نوبل جایزه‌سی
نوبل اؤدولو، سوئد دیلینده "Nobelpriset" - دیَرلی علمی تدقیقاتلار، اینقیلابی ایختیراعلار، مدنیته و یا جمعیتین اینکیشافینا ائدیلن زنگین تؤهفه‌یه گؤره وئریلن نۆفوذلو اولوسلارآراسی اؤدول.
تاریخ
[دَییشدیر]آلفرد نوبل ۱۸۳۳-جۆ ایل اوْکتیابرین ۲۱-ده ایستوکهولم، سوئد، شهرینده مۆهندیس[۱] عاییله‌سینده آنادان اوْلموشدور. اوْ، کیمیاچی (شیمی)، مۆهندیس و ایختیراعچی کیمی مشهوردور. ۱۸۹۴-جۆ ایلده نوْبل بوْفوْرس مئتالورژی قایغیسینی آلیب، اوْنو بؤیوک سیلاحلانما ایستئحصال شیرکتینه چئوریلمیشدی. عؤمور بوْیو عرضینده نوْبل بؤیوک ثروت توْپلامیشدی. گلیرین ان بؤیوک حیصه‌نی اوْ، اؤز ۳۵۵ ایختیراعلاردان، (اوْنلارین ان مشهورو اوْلان دینامیت[۱]) آلمیشدی.
۱۸۸۸-جی ایلده آلفرد نوْبل فرانسه دیلینده قزئتینده اؤزونه حصر ائدیلمیش، ژۇرنالیستلرین سهوه گؤره چاپ اوْلونموش «اؤلوم تاجیری دۆنیانی دیَیشدی» آدیندا نئکروْلوْقو اوْخودو. بۇ مقاله‌نی اوْخودوقدان سوْنرا نوْبل اؤز فعالیتیندن قالان ایزین باره‌ده فیکیرلشمه‌یه باشلادی. بۇندان سوْنرا اوْ، اؤز وصیتینی[۲] دیَیشمک قرارا گلدی. آلفرد نوْبل ۱۸۹۶-جێ ایلین دئکابرین ۱۰-دا ایتالیانین سان-رئموْ شهرینده بئیین‌داخیلی قانسیزماسیندان[۳] وفات اوْلموشدور.
۲۷ نووامبر ۱۸۹۵-جی ایلده آلفرد برنارد نوْبلین وصییتی اساسیندا تأسیس ائدیلمیشدیر. «Compuart» ژۇرنالی. آلفرد برنارد نوْبلین اؤلوموندن سوْنرا قالان کاپیتال نوْبل فوْندونو تشکیل ائتمیشدیر. همین کاپیتال و فوْندون یارانماسیندا نوْبل قارداشلاری شیرکتی‌نین سهمیندن الده ائدیلن گلیر نوْبل فوْندونون چوْخ حیصه‌سینی تشکیل ائتمیشدیر. ۱۹۰۱-جی ایلدن وئریلیر.
نوْبل مۆکافاتی‌نین مبلغی حال-حاضیردا تخمیناً $۱میلیون ۴۵۰ مین-ه برابردیر.
محمت آرازین نوبل مکافاتی آدلی بیر شعری وار:
[دَییشدیر]نوبل مکافاتینی یازدی غزپتلر....
اوجالدی بو آدلا کیمینسه آدی...
اوسلودان پاریسدن مادریده قدر ...
نوبل شرفینه تعریف یازیلدی.....
دایان تعریفینی بورداجا ساخلا...
مست اولما بهتان لار خولیاسیندا سن...
گیری دون تاریخی بیر آن واراخلا...
گور اونو حقیقت آیناسیندا سن...
کیمیندیر او قیزیل؟ کیمیندیر او وار؟؟؟
نیه تعریفینده بونلار دییلمیر؟؟؟
گوزلر قاماشدیران او پاریلتی لار...
بابامین گوزونون نورو دییلمی؟؟؟
گور کیمین ایوینین داشی دوواری...
سویولوب کیم ایچون جاه جلال اولدو...
سورولوب باکینین شاه دامارلاری...
نوبل بانک لاریندا کاپیتال اولدو...
تاریخ حکم ایله دی قارانقوش کیمی...
باهارا سسله دیک بو ایللری بیز...
ساپاندا قویولان قاراداش کیمی...
آتدیق یوردوموزدان نوبل لری بیز...
تاریخ حاققیمیزی قایتاردی گیری...
سو اولان قانیمیز قاییتماز آرتیق...
بیز سسله ینده دویوش ایللری...
آییلیب گوردوک کی گیج آییلمیشیق...
بیر گونلوک واریمی قایتارسان بیر آن...
یوردومدا مین ینی شهر یارانار...
چیخارسام نفتیمی صاندیخلاریندان...
آلپین اتیینده خزر یارانار...
دیمیرم دایاندیر مکافاتینی...
دییرم چیخارما بونو یادیندان...
کیمین آلین تریُ اورک قانی نی...
مکافات میریرسن کیمین آدیندان؟؟؟
نوبل اؤدولو ساحه‌لری
[دَییشدیر]اؤدول آلفرد نوْبلین وصییتینه اساساً آشاغیداکی بئش ساحه اۆزره وئریلمه‌لیدیر:
نوبل کیمیا اؤدولو
[دَییشدیر]کیمیا اۆزره ان مۆهوم کشف و یا ایختیراع ائدن شخص " سوئد بیلیملری‌نین سلطنتی آکادمیسی (Royal Swedish Academy of Sciences) طرفیندن تلطیف اوْلونور.[۴]
نوبل فیزیک اؤدولو
[دَییشدیر]فیزیک اۆزره ان مۆهوم کشف و یا ایختیراع ائدن شخص "سوئد بیلیملری‌نین سلطنتی آکادمیسی (Royal Swedish Academy of Sciences) طرفیندن تلطیف اوْلونور.[۴]
نوبل طیب و فیزیولوژی اؤدولو
[دَییشدیر]"فیزیوْلوْژی و طیب اۆزره ان مۆهوم کشف و یا ایختیراغ ائدن شخص "کاروْلینسکا اینستیتوت" (Karolinska Institutet) طرفیندن تلطیف اوْلونور.
نوبل ادبیات اؤدولو
[دَییشدیر]نوبل ادبیات اؤدولو؛ ادبیات اۆزره ایدئالیستیک مئیلده ان مشهور ایشین مۆلیفی سوئد آکادمیاسی (Swedish Academy) طرفیندن تلطیف اوْلونور.[۵]
نوبل باریش اؤدولو
[دَییشدیر]میللتلر آراسیندا ان چوْخ و یا ان یاخشی توپلومسال ایشلر گؤرن شخص نروژ نوبل کومیته‌سی (Norwegian Nobel Committee) طرفیندن تلطیف اوْلونور.
نوبل ایقتصادیات اؤدولو
[دَییشدیر]بۇندان باشقا وصییتدن کنار ۱۹۶۹-جۇ ایلدن باشلایاراق سوئد بانکی‌نین تشببوسو ایله نوبل ایقتصادیات اؤدولو ده وئریلیر. اوْنون تلطیف قایداسی دیگر ساحه‌لرده اوْلدوغو کیمیدیر.
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ Levinovitz, Agneta Wallin (2001). Nils Ringertz (ed.). The Nobel Prize: The First 100 Years. Imperial College Press and World Scientific. ISBN 981-02-4664-1.
{{cite book}}: Text "World Scientific Publishing" ignored (کؤمک) - ^ Time (magazine) (16 October 2000). (اینگیلیسجه) The Worst And The Brightest. Time Warner. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰۲-4.
- ^ Sohlman, Ragnar (1983). The Legacy of Alfred Nobel – The Story Behind the Nobel Prizes. The Nobel Foundation.
- ^ ۴٫۰ ۴٫۱ The Royal Swedish Academy of Sciences. (اینگیلیسجه) Nobel Prizes. The Royal Swedish Academy of Sciences. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰2-4.
- ^ Swedish Academy. (اینگلیلیسجه) Swedish Academy. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰۲-4.