پروتون
پروتون، آتوم چکیردگینی تشکیل ائدن ذرّه‌لردن‌دیر. آتوم ایچینده اولان پروتونون آغیرلیغی بیر amu اولاراق ۱۸۳۷ قات الکترون آغیرلیغیندان چوْخدور.
ان یونگول باریون آدلانیر و قالارلی ذرّه ساییلیر. آمّا بؤیوک بیرلشمک نظریه‌سینه گؤره بۇ ذرّه‌نین قالماسی ۱٫۶×۱۰۳۰ ایل اولار و بۇ چاغدان سونرا پوزیترون و صیفر پیون اوندان اله گلر.[۱]
پروتون ایکی یوخاری کوارک و بیر آشاغی کوارکدان اله گلیر.[۲]
فرمیون
[دَییشدیر]پروتون بیر فرمیون کی یاریم اسپینی وار (فیرلانماسی) اوچ کوارک دان دوزلینیب.[۳] ایکی یوخاری کوارک و بیر آشاغی کوارک کی گۆجلو هسته ای گوجونن ساخلانیبلار.[۴] اونون الکتریکی یوکو آچیلشماسی مثبت (+) دی کی گوروشموین آزالیر. اونون شوعاسی ۰٫۸ فمتومتیر اولار.[۵]
چکیردک
[دَییشدیر]پروتون و نوترون چکیردک ایچینده اولان ذره دیلر کی نوکلیئر گوجله بیربیرنه یاپیشیبلار و اتوم چکیردگین اولوشتورورلار. ان چوْخ اولان ایزوتوپ هیدروژنین یالنیز بیر پروتونو وار. هیدروژنین آیری ایزوتوپلارینین ایکی پروتون و نئچه نوترونو وار؛ و بوتون چکیردکلرده پروتون و نوترون وار.
اسکی ده
[دَییشدیر]۱۸۱۵ ده ویلیام پروت اتوم آغیرلیغینا گوره، «بوتون اتوم لار هیدروژن اتوموندان اولوشوبلار» سؤزۆ سونرا آیری اولچولرده رد ائدیل‌دی.
۱۸۸۶ اویگن گلدشتاین آنود ایشیقلارین تاپدی و بۇ ایشیقلارین موثبت الکتریکسؽل یۆکو اولماسی بیلیندی. اما آندسال ایشیقلار هر قازدان بیر آیری آغیرلیغی واریدی و الکترونا کیمی اولمادی اونا گوره پروتونلاری تانیماق داها چتین اولدو.
ارنست رادفورد اتوم چکیردگین ۱۹۱۱ده تاپدی.
آنتونیوس فندربوروک «جدولده هر اتوم چکیردگی الکتریکسئل یوک ایله بیر گلیر» دئدی. هنری موزلی ۱۹۱۳ ده ایکس ایشیغی‌ایلا بونو اولچدو و اونایلادی.
رادرفورد «هیدروژن چکیردگی بوتون چکیردکلرده وار» دئدی. علم دۆنیاسیندا بونو، پروتونو تاپماقلا بیر سایبلار.[۶]
قایناقلار
[دَییشدیر]
منابع
[دَییشدیر]- ^ Sarkar, Utpal. Particle and Astroparticle Physics. CRC Press, 2008. 213-214. ISBN ISBN 1-58488-931-4.
- ^ Encyclopedia of Nuclear Physics and its Applications, 390.
- ^ Adair, R.K.. The Great Design: Particles, Fields, and Creation. Oxford University Press، 1989. 214.
- ^ W.N. Cottingham, D.A. و Greenwood,. An introduction to nuclear physics. ویرایش دوم. Cambridge, UK: Cambridge University Press، 2001. شابک ۹۷۸۰۵۲۱۶۵۷۳۳۴.
- ^ Jean-Louis Basdevant; James Rich; Michel و Spiro. Fundamentals in nuclear physics: from nuclear structure to cosmology. ویرایش Online-Ausg.. New York, NY: Springer، 2005. شابک ۰-۳۸۷-۰۱۶۷۲-۴.
- ^ Petrucci, R.H. ; Harwood, W.S. ; Herring, F.G... General Chemistry. ویرایش هشتم. 2002. ۴۱.