل‌لرده یارانمیش بیرلشمیش میلّت‌لر تشکیلاتی‌نین ایلک حلل ائدجیی موناقیشه‌لی پروبلم گونئی آذربایجان مساله‌سی اولور.
آذربایجانین ایشقالین‌دان سوْنرا
[دَییشدیر]قیسا بیر مدت‌ده ایستیقلالینی یاشایاراق چیچکلنیب دیرچه‌لن دیار یئنی‌دن زیندانا چئوریلیر. سهند هایقیراراق خالقی‌نین باشینا گتیریلن‌لری بوتون دونیایا چات‌دیریردی.
قارغیش زمانه‌نین قانون‌لارینا،
قارغیش اورک‌لری آییران‌لارا
قارغیش اینسان‌لاری قفسه سالیب
بشر حوقوقوندان دم ووران‌لارا.
میلّی حکومت قان ایچینده بوغولدوقدان سوْنرا اونون قوروجولارینا، مودافیه‌چی‌لرینه دیوان توتولدو، بیر چوخو دار آغاجلاریندان آسیلدی، ساغ قالان‌لار زیندان‌لارا آتیلدی، وطن‌دن سورگون اولوندو. میلّی حکومتین سوقوطوندان سوْنرا آذربایجان دیلینده مطبوعات و کیتاب نشرینه قاداغا قویولدوغو اۆچون 40-جی ایل‌لرین سونو، 50-جی ایل‌لرین اول‌لرینده گیزلی چاپ اولونان نشریه‌لر آنا دیلی‌نین قورونماسیندا بؤیوک رول اوْیناییردی. و دؤورده‌کی اثرلرین اکثریتی زیندان‌لاردا، سورگون‌لرده یازیلیر، گیزلی یول‌لارلا چوخالدیلیب خالق آراسیندا یاییلیردی. تصادوفی دئییل کی، او زامان‌لاردان باشلامیش، تا 1978-1979-جو ایللر ایران اینقیلابینا قدر اؤلکه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی ایله چاپ اولونان کیتاب‌لاردا چاپ یئری او ایلی گؤستریلمیردی. بولود قاراچورلو سهندین 1951-1953-جو ایل‌لرده زیندان‌دا یازدیغی "اراز" و "خاطیره"شعرلری دا ائله بۇ اثرلرین سیراسیندادیر. بۇ ایکی اثرده 1945-1946-جی ایل‌لرده‌کی میلّی-آزادلیق حرکاتی و اونون‌لا باغلی آرزولاری، عومومیتله خالقین آزادلیغی ایله بیرگه فیکیرلرینی بدیعی دیل‌له قلمه آلمیشدی.
پهلوی شووینیزمی‌نین فارس دیلینی سیلاح گوجونه قافالارا یئریتمک سیاستی ایله هئچ جور باریشا بیلمه‌یه‌ن عوصیان‌کار شاعیر "یاساق" شعرینده یازیردی:
طالئییمه سن باخ!
دوشونجه‌لریم یاساق،
دویغولاریم یاساق،
کئچمیشیم‌دن سؤز آچماغیم یاساق،
گلجه‌ییم‌دن دانیشماغیم یاساق.
سهند و دده قورقود
[دَییشدیر]لیریک شعرلر یازان شاعیر آرزو، ایستک و آغریلارینی خالقا چاتدیرماق اۆچون "دده قورقود" داستانلارینا اوز تۇتور. خالق یارادیجیلیغیندان یارارلانیب مشهور "سازیمین سؤزو" اثرینی یازیر. ایللر بویو رژیمین فارس‌دیل‌لی علم و تحصیل سیستمی‌نین طلب ائتدیگی، بئیین‌لره یئریتدیگی "آذربایجان تورکجه‌سی دیل دئییل، لهجه‌دیر" ایدئیاسینی اونون یاراتدیغی "سازیمین سؤزو" اثری آلت-اوست ئدیر.
و ایل‌لرده تورک خالق‌لاری‌نین ان بؤیوک آبیده‌سی اوْلان "دده قورقود داستانلارینا هم سسری-ده، هم ده ایراندا قاداغا قویولموشدو. سهندین بو داستان‌لا ایلک تانیش‌لیغینین دا ماراق‌لی تاریخچه‌سی وار. سهند تانینمیش ضیالی‌لار – م.فرزانه، صباحی، م.شهریار، دوکتور ج.هئیت‌له سیخ دوستلوق علاقه‌سی ساخلاییردی. سهند "دده قورقود داستان‌لاری" ایله یاخین دوستو و مسلک‌داشی م.فرزانه واسیطه‌سی‌له تانیش اولور. کیتابخانادا ایشله‌یه‌ن م.فرزانه‌نین الینه تصادوفن "زیان‌لی ساییلدیغی اۆچون محو اولونماغا محکوم" آدی آلتیندا دامغالانمیش، عصرین اول‌لرینده تورکییه‌ده چاپ ولونموش "دده قورقود" کیتابی کئچیر، فرزانه و گون‌دن باشلایاراق تورکییه‌ده‌کی همکارلاری واسیطه‌سی‌له داستان‌لا باغلی منبع‌لری توپلاماغا باشلاییر. م.فرزانه تهران‌دا کیرایه‌لدیک‌لری ائوده دوستو سهندله قالیردی. بیر گون تورکییه‌دن گؤندریلن نؤوبتی کیتاب باغلاماسی سهندین ده دیققت‌ینی جلب ئدیر.خالقی‌نین زنگین کئچمیشینی اؤزونده عکس ائتدیرن قدیم داستان‌لارا و قدر وورولور کی، 10 ایل داستان‌لارداکی سوژئت اوزرینده ایشله‌ییب یئنی وا وریجینال "سازیمین سؤزو" آدلی اثر یازیر.
دؤرد جیلددن عیبارت اوْلان بۇ اثرین ایکی جیلدینی سهند ساغلیغیندا چتین‌لیک‌لر باهاسینا چاپ ائتدیره بیلیر. بۇ کیتاب اؤزون‌دن سوْنرا بیر چوْخ اثرلرین (و جمله‌دن سؤنمزین "عیسانین سون شامی"، باریشمازین "نغمه داغی"، ساوالانین "آپاردی سئل‌لر سارانی" و بۇ کیمی باشقا پوئمالارین) یارانماسینا سبب ولدو.
سهند و قوزئی آذربایجان
[دَییشدیر]سهند 1967-جی ایلده ایلک دفعه دونیا شؤهرت‌لی عالیم-شرق‌شوناس روستم علی‌يئوله تانیش اولور. پروفسور واسیطه‌سی‌له بۇ تای‌داکی قان قارداش‌لاری ایله علاقه یارادیر. اونلارا شعر ارمغانلارینی گؤندریر. اوزینده بیر-بیری‌نین آردینجا م.راحیم، س.روستم، ب.واهابزاده، قابیل‌دن و باشقا شاعیرلردن جاواب منظومه‌لری گلیر. اؤزونده ایکی قارداشین نیسگیل و حسرتی‌نی داشییان بۇ چوخ‌سای‌لی مکتوب‌لار اونون پوئتیک ارمغان‌لاری‌نین بیر سیلسیله‌یه چئوریلمه‌سینه سبب اولور. او، روستم علی‌يئوه خیطابن یازدیغی "اۆچونجو ارمغان" شعرینده حاکیم پهلوی رئژیمی‌نین قدیم و زنگین تاریخه، ادبیاتا مالیک اوْلان خالقین دیلینه قارشی آپاردیغی قاداغا سیاستینی پیسله‌ییردی:
ضحاک‌لار، فیرعون‌لار، هیتلئرلر دونیادا،
نئیله‌سه، نئیله‌سه، نئیله‌سه، نئیله‌سه،
آچگیلان تاریخی، واراق‌لا، باخقیلان،
"دیلینده دانیشما!" دئمه‌دی‌لر بیر کسه.
شاعیرین یاخین دوستو گنجه‌لی صباحی سهندی وورغونا اوخشادیردی. بۇ چوْخ یئرینه دوشموش بنزتمه ایدی. سهند هم ظاهیرن، هم ده داخیلن ص.وورغونا بنزه‌ییردی. سهند اؤزو داهی شاعیرین پرستیش‌کاری ایدی. ائله شعرلرینده‌ده اونون تأثیری حیسسا ولونوردو. اودا ص.وورغون کیمی 30-جو پوئتیک شعر اوسلوبونو داوام ائتدیریردی. و، تک ص.وورغونون دئییل، اوستاد شهریارین، گؤرکم‌لی سؤز اوستالاریمیز م.ا.صابیرین، م.ایبراهیم‌اووون، ص.روستمین اثرلرین‌دن بیر اؤرنک کیمی ایستیفاده ائدیب، فورمالاشمیش ادبی عالم‌ده اؤزونه مخصوص یئرینی تاپمیشدی.
ایسلامی اینقیلاب دؤرو
[دَییشدیر]1978-1979 -جو ایللر ایران اینقیلابی‌نین قلبه‌سین‌دن روح‌لانان شاعیر خومئینی (خمينی) حاکیمیتی‌نین گونئی آذربایجان‌دا میلّی پروبلئم‌لری حل ائده‌جه‌یینه اینانمیش و خومئینی‌نین حاکیمیته گلیشینی آلقیشلایاراق اونا "ایماما سالام" شعرینی حصر ائتمیشدی. شاعیر حتتا خومئینی‌نین "نه ساغا، نه سولا، ایسلاما" شوعارینی نظمه چکمه‌یی‌ده واجیب سایمیش، روحانی‌لرین حاکیمیته گلمه‌سین‌دن سوْنرا آذربایجان‌لی‌لارین‌دا اؤز میلّی حاق‌لارینا قوووشاجاغینا اومید ائتمیشدی.
عومرو "باغلی دؤیوش‌لرده کئچن" اه‌ییلمز سهند اؤزونه جیبهه‌داش آدلاندیردیغی، "علی‌نین خلف اوغلو" دئیه‌رک اؤیوندوگو خومئینی‌نین اونون اومیدلرینی دوغرولتمادیغینی، "شؤهرت عدل ایسلام"ین قورو سؤز اولدوغونو و بیر واخت‌لار "دوداق دانیشارسا اود توتار یانار، گرک‌دیر زخمه‌لر-ال‌لر سؤیله‌سین" دئیه‌ن شاعیر آرتیق حاکیم رئژیمین تکجه انا دیلینده سؤزه دئییل، سازا، موسیقییه‌ده قاداغا قویدوغونو گؤرمه‌دن اؤلدو.
سهندین باشقا بیر اثرینده – 1978-جی ایل 29 بهمن عوصیانینا حصر ائتدیگی شعرینده اؤز تبددولات‌لارینی، داخی‌لی ترددودلرینی دیله گتیرمه‌سی ده دیققتی چکیر:
بیلمیرم، آغلاییم، بیلمیرم گولوم،
بیلمیرم، آچیلیب، یا سولوب گولوم.
دانیشماغا توتمور آغزیمدا دیلیم،
آخی، دوستلار، من تبریزدن گلمیشم...
وطن قفسده‌دیر، وطن داردادیر.
گؤزلری یول چکیر، اینتیظاردادیر،
شهریار قارداشیم گؤرون هاردادیر،
آمان، دوستلار، من تبریزدن گلمیشم.
سوْنونجو ایللر
[دَییشدیر]عومرونون سون ایل‌لرینده بؤیوک اورک یانقی‌سی ایله یازدیغی بۇ پوئتیک پارچالار سهندین سون اوچ ایلده اوزه چیخاری‌لان شعرلرین‌دن‌دیر.
زامان-زامان تورک‌لره قارشی گاه گیزلی، گاه دا آچیق دؤولت سویه‌سینده آپاریلان تبلیغات، رئپرئسسیا، تئررورلار آز دا اولسا، تاثیرسیز قالمامیش‌دیر. فداکار شاعیر خالقین آزادلیق حرکاتینداکی مغلوبیتی‌نین بیر سببینی ده میلّی روحون زیفلیگینده، میلّی تعصصوب‌سوزلوکده گؤروردو. شاعیر سؤندورولموش میلّی روحو و شعورو اویاتماغا چالیشیردی.
بو شرف، بۇ شؤوکت، بۇ قودرت، بۇ شان
بوسا، دوغرودان دا، بیزه عار اولسون
حیاتین بیر آمان‌سیز قانونو وار،
تعصصوب‌سوز بیر میلّت گرک خوار اولسون.
تورکچولوک آوازی ایله یازیب-یارادان شاعیر بۇ گون تورکولوق‌لارین ان اکتوال مؤوضوسونا چئوریلدیگی 12 تورک سویونا 40 ایل اؤنجه شعرینده آبیده اوجالتمیش‌دیر:
داشدان-داشا چالدیم اورک چاخماغین،
باغریمی قوو ئدیب، تونقال یاخمیشام.
آلیشدیریب ائلین سؤنن چیراغین،
گئجه‌نین باغرینا مشعل تاخمیشام.
سو گتیریب هاردان، داش ییغیب هاردان،
بیر حصار سالمیشام قلبی داغلاردان.
اون ایکی بورج تیکیب، اون ایکی سویدان،
شعریم‌له قورموشام یئنی بیر دؤوران.
وفات
[دَییشدیر]1979-جو ایلده سهندین قفیل اؤلومو آذربایجان خالقی‌نی سارسیتدی. بوتون عومرو بویو خالقی‌نین آزادلیغی اوغروندا چالیشان شاعیر، اینقیلابین خالقا وئردیگی نیسبی یئنی‌لیک‌لری گؤرمه‌دن اؤلدو. ایران‌داکی آذربایجان ضیالی‌لارینی اؤز اطرافیندا توپلایان، آذربایجان جمعیتی‌نین فعال‌لاریندان اوْلان سهند و زامان اونون اورقانی اوْلان "وارلیق" ژورنالی‌نین ایلک سایینی گؤره بیلمه‌دی. درگی ائله 1-جی سایینی ایلک باهاردا دونیاسینی ده‌ییشن سهندین خاطیره‌سینه حصر ائتدی، سوْنراکی سای‌لاردا ایسه چاپا ولونمامیش اثرلردن اؤرنک‌لر وئردی. سهندین قلم دوست‌لاری‌نینا ونا حصر ائتدیگی شعرلر ادبیاتیمیزی زنگینلشدیردی. شاعیرلردن اوستاد شهریار، سؤنمز، جوشغون، موظففر، علی تبریزی و باشقا شاعیرلر اونا شعرلر ایتحاف ائتدی‌لر. تانینمیش شاعیر سؤنمز یازدیغی شعرینا ئله 1 میصراسیندا اونون حاقدا چوْخ شئی سؤیلییردی:
او یالتاق‌لانمادی، مجاز یازمادی
اؤزون ایتیرمه‌دی، یولون آزمادی.
وطن خاطیرینه، دیل خاطیرینه
داستان‌لار یاراتدی، نغمه‌لر قوشدو.
اونون حاقدا همچینین ادبی یازی‌لار، خاطیره‌لر چاپ اولوندو. بۇ یازی و شعرلر ده سهندین حیاتیندا، یارادیجیلیغیندا قیمت‌لی ساییلان کئیفیت‌لری اؤنه چکیردی.
بو ایستعدادلی شاعیر هله‌ده موکممل تدقیق اولونمامیش، خیدمت‌لری اوبیئکتیو ده‌یرلندیریلممیش‌دیر. صابیر سهند آنجاق آنا دیلینده یازیردی و بۇ یولدا نه قدر تعقیب‌لرله، تضییق‌لرله اوزلشسه‌ده هئچ بیر قاداغا، مانیعه اونو یولوندان دؤندره بیلمیردی. اثرلری چاپ اولونمادیغیندان گئنیش اوخوجو کوتله‌سی ده سهندی اولدوغو کیمی تانییا، قیمتلن‌دیره بیلمیردی. صمد بهرنگی بۇ مساله‌یه ديققت‌ی جلب ائده‌رک یازیردی: "شهریار "حیدربابایه سلام" اثری ایله بوتون شرقده یاخشی تانیندیغی حالدا سهندین خیدمت‌لری ديققت‌دن کناردا قالمیش‌دیر".
سهند و گونئی آذربایجان ادبیاتی
[دَییشدیر]ایستر شهریاردان قاباق، ایسترسه‌ده اوندان سوْنرا چوخ‌لاری هئجا وزنینده شعرلر یازسالار دا دؤورون پیس‌لیگی اوزون‌دن تانینمامیش، شعرلری ایله بیرلیک‌ده اؤزلری ده گیزلی قالمیش‌لار. "وارلیق" درگی‌سی‌نین ایلک ساییندا گؤرکم‌لی یازیچی گنجه‌لی صباحی شاعیرین یارادیجیلیغینداکی میلّی وطن‌پرورلیک روحونو یوکسک قیمتلن‌دیره‌رک نومونه‌لر اساسیندا تحلیل ائدیب. و یازیردی: " او اؤز یارادیجی‌لیغی و ایستعدادی ایله آذربایجان ادبیاتینا ان قیمت‌لی و اؤلمز اثرلر وئره بیلدی".
گؤرکم‌لی علم خادیمی، دوکتور جاواد هیئت سهندین "سازیمین سؤزو" اثرینه چوْخ یوکسک قیمت وئره‌رک اونو فیردووسی‌نین "شاهنامه"سی ایله موقاییسه ائدیر و بو اثری گونئی آذربایجان تورک‌لرینین زنگین لوغت خزینه‌سی، "میلّت‌نامه‌سی" آدلاندیریر. موهاجیرتده عومرونو باشا ووران دوکتور قولام‌حوسئین ساعدی (غلامحسين ساعدی)ده سهند یارادیجی‌لیغینین خالق کوتله‌لرینه چاتدیریلمادیغی، آنجاق آذربایجان مدنیتی تاریخینده خوصوصی حادیثه ولدوغونو قئید ائدیردی: "بولود قاراچورلو عومرو بویو اوجوز آدین، شؤهرتین داشینی آتاراق چاپ ایمکانی اولمادیغی حالدا یئنه یازدی... سهندین اثرلری گئنیش اوخوجو کوتله‌لری آراسیندا یاییلماق ایمکانی تاپمادی، بونا باخمایاراق او، یئنی ترکیب، تصویر و ایفاده واسیطه‌لری تاپماقدا بؤیوک اوغور قازاندی".
سهند شهریارین اؤزونو بئله آنا دیلینده شعرلر یازماغا چاغیراراق:
بو گون من سهندم، سن شهریارسان،
گل باشین اوجالداق قوجا تبریزین.
بیر کره یادلارین داشینی آتاق،
چکک قایغی‌سینی اؤز ائلیمیزین
سؤیلمه‌سی شهریارین اونا سس وئرمه‌سینه و بؤیوک سئوگی ایله "سهندیه" پوئماسینی ایتحاف ائتمه‌سینه سبب اوْلموشدو. قئیدا ئتمک لازیم‌دیر کی، سهند یارادیجیلیغینا دا ان بؤیوک قیمتی بیر شعرینده "او ائله بیر شاعیر ایدی کی، من شهریاردان باج آلیردی" سؤزلری ایله شهریار اؤزو وئرمیشدی. شهریارین اونا بؤیوک سئوگی ایله ایتحاف ئتدیگی "سهندیه" پوئماسی سهندی ادبی موحیطین ان گؤرکم‌لی شخصیت‌لرین‌دن، اوستادلاریندان بیرینه چئویرمیشدی. قطعیت‌له دئمک اولار کی، گونئی آذربایجان ادبیاتیندا شهریاردان سوْنرا اثرلرینه ان چوْخ شعرلر، نظیره‌لر یازیلان شاعیر سهند ایدی.
قايناق
[دَییشدیر]- Bulud Qaraçurlu Səhənd. "Dədəmin kitabı". Stokholm, 2006.
- Pərvanə Məmmədli. "Cənubi Azərbaycan mətbuat tarixi". Bakı, 2010.
- نقد شعر معاصر آذربایجان (با تحلیل شعرهای ساهر، سهند، باریشماز و سحر): نوشته همت شهبازی تبریز نشر اختر چاپ اول 1383 [۱] Archived 2020-11-26 at the Wayback Machine.
- همت شهبازی، نقد شعر معاصر آذربایجان (با تحلیل شعرهای ساهر، سهند، باریشماز و سحر) تبریز نشر اختر چاپ دوم 1393 [۲][دائمی اولو باغلانتیلی]
آيريجا باخ
[دَییشدیر]- بولود قاراچورلو سهند، شاعر ملی آذربایجان Archived 2015-01-12 at the Wayback Machine.
- بولود قاراچورلو شعرلری Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.
- بولود قاراچورلو شاعر فضاهاي وهم آلود[دائمی اولو باغلانتیلی]