پرش به محتوا

یئر

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
(یئر کوره‌سی-دن يوْل‌لاندیریلمیش)
دسامبر ۱۹۶۸، آپولو ۸ دن یئرین آی اوزرینده دوغوشو

یئر (سیمگه: 🜨) یا دا یئرکوره‌سی (لاتینجه: Terra) گونش سیستمینده گونشه ان یاخین اوچونجو سیاره‌دیر. گونش سیستمینده‌کی بئشینجی بؤیوک سیّاره‌در. زهره و مریخ سیّاره‌لرینین آراسیندا یئرلشیر. حیاتین اولدوغو بیلینن تک سیّاره‌دیر. یئرین سطحی ۵۱۰ میلیون موربع کیلومتردیر. بونون ۳۶۲ میلیون موربع کیلومتری و یا ۷۱٪-ی اوقیانوس، ۱۴۸ میلیون موربع کیلومتری و یا ۲۹٪-و قورو اراضیلرین پایینا دوشور.[۱] یئر سطحینین شمال یاریم‌کوره‌سینده قورولوغون ساحه‌سی عومومی اراضینین ۳۹٫۴٪-و، سویون ساحه‌سی ایسه ۶۰٫۶٪-سینی تشکیل ائدیر. جنوب یاریمکوره‌سینده قورولوغون ساحه‌سی ۱۹٪، سویون ساحه‌سی ایسه ۸۱٪ دیر. قورولوغون ساحه‌سی قوزئی یاریمکوره‌سینده گونئی یاریمکوره‌سینه نیسبت ۱۰٫۴٪ آرتیق‌دیر. سویون ساحه‌سی ایسه عکسینه، قوزئی یاریم‌کوره‌سینده گونئی یاریمکوره‌سینه نیسبت ۱۸٬۴٪ آزدیر. یئر سطحینده سو ایله قورو غئیری-برابر پایلانماقدان باشقا، قوزئی و گونئی یاریمکوره‌لرینده ده غئیری-برابر پایلانمیشدیر.[۲]

تاریخ

[دَییشدیر]

یارانماسی

[دَییشدیر]

ائدیلن آراشدیرمالار نتیجه‌سینده یئرین یاشی ۴٬۴۶۷ میلیارد ایل اولاراق حسابلانمیشدیر و عؤمرونو اوّلدن تاماملامیش بیر جاوان-تیپ اولدوزون داغیلمیش آرتیقلارینین و اولدوزلار آراسی مادّه‌نین بیر مرکز اطرافیندا دؤنه‌رک گئتدیکجه یوغونلاشماسییلا مئیدانا گلمیشدیر.

حیات و تکامول

[دَییشدیر]

فیزیکی خوصوصیاتی

[دَییشدیر]

ایچَری قورولوش

[دَییشدیر]
Yerin geoloji qatları[۳]
Dərinlik[۴]

km

Qat Sıxlıq

q/sm3

Qalınlıq

km

Temperatur

°C

0–35 Yer qabığı[a] Litosfer[b] 2,2–2,9 35 0–1 100
35–60 Üst mantiya 3,4–4,4 25
60–670 Astenosfer 610 1 100–2 000
670–2 890 Mantiya 4,4–5,6 2220 2 000–4 000
2 890–5 100 Xarici nüvə 9,9–12,2 2210 4 000–6 000
5 100–6 378 Daxili nüvə 12,8–13,1 1278 6 000

ایستیلیک

[دَییشدیر]
Müasir Yerin relyefi və batialı

یاشاییش

[دَییشدیر]
Yer kürəsinin ən böyük rütubətli meşəsi olan Amazon meşəsi və meşə ilə axan Amazon çayı. Amazon meşəsi planetdəki ən böyük ekosistemlərdən birini yaradır. Buradakı böyük ekosistem Amazon çayının geniş hövzəsindən qaynaqlanır.

قایناقلار

[دَییشدیر]

اینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Earth»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۵ اوْکتوبر ۲۰۱۵ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).

  1. ^ http://www.femto.com.ua/articles/part_1/1232.html
  2. ^ YER SƏTHİ QURULUŞUNUN ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-09-10. یوْخلانیلیب2015-11-20.
  3. ^ Jordan, T. H. (1979). "Structural geology of the Earth's interior". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 76 (9): 4192–4200. Bibcode:1979PNAS...76.4192J. doi:10.1073/pnas.76.9.4192. PMC 411539. PMID 16592703.
  4. ^ The Interior of the Earth. USGS (26 İyul 2001). یوْخلانیلیب24 Mart 2007.


منابع

[دَییشدیر]


قایناق خطاسی برچسب <ref> برای گروهی به نام «lower-alpha» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="lower-alpha"/> یافت نشد.