شیمی‌فیزیک

"Həqiqi fiziki kimyanın kursu" əlyazması (M. V. Lomonosov, 1752-сi il)

فیزیکی کیمیا فیزیکین عۆمومی پرینسیپلری اساسیندا کیمیوی حادیثه لری ایضاح ائدن و اوْنلارین قانۇناۇیغۇنلۇقلارینی معیین ائدن علمدیر". گؤروندویو کیمی، بۇ تعریفلر گؤرونۆشجه اوْخشاردیر. ایضاح و فیزیک علملرینین پروْبلئملرینی سیستئماتیک تدقیق ائتدی. اوْ، فیزیکی بیلیکلرین و مئتودلارین کیمیانین اؤیرنیلمسینده ایستیفاده ائدیلمسینین نه قدر مۆهوم اوْلدوغونو باشا دۆشدو.

فیزیک کیمیانی تدریجاً دقیق علمه چئویردی. ماده لرین کئیفیت کاراکتئریستیکالاری و اوْنلارین قارشیلیقلی چئوریلملری کمیت کاراکتئریستیکالاری ایله تاماملاندی. فیزیکی کیمیانین سوْنراکی اینکیشافی کیمیوی پروْسئسلرین گئدیشینه ایستیلین، ائلئکتریکین تاثیرینی اؤیرنن عالیملرین تدقیقاتلاری ایله باغلیدیر. کیمیوی رئاکسیالاردا ایستیلین آیریلماسی و یا اۇدولماسی پروْسئسلرینین اؤیرنیلمسی تئرموْکیمیانین باشلانغیجینی قوْیدو ۱۸۸۷-جی ایلده آلمان عالیمی اوْستوالد لئیپسیق اۇنیوئرسیتئتینده ایلک فیزیکی کیمیا کافئدراسینین اساسینی قوْیدو و فیزیکی کیمیا ژۇرنالینی چاپ ائتدیرمیه باشلادی.

اوندوکوز عصرین سوْنۇندا فیزیکی کیمیا مۆستقیل بیر علم کیمی فوْرمالاشدی. اوْ اؤزۆنده بیر سیرا علمی قایدالاری بیرلشدیردی. آمریکا عالیمی ج. گیببس کیمیوی تئرموْدینامیکانین اساسینی ایشلدی. تئرموْدینامیکانین قانۇنلارینا اساساً عالیملر بۇ و یا دیگر کیمیوی رئاکسیانین گئدیب-گئتمیجینین مۆمکون اوْلماسی حاقّیندا فیکیر سؤیلمک ایمکانینا نایل اوْلدولار. کیمیا بۇرادا ایلک دفه ریاضی آپاراتدان گئنیش ایستیفاده ائتمیه باشلادی.

کیمیوی و ائلئکتروکیمیوی حادیثه لرین قارشیلیقلی علاقه سینی ائلئکتروکیمیا معیین ائتدی. ائلئکتریک جریانینین تاثیریندن سۇیون هیدروگئن و اوْکسیگئنه پارچالانماسی ائلئکترولیزین اؤیرنیلمسینین باشلانغیجی اوْلدو. ائلئکترولیزین میقداری قانۇنلارینی م. فارادئی کشف ائتدی. تئرموْکیمیا و ائلئکتروکیمیانین نایلیتلری معاصیر کیمیا ایستئحسالاتینین اساسینی قوْیدو. فیزیکی کیمیانین ایلک ایستیقامتلری محلۇللارین تدقیق اوْلونماسینا، اوْنلارین طبیعتینین و خاصهلرینین دۆزگۆن باشا دۆشۆلمسینه چوْخ کؤمک ائتدی. س. آرئنیوس ائلئکترولیتلرین محلۇللاردا مۆثبت و منفی یۆکلو ایوْنلارا آیریلماسی فرضیه سینه اساساً ائلئکترولیتیک دیسوسیاسیا نظریسینی یاراتدی.

ایشیغین تأثیری ایله گئدن کیمیوی چئوریلملری فوْتوکیمیا اؤیرنیر. رادیواکتیولیک حادیثه ینین کشفی رادیواکتیو شۆالارین مۆختلیف ماده لره تاثیرینی تدقیق ائتمیه ایمکان وئردی. بۇنون اساسیندا دا فیزیکی کیمیانین یئنی قوْلۇ – رادیاسیا کیمیاسی یاراندی.

تصنیفاتی

Mixail Lomonosov

ارتیق چوْخدان معلوم ایدی کی، مۆختلیف کیمیوی رئاکسیالار مۆختلیف سۆرتله گئدیر: بیری چوْخ یاواش، دیگری آنی زاماندا. کیمیوی رئاکسیانین سۆرتی آنلایشی کیمیوی کینئتیکانین اساسینی قوْیدو. معلوم اوْلدو کی، کیمیوی رئاکسیانین سۆرتی بیر چوْخ فاکتوْرلاردان – رئاکسیایا گیرن ماده لرین قاتیلیغیندان، تزیقدن، تئمپئراتۇردان، برک ماده نین سطحینین ساحسیندن و س. -دن آسیلیدیر. کاتالیزاتوْرلار رئاکسیانین سۆرتینه نظرچارپاجاق درجده تأثیر ائدیر. کاتالیزاتوْرون تأثیری ایله رئاکسیانین سۆرتینین آرتماسی کاتالیز حادیثه ینین ماهیتینی تشکیل ائدیر. ینی کاتالیزاتوْرون ایشتیراکی ایله گئدن رئاکسیالارا کاتالیتیک رئاکسیالار و یا کاتالیز دئیلیر. حاضیردا هم لابوْراتوریادا، هم ده صنایئده بیر چوْخ کیمیوی رئاکسیالاری سۆرتلندیرمک اۆچون کاتالیزاتوْرلاردان ایستیفاده ائدیلیر. کیمیوی کینئتیکا و کاتالیز ماده نین رئاکسیا قابیلیتی حاقّیندا معاصیر تلیمین اساسینی تشکیل ائدیر. بۇ دا فیزیکی کیمیانین داها بؤیۆک بؤلملریندن بیریدیر آتوْمون قۇرولوشونۇن الکترون موْدئلی ایشلندیکده (ئلئکتروْنۇن کشفیندن سوْنرا) فیزیکی کیمیادا پرینسیپجه یئنی دؤور باشلادی. اوللر عالیملر یالنیز میکروسکوْپیک اوْبیئکتلر اۆزرینده تدقیقاتلار زامانی مۆشاهیده ائدیلن کیمیوی حادیثه لر و پروْسئسلرین بیلاواسیطه اؤیرنیلمسی ایله کیفایتلنیردیلر. ایندی ایسه رئاکسیایا گیرن موْلئکۇللارین الکترون قۇرولۇشلارینین دیشمسینی نظره آلاراق ایستنیلن کیمیوی پروْسئسی ایضاح ائتمک اوْلار. کیمیوی رابیطه نین، والئنتلین، موْلئکولون قۇرولوشو و خاصه سینین الکترون نظریسی ایشلنیلدی.

معاصیر فیزیکی کیمیانین اساس خۆصوصیتی – فیزیکی تدقیقات اۆصوللارینین گئنیش تطبیق اوْلونماسی، باش وئرن کیمیوی رئاکسیالارین مئکانیزمینین دقیق معیین ائدیلمسیدیر. فیزیکی کیمیا کیمیا علمینین دیگر ساحلری، کیمیا تئخنوْلوْگیاسینین اینکیشافی اۆچون نظری اساسلار وئریر.

گۆجلۆ ائلئکتریک جریانی تأثیری آلتیندا گئدن کیمیوی رئاکسیالاری تدقیق ائدن فیزیکی کیمیانین یئنی ایستیقامتی اینکیشاف ائدیر. آشاغیتئمپئراتۇرلۇ پلاسمادا گئدن پروْسئسلر (پلاسموکیمیا)، پوْلیمئرلر کیمیاسی، قازلارین ائلئکتروکیمیاسی، سطح حادیثه لرینین برک جیسیملرین خاصه لرینه تأثیری و… پروْسئسلر اؤیرنیلیر.

فیزیکی کیمیانین اؤیرنیلمسی مئتودو

فیزیکی کیمیا معاصیر کیمیانین اساس فۇندامئنت نظریه سی حساب اوْلونور. بۇرادا نظری مئتودلاری اؤیرنیلن زامان فیزیکین مۆهوم ساحلریندن تئرموْدینامیکا، ستاتیک فیزیک و کوانت فیزیک سی کیمی ساحلریندن ایستیفاده اوْلونور. کیمیانین ایسه فوْتوکیمیا، ائلئکتروکیمیا، کیمیوی کینئتیکا و کاتالیز، کیمیوی تئرموْدینامیکا کیمی مۆهوم ساحلریندن ایستیفاده ائدیلیر.

فیزیکی کیمیا ایله کیمیوی فیزیکین فرقی

فیزیکی کیمیا ایله کیمیوی فیزیک کیمیا و فیزیک علملرینین بیرلشمسیدیر. لاکین اوْنلارین فرقلی جهتلری واردیر. اوْنلارین اساس فرقینی تام تاپماق اوْلمۇر. اما آشاغیداکی مۆهوم جهتلری ایله اوْنلار آراسینداکی فرقلی جهتلری تاپماق مۆمکوندور:

• فیزیکی کیمیا عئینی مۆددتده چوْخلو هیسجیکلرین آخینینی اؤیرنیر؛
• کیمیوی فیزیک هیسجیکلره آیری-ایریلیقدا باخیر. بۇ سببدن بۇرادا «ایدئال قاز» آنلایشی یوْخدور.

فیزیکی کیمیا بؤلملری

• فوْتوکیمیا - ایشیغین تأثیری ایله هیسجیکلرین چئوریلمه پروْسئسلرینی اؤیرنیر.
• ائلئکتروکیمیا - ائلئکترولیتلرین ائلئکتریک جریانینی کئچیرمسی پروْسئسلرینی، حرکتلی ایوْنلاری اوْلان برک و مایئ جیسیملرین حجم، سطح خاصه لرینی تدقیق ائدن فیزیکی کیمیانین بؤلمسیدیر.
• رادیوکیمیا - رادیواکتیو ماده لری و اوْنلارین قانۇنلارینی اؤیرنیر.
• نووه کیمیاسی - رادیواکتیو رئاکسیالاری اؤیرنیر.
• سس کیمیاسی - مؤحکم آکۇستیک دالغالاری اؤیرنیر.
• کیمیوی تئرموْدینامیکا - تئرمودینامیک مئتودلارلا رئاکسیالارین بیرلشمسی پروْسئسلرینی اؤیرنیر.

ادبیات

• Химическая энциклопедия НИ «Большая российская энциклопедия» , М. , ۱۹۹۸;
• Некрасов, В. В. «Основы общей химии» в ۲-х т. , том ۱, М. : «Химия» , ۱۹۷۳. — 656 c.
• Вайс Е. Ф. , Буйкр Е. В. , Салмина А. Б. "Физическая химия" ۲۰۰۸
• Peter W. Atkins (Chemiker): Physikalische Chemie. Wiley-VCH, 2006, ISBN 978-3-527-31546-8.
• Gerd Wedler: Lehrbuch der Physikalischen Chemie. Wiley-VCH, 2004, ISBN 3-527-31066-5.
• T. Engel, P. Reid: Physikalische Chemie. Pearson Studium, 2006, ISBN 978-3-8273-7200-0

خاریجی کئچیدلر

• Walther Nernst: Die Ziele der physikalischen Chemie
• Aktuelle Wochenschau zum Jahr der Chemie 2003 Archived 2015-05-03 at the Wayback Machine.
• Das Berufsbild des Physikochemikers Archived 2011-11-11 at the Wayback Machine.
• Physical Chemists