محمد سعید اوردوبادی‌

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
محمد سعید اوردوبادی

محمد سعید اوردوبادی (دوغوم: 24 مارس 1872، اوْردوباد شهری - اؤلوم 1 مئی 1950 باکی، فخری خياباندا دفن اوْلونموشدور) - گؤرکملی شاعر، دراماتورق، ژۇرنالیست، ترجومه‌چی. آذربایجانین امکدار اینجه‌صنعت خادیمی (1938). "قيلينج و قلم" (1946-1948)، "دومانلي تبريز" (1933-1948)، "گيزلي باکي" (1940)، "دؤيوشن شهر" (1938) کيمي تاريخي رومانلاري‌نین مؤ‌ليفيدير.

آذربايجان جومهوریتی ناظيرلر کابينئتي‌نین 7 ماي 2019-جو ايل تاريخلي، 211 نؤمره‌لي قراري ايله محمد سعید اوردوبادي آذربايجان جومهوریتینده اثرلري دؤولت واريداتي اعلان ائديلن مؤليفلرين سياهيسينا داخيل ائديلميشدير[۱].

یاشاییشی[دَییشدیر]

شاعير فقير اوردوبادي‌نین اوغلودور. فقيرين عاييله‌سي هميشه چتينليکله دولانميشدير. سونرالار گؤزلري توتولموش شاعيرين عؤمرونون سون گونلري خوصوصيله آغير ائحتياج ايچريسينده کئچميشدير. آتاسي‌نین اؤلوموندن سونرا 7 ياشلي محمدي و باجيسيني بير مودّت عميلري ساخلاميش، لاکين اونون دا ايمکاني اولماديغيندان آز سونرا اوردوبادي ايش آختارمالي اولموشدور. او اؤزونون ايلک امک فعاليتي حاقيندا بئله يازير:

"من کاراپئت بابايئوين فابريکينه گيرديگيم واخت اون دؤرد ياشيم وار ايدي. بير ايل ايپک مؤوسومونو آيدا مانات ياريم ماعاشلا ايشله‌ديم. من بو مؤوسومون آلتي آييني چاليشيب، آلتي آييني اوخودوم".

اوردوبادي ايلک تحصيليني موللا يا‌نیندا، سونرا ايسه ميرزه باخشي آدلي بير موعلّیمين مکتبينده آلميشدير. شئعیر و ادبيات ماراقليسي اولان ميرزه باخشي اوردوبادي‌نین ايستعداديني و اوخوماغا بؤيوک هو‌سي اولدوغونو گؤره‌رک اونا داها آرتيق ديقّت وئرير، حتّي اوندان تحصيل حاقي دا آلمير. لاکين اصيل تحصيليني اوردوبادي دؤورونون قاباقجيل معاريفپرورلريندن اولان شاعير محمد تاغي صيدقي‌نین آچميش اولدوغو يئني تيپلي مکتبده - اوصولي-جديد مکتبينده آلير. اؤز دؤورونه گؤره گئنيش معلومات و درين بيليک صاحيبي اولان صيدقي اوردوبادي‌نین موعاصير دونيوي عئلملرين اساسلارينا يييه‌لنمه‌سينده، بين الخالق ادبي حاديثه‌لر، عئلم و مدنيت يئنيليکلري ايله تانيش اولماسيندا، اونون دئموکراتيزم و معاريفچيليک روحوندا تربيّه آلماسيندا موهوم رول اويناميشدير.

مکتبدن کنار واختلاريني اوردوبادي مدرسه‌يه گئده‌رک عرب و فارس ديللريني، صرف-نحو و منطيقي اؤيرنمگه صرف ائديردي.

دؤردصينيفلي شهر مکتبيني بيتيرديکدن سونرا داها اوخوماغا ايمکاني اولمايان اوردوبادي بيليگيني شخصي موطاليعه يولو ايله آرتيرماقدا داوام ائتميش، عئيني زاماندا فابريک و زاوودلاردا چاليشاراق عاييله‌سيني دولانديرميشدير. اوّللر سياسي شوعورو آيدين اولماديغيندان او ايستيثماري و اونون سببلريني هله درک ائتميرسه ده، گئتديکجه ايستيثمارچي قورولوشون بوتون آغيرليقلاريني اؤز اوزرينده حيس ائده‌رک اعتيراض سسيني قالديرماغا باشلايير. بو باره‌ده خاطيره‌لرينده يازير:

"...ساغلام بدنيم وار ايدي، يورغونلوق نه اولدوغونو بيلميرديم. هر کسدن اوّل ايشه گليب، هر کسدن ده سونرا گئديرديم. زاوود صاحيبي کاراپئت بابايئو ده "ساغ اول" دئيه هئي فعاليتيمي تعريفله‌ييردي. من ده بوندان خوشلانيرديم، چونکي ايستيثمارين و ايستيثمارچي‌نین نه اولدوغونو بيلميرديم... من 1901-جي ايلدن رضايئوين زاوودوندا چاليشيرديم... رضايئو چوخ بؤيوک ايستيثمارچي ايدي. ايشي ايلليک اولدوغوندان بوتون اذيتلره دؤزمگه مجبور اولوردوق...

بو باره‌ده من بير شئعیر ده يازميشديم:

قورخوروق کولکدن، قورخوروق يئلدن،روزوموز آسيلميش اينجه بير تئلدن.

ايشه چاغيريرلار اولدوز باتماميش،

ايشدن بوراخمازلار شهر ياتماميش.

صاحيبکارلارين ظولم و حاقسيزليقلاريني فهله‌لره باشا ساليب اعتيراض چيخيشلاري تشکيل ائتديگيندن اوردوبادي تئز-تئز ايشدن قووولور و يئني ايش يئري آختارماغا مجبور اولوردو. بو وضعيت 1907-جي ايلده جولفايا کؤچدوگو زامانا قدر داوام ائدير. جولفايا کؤچمه‌سينه ايسه اونون ادبي فعاليتي سبب اولور.

ياراديجيليغي[دَییشدیر]

پوئزيا[دَییشدیر]

اوردوبادي ادبي ياراديجيليغا 14-15 ياشلاريندان باشلاميشدير. موعلّیملري ميرزه باخشي و صيدقي اوندا شئعیر، ياراديجيليغا اولان مئييل و هو‌سي داها دا گوجلنديرميشدي. بو باره‌ده او اؤز خاطيره‌لرينده دئيير:

"من شئعیر دئمک و يازيچي اولماغا هئچ ده هوسلنميرديم. آتامين يازديغي شئعیرلرين پالچيق ايچريسينه آتيلماسي هئچ ده ياديمدان چيخميردي. بير چوخ زامانلار آنام دا بونا مانع اولوردو. چونکي آتامين شئعیر صنعتيندن نه کيمي فلاکتلر چکديگي اونون گؤزونون قاباغيندا ايدي. لاکين مکتب و شئعیرلشمه ايشي اؤزوم ده حيس ائتمه‌ديگيم بير صورتده مني شئعیر يازماغا اؤيرتدي".

عاشيقانه پارچالاردان عيبارت اولان ايلک شئعیرلريني اوردوبادي آذربايجان و فارس ديللرينده يازميشدير. بو ايلک شئعیرلره نومونه کيمي آشاغيداکي پارچاني گؤسترمک اولار:

عزيزيم، هيجري-غمين عاشيقه موصيبت اولور،

او سرو قامتيني گؤرمه‌سم قيامت اولور.

صفاي-اي-گولشنه چيخما، خزانه گؤرسنمه،

او گول جامالي قيزيل گول گؤروب خجالت اولور.

1903-چو ايلده "شرق روس" قزئتينده اوردوبادي‌نین قزئتين نشره باشلانماسيني آلقيشلايان شئعیري چاپ اولونور. بو، شاعيرين مطبوعاتدا چيخان ايلک اثري ايدي. شئعیري‌نین درج اولونماسي اونو آرديجيل اولاراق دؤوري مطبوعاتدا چيخيش ائتمگه هوسلنديرير. خوصوصيله 1905-جي ايل اينقیلابيندان سونرا مطبوعات صحيفه‌لرينده اونون ايمضاسينا تئز-تئز راست گلمک اولور. اينقيلابدان روحلانان شاعيرين ياراديجيليغيندا يئني دؤور باشلايير. او، آزادليغا، موطلقيت اوصولي-ايداره‌سي ايله موباريزه‌يه چاغيران اثرلر يازير. جهالت و نادانليق علئيهينه يازديغي "ادبيات" آدلي ايلک مطبوع شئعیري تبيليسیده چيخان "شرق روس" قزئتي‌نین 13 اييول 1903-جو ايل تاريخلي 31-جي ساييندا درج اولونموشدور. 1906-جي ايلده تبيليسیده "غفلت" ،1907-جي ايلده ايسه "وطن و حؤرّيت" آدلي شئعیر کيتابلاري چاپ ائديلميشدير. 1906-جي ايلين آپرئليندن نشره باشلايان "ملا نصرالدین" ژورنالي گله‌جک اديبين ياراديجيليق اينکيشافينا بؤيوک تاثير گؤسترميشدير. اوردوبادي‌نین "پوليتيکا عالميندن" آدلي فئليئتونو ژورنالين 2 اييون 1906-جي ايل تاريخلي 9-جو ساييندا چاپ ائديلميش، بئله‌ليکله، او، ژورنالين اساس امکداشلاريندان بيري اولموشدور. او، باکيدا چيخان "ايرشاد" ،"صدا" ،"صداي حقّ" ،"ترقّي" ،"تازه حيات" و س. قزئتلرده، "طوطي" ،"باباي امير" ژورناللاريندا دا ياخيندان ايشتيراک ائديردي.

1906-جي ايلده شاعيرين "غفلت" ،1907-جي ايلده ايسه "وطن و حورّیت" آدلي شئعیر کيتابچالاري چاپدان چيخير. هر ايکي کيتابدا مؤليفين معاريفچي فيکيرلري اؤز عکسيني تاپميشدير.

ملا نصرالدین[دَییشدیر]

اوردوبادي‌نین ايستر ادبي ياراديجيليغيندا، ايسترسه ده موحرّيرليک فعاليتينده "ملا نصرالدین" ژورنالي‌نین بؤيوک موثبت رولو اولموشدور. 25 ايل اؤز يازيلاري ايله ژورنالدا امکداشليق ائتميش يازيچي‌نین ايلک ياراديچيليغي‌نین رئاليزم و دئموکراتيزم ايستيقامتينده اينکيشاف ائتمه‌سينده، دونياگؤروشونده‌کي بعضي ضيديتلردن آزاد اولماسيندا ژورنالين کؤمگي چوخ بؤيوک ايدي.

1905-جي ايل اينقيلابيندان سونرا اوردوبادي‌نین حياتيندا ادبي ياراديجيليغي موهوم رول اويناماغا باشلايير. "اثرلريم آرتديقجا، خوصوصاً "ملا نصرالدین" مجموعه‌سينده‌کي ايشتيراکيني سيخلاشديقجا دوشمنلريم ده آرتيردي" - دئيه اوردوبادي جولفايا کؤچمه‌سي‌نین سببيني بئله ايضاح ائدير. وضعيت دوغرودان دا، بئله ايدي. ديني، مؤوهوماتي، آيري-آيري موللا، سئييد و باشقا جهالتپرستلري تنقيد ائتديگيندن قاتي مؤوهومات يوواسي اولان او زامانکي اوردوباددا ياشاماق شاعير اۆچون چوخ چتينلشميشدي. بونا گؤره ده او، جولفايا کؤچمگه مجبور اولموشدو.

ايران اينقيلابي[دَییشدیر]

جولفا موحيطي اوردوبادي‌نین حياتينا بير سيرا يئنيليکلر گتيرير. او، ايران اينقيلابينا کؤمک ائدن تشکيلاتين عوضولري ايله تانيش اولور و اينقيلابدا ايشتيراک ائدير، سوسيال-دئموکرات تشکيلاتي "هومّت"اين جولفا تشکيلاتينا داخيل اولور. ايران اينقيلابيندا ايشتيراکي اديبه بير چوخ اثرلر يازماق اۆچون مؤوضو وئرير. خاطيره‌لرينده اديب يازير:

"بيز ايران اينقيلابينا چوخ اهميت وئريرديک. من اينقيلابين گئديشي ايله چوخ ياخشي تانيش ايديم. بو اينقيلابدان باشقا، بير نتيجه گؤزله‌ميرديم. من بو اينقيلابدان آنجاق تورپاق مسله‌سي‌نین حلّ اولونماسي، معاريفين ايره‌لي گئتمه‌سي، بير ده قادينلارين آچيق گزمه‌سيني گؤزله‌ييرديم. بو تاثير آلتيندا اولاراق ايکي اثر يازديم: بيريسي "نيسواني ايسلام" ،ديگري ايسه "بدبخت ميليونچو، ياخود رضاقولو فيرنگي مآب".

سورگون[دَییشدیر]

ادبي و اينقيلابي فعاليتي گئنيشلنديکجه حؤکومت دايره‌لري‌نین اوردوبادي‌يه قارشي شوبهه‌لري ده آرتيردي. نهايت 1914-جو ايلين يانواريندا اديب حبسه آليناراق ساريتسين شهرينه سورگون ائديلير. سورگون ايللري اديب اۆچون اولدوقجا آغير کئچميشدير. قيشين ان شيدّتلي سويوقلاريندا ياتابلا اوزاق يول گئتمه‌سي، حبسخانادان-حبسخانايا آپاريلماسي، آجليق، دؤزولمز سورگون حياتي اونون صحتيني پوزموشدو. بونا باخماياراق، ايمکان تاپان کيمي اوردوبادي وطنده‌کي دوستلاري ايله علاقه ياراداراق يازديغي يئني اثرلريني چاپ ائتديرمگه مووفّق اولوردو.

1914-جو ايلده باکيدا اديبين "بدبخت ميليونچو" و "اندَ‌ليسين سون گونلري، ياخود قرئنادا‌نین تسليمي" اثرلري چاپدان چيخير، داها سونرا "باباي امير" ،"طوطي" ،"قارداش کؤمگي" و س. ژورنال و قزئتلرين صحيفه‌لرينده شئعیر و فئليئتونلاري درج اولونور.

بولشئويک مطبوعاتي[دَییشدیر]

سورگوندن اوردوبادي 1917-جي ايل فئورال اينقيلابي نتيجه‌سينده آزاد اولور. تئزليکله بولشئويک تشکيلاتلاري ايله علاقه‌يه گيره‌رک او، اينقيلابي فعاليتيني داوام ائتديرير. 1918-جي ايلده کومونيست پارتياسي سيرالارينا داخيل اولان يازيچي هشترخاندا چاليشان آذربايجان بولشئويکلري‌نین دعوتي ايله هشترخانا گله‌رک اورادا "هومّت" قزئتينده امکداشليق ائدير. "هومّت" صحيفه‌لرينده اوردوبادي‌نین شئعیر و مقاله‌لري، "بولشئويزم و عالمي-ايسلام" آدلي ايري پوبليسيستيک اثري درج اولونور. 1920-جي ايلده اوردوبادي 11. اوردونون سيراسيندا داغيستانا گلير، اورادا مطبعه‌لرين ميلّي‌لشديريلمه‌سينده، پوليقرافيا بازاسي‌نین ياراديلماسيندا فعال ايشتيراک ائدير، "قيرميزي داغيستان" قزئتيني نشر ائتديرير، سونرا ايسه آذربايجانا گلير.

1920-جي ايلين ماييندا باکييا گلن اديب بؤيوک بير سئوينج و "ائنئرژي ايله ادبي-ايجتيماعي ايشه قوشولاراق معاريف و مدنيتين موختليف ساحه‌لرينده چاليشير. خوصوصاً مطبوعات ساحه‌سينده اونون بؤيوک فعاليت گؤسترديگيني قئيد ائتمک لازيمدير. "اخبار" ،"کومونيست" ،"معاريف ايشچيسي" ،"يئني يول" ،"ملا نصرالدین" ،"شرق قاديني" کيمي قزئت و ژورناللارين نشرينده اوردوبادي‌نین امگي چوخ ايدي. او زامانلار يئنيجه تشکيل اولونموش "تنقيد-تبليغ" تئاتريندا دا اوردوبادي فعال چاليشيردي. او، تئاتر اۆچون گونون موهوم مسله‌لرينه داير کوپلئتلر، کيچيک تبليغي پيئسلر يازيردي.

عوموميتله 20-جي ايللر اوردوبادي فعاليتي‌نین ان قاينار، دولغون ايللريدير. بو ايللرده او، ديني، مؤوهوماتي تنقيد ائدن اونلارلا اثر — شئعیر، فئليئتون، مقاله و کيتاب يازير. "محرمليک و رؤوضه‌خوانليق" (1924)، "قوربان بايرامي بيدعتي" (1925)، "کربلا حاديثه‌لري‌نین منشأیي" (1925)، "محرمليک و مدوي اينقيلاب" (1929) کيمي آتئيستيک مؤوضودا يازديغي بير سيرا اثرلري مؤوهوماتلا موباريزه‌ده موهوم رول اوينايير.

20-جي ايللرده اوردوبادي‌نین ليريک و ساتيريک شئعیرلردن، ترجومه و پوئمالاردان عيبارت بير نئچه شئعیر کيتابي دا نشر ائديلميشدير، "شئعیرلر" ،"لئنینه" ،"آناليق" ،"کؤهنه آداملار" "منيم شئعیرلريم" و باشقا کيتابلاري‌نین نشري اوردوبادي‌نین شئعیر و بديعي ترجومه ساحه‌سينده ده آرديجيل چاليشديغيني گؤسترير.

بو دؤورده ادبياتين دئمک اولار کي، بوتون ژانرلاريندا يازيب يارادان صنعتکار، مؤوضوسو موعاصير حياتدان آلينميش بير نئچه درام اثري ده قلمه آلير. اونون مووفّقيتله تاماشايا قويولان "سابوتاژنيکلر" ،"دينچيلر" ،"اوکتيابر اينقيلابي" وا باشقا پيئسلري بو دؤورون محصولودور.

ياراديجيليغي‌نین محصولدار دؤورو[دَییشدیر]

بؤيوک وطن موحاريبه‌سي ايللرينده قوجاليغينا و صحتي‌نین پوزولماسينا باخماياراق وطنپرور يازيچي، اؤز قلم يولداشلاري ايله بيرليکده يورولمادان چاليشير، راديو و مطبوعاتدا فاشيزم علئيهينه اثرلري ايله چيخيش ائدير، سووئت آداملاري‌نین رشادت، وطنپرورليک کيمي يوکسک کئيفيتلريني آلقيشلايان يئني-يئني اثرلر يازير. "گنج چئکيستلر" ،"کيچيک شهر" ،"سئرژانت ايوانوو آدينا کؤرپه‌لر ائوي" کيمي رومان و حئکايه‌لر، "مارال" ،"اينتيظار چکنلر" پيئسلري همين دؤورده يازيلميشدير. "اون ايکي عصر آذربايجان ادبياتي و اونون کلاسسيک شرق ادبياتينا تاثيري" اثري جيدي تدقيقاتين محصولودور. بوتون بونلارلا برابر، او، آذربايجان ادبياتيندا تاريخي رومان ژانري‌نین بانيسي کيمي شؤهرت تاپميشدير. او، 20-جي ايللردن اول يازماغا باشلاديغي دؤرد جيلدليک "دومانلي تبريز" (1933-1948) رومان-ائپوپئياسي ايله آذربايجان ادبيياتيندا بو ژانرين اساسيني قويموشدور. نظامي گنجوي دؤوروندن بحث ائدن "قيلينج و قلم" (1946-1948) روما‌نیندا[۲] اديب داهي شاعيرين اوبرازيني، او دؤورون ايجتيماعي-سياسي منظره‌سيني ياراتميشدير. اونون "دؤيوشن شهر" (1938)، "گيزلي باکي" (1940) تاريخي رومانلاري دا وار.

م.س.اوردوبادي‌نین "حياتيم و موحيطيم" اثري تکجه اديبين حياتي و ياراديجيليغي حاقيندا دئييل، دؤور حاقيندا گئنيش معلومات وئرن بير اثر کيمي قييمتليدير و م.س.اوردوبادي‌نین گئنيش بيليک صاحيبي اولدوغونو تصديق ائدير.

توپلودا ايکينجي اثر "قانلي سنه‌لر"دير. 1905-06-جي ايللرده قافقازدا، خوصوصاً آذربايجاندا ائرمنيلرين تؤرتديگي قانلي حاديثه‌لري م.س.اوردوبادي اؤزونون جانلي موشاهيده‌لري و 245 موخبير مکتوبو اساسيندا تاريخي فاکتلارا اساسلاناراق قلمه آلميشدير.

"قانلي سنه‌لر"دن بللي اولور کي، مؤليف ايلک اؤنجه باکيدا "ايرشاد" ،"تزه حيات" قزئتلرينده بو حاديثه‌لره داير يازديغي مقاله‌لرده غرضسيز معلومات وئرميشدير. مؤليف "من چوخ فخر ائديرم کي، هر جور فيتنه‌کار مقصدلردن اوزاق، هر نؤوع شخصي غرضدن کنار اولان مکتوبلار آليب بو مجموعه‌ده درج ائتديم (آللاه هاميسيندان راضي اولسون). اوميدوارام، بي طرفانه يازيلميش بو ساده و موکمّل تاريخينه موسلمان و ائرمنيلرين حؤرمتلي يازيچيلاري ايصلاح نظري ايله ياناشيب، صاف اورک، پاک قلب، ساليم ويجداني ايله قبول ائديب، اونو باشي‌اوجا ائده‌جکلر. اصلينده من يازيچي دئييلم. فقط، ذره‌نین دونياني ايشيقلانديران گونشه اولان نيسبتي قبيليندن مؤحترم يازيچيلارين آرخاسينجا سورونورم. بونو دا بوتون قافقاز ميلّتلري بيلمه‌ليدير: منيم بو اثري يازماقدان مقصديم ميلّتيميزي مسئوليتدن قورتارماق، اينسانپرور کيمي تانيتماق، همچنین ائرمني قونشولاري مسئول توتماق، وحشي و اينسانيتدن اوزاق بير وارليق کيمي نيشان وئرمک ده دئييل. بس ندير؟ منيم مقصديم موسلمان و ائرمنيلرين ايکي ايل عرضينده تؤرتديکلري سهو و خطالاريني سؤيله‌مکدير... بلک، اونلارين و بيزيم بو خطالاردان اؤترو تأسوفه لاييق بير حالدا گله‌جک قارشيسيندا خجالت چکه‌جگيميزي دئييب دورماقدير".

موحاريبه‌دن سونراکي ايللرده اوردوبادي‌ده موعاصير مؤوضولارا مئيل داها چوخ نظره چارپير. موحاريبه ايللرينده سووئت آداملاري‌نین اؤن و آرخا جبهه‌ده گؤسترديکلري قهرمانليقلارا حصر اولونموش "تزه آدام" روماني و سومقاييت تيکينتيسيندن بحث ائدن "بؤيوک قورولوشدا" آدلي درامي موحاريبه‌دن سونرا قلمه آلديغي اثرلردندير.

1907-جي ايلدن جولفايا کؤچن اوردوبادي بو ايللرده ادبي فعاليتيني داوام ائتديرمکله ياناشي، جنوبي آذربايجاندا ستارخا‌نین رهبرليگي آلتيندا باشلايان آزادليق حرکاتي ايله ده ياخيندان ماراقلانيردي. او، همين ايللرده "ملا نصرالدین" ژورناليندا، باکيدا نشر اولونان قزئتلرده ايران حياتينا داير چوخلو فئليئتون، شئعیر و ديگر يازيلارلا چيخيش ائتميشدير. اديب همين ايللرده "ايکي جوجوغون آوروپايا سياحتي" (1908)، "بدبخت ميليونچو، ياخود رضاقولوخان فيرنگي‌مآب" (1914) رومانلاريني چاپ ائتديرميشدير. همين اثرلرده معاريفچيليک ايدئيالاري تبليغ اولونور. 1911-جي ايلده باکيدا ميليونچو مورتضی مختارووون مادّي کؤمکليگي ايله هاشم بيگ وزيرووون "صدا" مطبعه‌سينده نشر ائديلن "قانلي سنه‌لر" آدلي کيتابيندا مؤليف رئال فاکتلار و سندلر اساسيندا 1905-1906-جي ايللرده چار حؤکومتي‌نین حيمايه‌سي و ائرمني داشناکسوتيون پارتياسي‌نین فيتواسي ايله تؤره‌ديلن ميلّي قيرغين فاجيعه‌سيني قلمه آلميشدير.[۳] 10-جو ايللرده "باغي-شاه، ياخود تئهران فاجيعه‌سي" (1910)، "اند‌ليسين سون گونلري، ياخود قرئنادا‌نین تسليمي" (1914) پيئسلريني ده چاپ ائتديرميشدير. 1915-جي ايلين يانواريندا جولفادا حبس اولوناراق، ساريتسينا (اينديکي وولقوقراد) سورگون ائديلن اديب بورادا کومونيستلرله ياخينلاشميش، 1918-جي ايلده کومونيست پارتياسي سيرالارينا گيرميشدير. او، 1920-جي ايل مايين اوّلينده باکي‌يا گله‌رک، "اخبار" قزئتي رئداکتورونون موعاويني، بير قدر سونرا ايسه رئداکتورو اولموشدور. 1925-1928-جي ايللرده "يئني يول" قزئتي‌نین رئداکتورو، بير مودّت "ملا نصرالدین" ژورنالي‌نین موديري وظيفه‌لرينده ايشله‌ميشدير. 1920-جي ايلدن داها محصولدار ايشله‌ين اديب شئعیر، فئليئتون، پوبليسيستيک مقاله‌لر يازميش، ترجومه‌چيليکله مشغول اولموش، شئعیر کيتابلاري چاپ ائتديرميش، "کوراوغلو" ،"نرگيز" ،"نظامي" اوپئرالاري‌نین، "بئش ماناتليق گلين" ،"اورک چالانلار" موسيقيلي کومئدييالاري‌نین ليبرئتتوسونو، "دومانلي تبريز" پيئسيني يازميش، همچنین نظامي گنجوي، فضولي، موللا پناه واقف، ميرزه علي اکبرصابر و باشقالاري حاقيندا مقاله‌لر درج ائتديرميشدير.

اثرلري موختليف ديللره ترجومه ائديلميشدير. آذربايجان س‌س‌ر عالي سووئتي‌نین (1-3-جو چاغيريش) دئپوتاتي سئچيلميش، لئنین اوردئني و "شرف نيشاني" اوردئني ايله تلطيف اولونموشدور. آذربايجاندا بير سيرا کوچه‌یه، مدني-معاريف موسيسينه اوردوبادي‌نین آدي وئريلميش، اوردوباددا و باکيدا ائو-موزه‌سي ياراديلميش، ناخچيواندا بوستو قويولموشدور.

م. س. اوردوبادي اوزون سورن خسته‌ليکدن سونرا 1 ماي 1950-جي ايلده باکيدا وفات ائتميشدير.

اثرلري[دَییشدیر]

م. س. اوردوبادي. "قيلينج و قلم" روماني. بير .حيصه

م. س. اوردوبادي. "قيلينج و قلم" روماني. ايکي. حيصه

ليبرئتتوسونو يازديغي موسيقي اثرلري[دَییشدیر]

  • نرگيز (اوپئرا) (1935)
  • کوراوغلو (وپئرا) (1937) - حيدر ايسماعیلوولا بيرگه
  • نظامي (اوپئرا) (1948)
  • سئويليا بربري (وپئرا)سي‌نین ترجومه‌سي (1943) - افراسياب بدل‌بيلي ايله بيرگه
  • سعید رستمووون "بئش ماناتليق گلين" موسيقيلي کومئديياسي
  • فکرت اميرووون "اورک چالانلار" اوپئرئتتاسي

اتک یازیلار[دَییشدیر]

  1. ^ اثرلرين دؤولت واريداتي اعلان ائديلمه‌سي قايدالاري"‌نین و "اثرلري دؤولت واريداتي اعلان ائديلن مؤليفلرين و دؤولت واريداتي ائلان ائديلن فيلملرين سياهيسي"‌نین تصديق ائديلمه‌سي حاقيندا" آذربايجان رئسپوبليکاسي ناظيرلر کابينئتي‌نین 7 ماي 2019-جو ايل تاريخلي، 211 نؤمره‌لي قراري" (ازرب.). Archived 2019-05-13 at the Wayback Machine. cabmin.gov.az (11 ماي 2019).
  2. ^ "صينيفدن خاريج تدبيرلر زاماني تاريخي شخصيتلره داير ماتئرياللارين اؤيره‌نيلمه‌سي". آفاق قاسمووا. يئنييئتمه‌لرين تاريخي شخصيتلرين نومونه‌سينده تربييه ائديلمه‌سي. باکي: نورلان، 2006. - ص. 124.
  3. ^ يوسيف طالبوو، فراهيم صادقوو، سردار قولي‌يئو. آذربايجاندا مکتب و پئداقوژي فيکير تاريخي. باکي: اونسيت، 2000. - ص. 492.

قایناقلار[دَییشدیر]

  • ناخچيوا‌نین گؤرکملي شخصيتلري - محمد سعید اوردوبادي
  • کمال جمالوو. موللانصرالدينچيلرين معاريفچيليک ايدئيالاري. باکي: عئلم و تحصيل، 2015

ائشیگه باغلانتیلار[دَییشدیر]

بیرده باخ[دَییشدیر]