پرش به محتوا

ایکینجی کوروش

باغلانتیلاری دَییشدیر
ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
(کوروش-دن يوْل‌لاندیریلمیش)
بؤیوک کوروش
  • شاهلار شاهی
  • پارس شاهی
  • انشان شاهی
  • ماد شاهی
  • بابل شاهی
  • سومر و آکاد شاهی
  • دۆنیانین دؤرد بۇجاغی‌نین شاهی [۱]
پارس شاهی
شاه‌لیق۵۷۶–۵۳۰م.ق
قاباقکیبیرینجی کمبوجیه
سوْنراکیایکینجی کموجیه
دوغوم۶۰۰ یا ۵۷۶ م.ق
انشان, پارس
اولوم۴ دسامبر ۵۳۰ میلاددان قاباق[۲]
سیحون حوالی‌سی
دفنپاسارگاد
آروادی (لار)
  • کاساندان
  • آمیتیس
اوشاقلار
  • ایکینجی کمبوجیه
  • بردیا
  • آرتیستون
  • آتوسا
  • روکسانا[۳]
آتابیرینجی کمبوجیه
آنامادلی ماندانا

بؤیوک کوروش یا دا ایکینجی پارس کۇروشو (فارسجا: کوروش یا کوروش بزرگ) — عبرانی (بنی ایسرائیل) قالوت آواره‌لرین ماشیح و شاهی[۴][۵](فارسجا: کوروش[۶]،۵۳۰-۵۷۶یا ۶۰۰) فارسجادا عۆموما کوروش بزرگ یعنی یئکه کوروش آدییلا تانینیر [۷] هخامنشلیلر ایمپیراتولوغونون قوْروجوسو و ایلک ایمپیراتورو[۸][۹].حؤکمونون آلتیندا ایمپیراتورلوق، قدیم یاخین شرقین بۆتون موتمدّین دؤولتلرینه شامیل اوْلوردو[۸] کوروشون ایپیراتولوغو نهایتده آسیانین گۆنئی باتی‌سی‌نین چوْخو و اوْرتا آسیانین بؤیوک پارچاسی ایله قافقازی فتح ائتدی.ایپیراتولوغو مدیترانه دنیزی و داردانل بوغازینا غربدن و شرقدن ایسه سند درّه‌سی نه قدر یئتیشیردی.کوروش یارادن ایمپراتورلوق اوْ زامانا قدر دۆنیادا گؤرولن ان بؤیوک ایمپیراتورلوغویدو[۱۰]. کوروش ایمپیراتولوغونو اوّلده ماد ایمپیراتولوغو،سوْنرا لیدی ایمپیراتولوغو و داها سوْنرا یئنی بابل ایمپیراتورلوغونون فتحی ایله بنا ائتدی.کوروش بابلین فتحیندن سوْنرا اورتا آسیا یا دا قوْشون چکدی[۱۱]. کوروش اؤزونو میصر ریسکینه آتمادی،نئجه‌کی اؤزو ده ۵۳۰-م.ق ایلینده ماساگتلرله سیحون چایی‌نین قیراغیندا ساواشاندا اؤلدورولدو[۱۲][۱۳].کوروشدان سوْنرا اوْغلو ایکینجی کمبوجیه تخته چیخدی ،اوْ قیسا حؤکومتی‌نین ایچینده میصر ،نوبیه و برقه‌نی ایپیراتورلوغا قاتدی.کوروش الینه کئچیرن توْرپاقلارین خالقلری‌نین دین و دَبلرینه حؤرمت و سایگی گؤستریردی[۱۴]. کوروش یارادان ایمپیراتورلوغون نقشی چوْخ باشاریلی موتمرکیز ایداره شیوه‌سی و رعیتلرین نفعینه چالیشماسی دۆنیالیق تاریخده دئییلیب[۸].واقعیّتده ایمپیراتولوق ساتراپلار توسوطویلا ایداره اوْلوردو و حؤکومتین اساس قرارلاری پاسارگاددا کوروش اوْتوران یئرده وئریلیدی[۱۵].(م.۱۹۷۰)۱۳۵۰ ایللرینده محمدرضا پهلوی کوروش اۆسوانه‌سی‌نین اۆستونده‌کی یازیلاری ان اسکی اینسان حقّلری بیانامه‌سی آدلاندیردی[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹].بعضی تاریخچیلر بۇ باخیشی نقده چکیلیب و اۆستوانه‌نین ایشتباه آنلاماغینی مئیدانا قوْیوبلار[۲۰][۲۱]؛ تاریخچیلره گؤره اوْ عصرلرده عۆموما یئنی تخته چیخان سولطانلار حؤکومتلرین باشلییاندا بو نوع اعلامیه‌لردن وئریرمیشلر[۱۸][۱۹][۲۲].

اتیمولوژی

کوروش آدی قدیم فارسجادان گلیر[۲۳]،آد و معناسی قدیم یازیلاردا و دییشیک دیللرده ثبت اوْلوب.قدیم یونانین پلوتارک و کتزیاس آدلی تاریخچی‌لرینه گؤره کوروش آدی کروسدان تۇتولوب (گؤنش) و معناسینی گۆنشه بنزر ثبت ائدیبلر.(خور+وش) فارس دیلینده (خور) گۆنش اسمی و (وش) بَنزرلیک اکی اوْلاراق[۲۴]. .هابئله بۇ مومکوندور ایرانین ایلک افسانه شاهی اوْلان جمشیدی،گؤز قاباغینا گتیره، اوْنوندا آدی گۆنش (شید) عۇنصوروندان تشکیل اوْلوب.یهودیلرین قوتسال کیتابی تورات اوْنو کۇروش تانیتدیریب.(عبرانیجه:כורש)[۲۵] استرابو ریوایتینده،کوروشون آدی قاباقجا آگراداتسیمیش و شاه اوْلاندان سوْنرا پاسارگادین گونئی‌ینده آخان کوْر چاییندان ایلهام آلیب و کوروش آدینی اؤزونه سئچیب.

سولاله تاریخچه‌سی

پارسلارین سولطه و شاهلیقلاری ایران فلاتیندا هخامنش سولاله‌سی ایله باشلادی،اوْنلار قاباقدان اللرینده اوْلان قودرتلرینی ایحتیمالا ۹.جو م.ق عصرینده گئنیشلندیردیلر. سولاله‌نین آدی ایسه قوْروجوسو اوْلان هخامنشدن گلیر."هخامنشلی،هخامنشین اۇشاقلاری،سولاله‌سی" دئمکدیر.سولاله‌نین دوْقوزونجو شاهی داریوش اؤز نسبینی هخامنشه قدر اۇزالدیر و اعلان ائدیر "بو سببله بیز هخامنشلی آدلاندیق".هخامنش پارسومش دؤولتین ایرانین گؤنئی باتیسیندا قۇردو اوْندان سوْنرا چِشپِش تخت صاحیبی اوْلدو و انشان شهرینی اله کئچیرندن سوْنرا "انشان شاهی" آدلاندی و بۆتون پارس دؤولتینی شاهلیغی‌نین ایچینه آلدی[۲۶]. اسکی سندلر[۲۷] چشپشین کیچیک کوروش آدلی بیر اوْغلو اوْلدوغونا ایشاره ائدر.اوْدا انشان شاهلیغینی آتادان ارث آپاردی.بیرینجی کوروشون قارداشی‌نین آدی آریارمنش ثبت اوْلونوب.[۸] ۶۰۰م.ق ایلینده ،۱.جی کوروشون اوْغلو ۱.جی کمبوجیه آتانین تختینه چیخدی، و۵۵۹ م.ق ایلینه قدر حؤکم سۆردو. بیرینجی کمبوجیه ده آتاسی‌نین آدینی اوْغلونا قوْیودو ایکینجی کوروش .[۲۸]

دوْغوم و اوُشاقلیغی

آستیاگین یۇخوسو
آستیاگ کؤرپه کوروشون اؤلدورلمه‌سینه امر ائدیر

کوروش، انشان شاهی اوْلان بیرینجی کمبوجیه و ماد شاهی‌نین قیزی ماندانا ۵۹۹-۶۰۰یا ۵۷۵-۵۷۶ ایللری آراسیندا دوْغولموش اۇشاغیدی.هرودوتون یازیلارینا گؤره ،ماد شاهی آستیاگ ایکی یوْخو گؤرور،بیرینده سئل و اوْبیرنده نئچه بارلی اؤزوم آغاجی قیزی‌نین بدنیندن چیخمیشدی و بۆتون پادیشاهلیغی اؤرتموشدو.موشاویری یوْخولاری گلجکدن خبر بیلیر کی؛ بیر گۆن نوه‌سی(کوروش) علیه‌ینه عۇصیان ائدیب و شاهلیق تختینه چیخاجاق. آستیاگ اوْزامان کی قیزی کوروشا حامیله‌یدی اۇشاغی اؤلدورمک اۆچون ماندانانی اکباتانا چاغیریر،شاهین موشاویری هارپاگوس اۇشاغی اؤلدومه‌گی میترادس (مهرداد) آدلی بیر چوبانا تاپشیریر،میترادس اۇشاغی دیری ساخلییر و اؤلو دوْغولان اۇشاغی‌نی کوروشون یئرینه هارپاگوسا گؤرسه‌دیر.کوروش گیزدین یاشییر،اما اوْن یاشلیغیندا آیری اۇشاقلارلا اوْینویان زامان ،کوروش اشراف اۇشاقلاریندان بیرنی امرلرینه باخماماغا گؤره وورور ،چوبان اوْغلو اوْلماغی اۆچون سؤزلرین سایمامیش توْتموشدو.آستیاگ اوْغلان (کوروش) و آتاسینی محکمه‌یه آپاریر و دانیشدیریر.چوبانین اعتیرافی‌یلا آستیاگ کوروشو تانی‌ییر و اوْنو دوْغما آتا آناسی‌نین یانیندا یاشاماق اؤچون پارسا گؤندیر. آنجاق آستیاگ هارپاگوسون (موشاویرین) اوْغلون چاغیریر و عوض آچماق اۆچون،اؤلدوروب،بؤلوشدورور و پیشیریب ،کاباب ائدندن سوْنرا بؤیوک بیر قوناقلیقدا اوْغلانین اتین موشاویره یئدیریر،سوْنرا آستیاگین خیدمتکارلاری اۇشاقین باشی ،قوْلو و آیاقلارینی قابلار ایچینده گتیرمکله و هارپاگوس بیلمه‌میش اوْغلونون اتینی یئمه‌گی بیلیر[۲۹]. بیر آیری نۆسخه ده، کوروشو ماد درباریندا ایشله‌ین یوْخسول عایله‌نین اوْغلو تانیتدیریر،آنجاق کوروشون اؤز سؤز بو ایدیعانین ترسینه دیرکی ؛کوروش آتاسیندان سونرا،بؤیوک آتاسی و بؤیوک-بؤیوک آتاسیندان سوْنرا شاهلیق تختینه صاحیب اوْلوب[۳۰]. کوروش قایتماقدان سوْنرا کاساندان ایله ائوله‌نیر، ایکی اوْغلان ۱.جی کمبوجیه و بردیا ، اۆچ قیز دا آتوسا ،آرتیستون، روْکسانا آدلاریندا بیله‌سینه دۆنیایا گتیریر.آتاسی اؤلندن سوْنرا ،کوروش پارسلارین شاهلیغینی آتادان ارثه آپاردی پاسارگاد اوزامان آستیاگین قوْندارمیش بیر دؤولتی‌دی.هابئله استرابودان نقل اوْلوب؛ کوروشون اصل آدی آگراداتس‌یمیش کی (اؤگی) آتاآناسی‌نین طرفیندن قوْیولموش آد.بئله‌لیکله ایحتیمالاً دوْغما عائیله‌سی‌نین یانینا قاییداندا، اوْزامانین آد قوْیماق رسملری ایله کوروشون آتاسی (۱.جی کمبوجیه)،اؤز آتاسی‌نین آدینی اوْغلو کوروشا قوْیا.

ظفرلر و ساواشلار

ماد ایمپیراتورلوغو

کوروشون آتاسی‌نین اؤلومو ۵۵۱ م.ق ایلینده اوْلماسینا رغماً، کوروش 559م.ق دان شاهلیغا یئتیشمیشدی.آنجاق هله موستقیل بیر دوولت دئییل دی؛ قاباقکی شاهلار کیمی کوروش دا گرک ماد ایقتیدارین رسمیّته تانیاردی. آستیاگ مادلارین سوْن شاهی و کوروشون بؤیوک آتاسی ،قدیم یاخین شرقین چوْخلو بؤلگه‌لرینه حؤکومت ائدیردی ، غربدن لیدی ایله، شرقدن ده پارس و پارتلارلا سرحدّلری واریدی.کوروش ماد ایمپیراتورلوغونون ایقتیداری‌نین آلتیندان چیخماق اۆچون ،اولّده مادلارین پاسارگاداکی مقرینه هۆجوم چکمه‌گه باشلادی ،هرودوتون دئدیگی‌جه پارسدا یاشایانلارین آلتی طایفاسیندان اۆچو کوروشا قوْشولدولار و ماد بؤیوک‌باشلاریندان دا نئچه‌سی کوروشا طرف گلدیلیر.بو عۆصیانلار ساواشا سبب اوْلدو ،دمشقلی نیکولاس توضیح وئریر ؛ساواش باشلاناندا وضع کوروشون قازانجینا دئییلدی و پارسلار ماد گۆجلری‌نین قارشی‌سیندا دایانامیردیلار و قاچیردیلار ،پارس قادینلاری مئیداندان قاچان ساواشچیلارا سسلندیلر "دۆنیایا گلدیگینیز یئره سوْخولماق ایستیسینیز!"قادینلارین بو ایشی ساواشچیلاری غئیرتلندیردی و شیدّتله دؤیوشوب ساواشی قازاندیلار.کوروش ایکی ایلین ایچینده بۆتون ماد گۆجلرینی پارسدان چیخاردابیلدی.آستیاگ ۵۵۰ م.ق ایلینده کؤمک گۆجلرینی هامی‌سینی ایرانین(شومال شومال-شرق) قورئی و قوزئی-دوْغوسوندان کوروشا حمله ائتمک اۆچون مادا چاغیریر.نعبوعیدین گۆنلوک یازیلارینا گؤره آستیاگ اوْردوسونو کوروشو اؤلدورمک اۆچون یولاسالیر.تاریخچی هرودوتون توضیحینه گؤره آستیاگ اوْردونون باشچی‌لیغینی هارپاگوسا تاپشیریر.آنجاق هارپاگوس کوروش ایله ایرتیباط قوْرور و اوْنو ماد مۇقابیلینده عۆصیانا تشویق ائدیر سوْنرا اؤزو و نئچه اشراف و اوْردونون بیر قیسمی‌یله ماد ایمپیراتورلوغونا اؤز دؤندریر.سوْن ساواش اکبتان دا باش وئریر و کوروش شهری الینه کئچیریر.هرودوت و کتزیاس ثبت ائله‌دیگینه گؤره؛کوروش آستیاگین اؤلدورمه‌سیندن وازگئچیر و "آمیتس" آدلی قیزینی آلیر(خالاسی).بو ایش مادین نظرینده ایداره اوْلان کیچیک دؤولتلر آراسیندا ساواش اوْدونو سؤندوردو[۳۱].آستیاگ قودرتدن دؤشمه‌سی‌یله سولطه‌سی‌نین آلتینداکی کیچیک دؤولتلر کوروشون حؤکمونون آلتینا کئچدیلر.ماد ایپیراتورلوغونون فتحی کوروشون ساواشلاری‌نین باشلانماسی‌یدی[۳۲].

لیدی ایمپیراتورلوغو و کیچیک آسیا

کوروشون بایراغی

لیدی فتحی‌نین دقیق تاریخی معلوم دئییل اما ماد شاهلیغی‌نین ییخیلماسی ایله و بابل فتحی‌نین آراسیندا اوْلمالیدیر. (۵۵۰م.ق-۵۳۹م.ق) .نبونعیدین گۆنلوک یازیلاری‌نین بعضی توضیحلرینه گؤره کئچمیش زامانلاردا ۵۴۷-م.ق ایلی فتح تاریخی ساییلیردی اما بۇ باخیش ایندیلر چوْخ مقبول دئییل[۳۳]. لیدیلیلر اولّده هخامنشلیلرین "کاپپادوکیا"دا اوْلان پِتریا آدلی شهرینه حمله ائتدیلر. کروزوس شهری مۇحاصیره و ایشغال ائدندن سوْنرا و اهالیسین قوْلوغا تۇتور.بۇ آرادا ،پارسلار دا لیدی شاهلیغی‌نین لونیا آدلی شهرینین اهالیسین حؤکمدارلارینا قارشی عۆصیانا دعوت ائتدیلر.بۇ چاغیری رد اوْلماغیلا ،کوروش قوْشون یغیب و لیدیه طرف یوْلا دؤشدو یوْل اۆستونده اوْلان میلّتلرین قاتشماسی‌یلا ساواشچیلارین سایی گئت گئده آرتدی.پئتریا ساواشی واقعیّتده نتیجه‌سیز اوْلدو.ساواشین ایکی طرفی ده آخشام دؤشه‌نه قدر آغیر تلفات وئردی. کروزوس صاباح اوْلانا ساردیسه طرف دالا چکیلدی.[۳۴] کروزوس ساردیسده اوْلان زامان لیدیه کؤمک اۆچون موتّحیدلرینه کؤمک چاغریسی گؤندردی، آنجاق قیشین سوْنلاریندا موتّحیدلری بیرلشه‌بیلمه‌میش کوروش ساواشی لیدی اراضی‌سینه چکدی و کروزوسو باشکندی (پایتختی) ساردیسده موحاصیره ائتدی. قیسا مۆدّت "زیمبرانین" نهایی ساوشیندان قاباق هارپاگوس بؤیوک کوروشا توصیه ائتدی دَوه‌لری ساواشچیلارین قاباق صفینده یئرلشدیره؛ لیدی آتلاری دَوه قوْخوسونا عادتلری اوْلمادیغی اۆچون چوْخ قوْرخدولار.ایستیراتژی جواب وئردی؛لیدی آتچیلاری مئیدانی الدن وئردیلر.کوروش کروزوسا غالیب اوْلدو و اوْنو اسیر تۇتدو.کوروش ساردیس باشکندی (پایتختی) ایشغال ائتمه‌سیله لیدی شاهلیغینی ۵۴۶م.ق فتح اوْلدو.[۳۴] هرودوتون یازیلارینا گؤره کوروش کروزوسون جانین باغیشلادی و اؤزونه موشاویر اوْلاراق ساخلادی، اما بو توضیح نبونعیدین گۆنلوک یازیلارینین بۇگونکو تفسیرلری ایله اختلافلیدیر کی لیدی شاهی‌نین اؤلدورولمه‌سینی اوْرتایا قوْیور.[۳۵] کوروش باشکنده (پایتخته) قایتماقدان قاباق ،کروزوسون خزانه‌سی‌نین پارسا داشیماغینی پاستیاس آدلی بیر لیدیلی‌یه تاپشیریر.آنجاق کوروش یوْلا دؤشمه‌سیندن بیرآز سوْنرا پاستیاس پوللا دؤیویشچو اجیر ائدیب ساردیسده پارسلارین ساتراپی تالابوس علیه‌ینه عۆصیان یاراتدیر.کوروش مازاروس آدلی فرماندهینه عۆصیانی باستیرمانی تاپشیریر،اما پاستیاسین دیری قایتارماغینی ایسته‌ییر.مازاروس یئتیشمه‌سی ایله پاستیاس اجیر اوْلموش ساواشچیسی چوْخ اولان لونییا شهرینه قاچیر .مازاروس اوْردونو یونان مملکتینه گیردیریر و ماگنسیا و پیرنه شهرلرین موطیع ائتدیر.پاستیاسین عاقیبتی معلوم دئییل اما ایحتیمالا تۇتولاندان سوْنرا کوروشون یانینا آپاریب و شیکنجه‌لردن سوْنرا اؤلدورولو[۳۶] مازاروس کیچیک آسیادا فتحلرینه دوام وئریر و لونیادا دؤیوشلرین بیرینده اؤلور.کوروش مازاروسون فتحلرین تاماملاماق اۆچون هارپاگوسو گؤندریر و هارپاگوس۵۴۲-م.ق ایلینده منطقه‌نین فتحین باشا یئتیریب پارسا قاییدیر.

یئنی بابل ایمپیرلتورلوغو

۵۴۰-م.ق ايلينه قدر کوروش ایلام و باشکندی شوشو ایشغال ائتدی[۳۷].نبونعيدین گۆنلوک يازيلارينا گؤره ساواشدان قاباق نبونعيد بابلين اۇزاق شهرلريندن دينی مۆجسّمه‌لرین باشکنده داشیماغینا امر وئرير.و ساواش ايحتمالاً ۵۴۰-م.ق ايلی‌نین قيشیندا باشلانير[۳۸]. اوکتوبر آیی‌نین باشلامناسینا ياخين، کوروش بابلین شومالی و دیجله چايين کیناریندا یئرلشن استراتژيک اؤنمه صاحیب اوپيس شهرين ایچی یادا ياخينليغيندا ساواشدی.بابل اوْردوسونو داغيلدیب و اکتوبرون ۱۰ اوْندا سيپپار شهرینی ساواشسيز اله کئچیردی ،شهرین اهالیسی‌نین طرفيندن هئچ ديرنيش اوْلمادی[۳۹]. ايحتمالاً کوروش، بابل اوْردوسونون باشچيلاری‌يلا گؤروشوب و موذاکیره ایله ایکی اوْردونون ساواشماسی‌نین قاباغینی آلیب.نبونعيد شهرده قالیر و الينه فورصت کئچرکن نئچه ايل اۇزاق قالدیغی باشکندينه قاچیر[۴۰]. ايکی گۆن سوْنرا گوبریاسین(هخامنشلیلرین بؤیوک باشلاریندان بیری) دؤيوشچولری بابل شهرينه گيره‌بیلدیلر، بودفعه ده بابل اوْردوسونوندان موقاويمت اوْلمادی و نبونعيدین تۇتولدو[۴۱]. هرودوت بو ظفری بؤيله توضيح وئرير؛پارسلار قاباقدان ملکه نیتوکریس توسوطویلا بابلی ماد حمله‌سيندن قوْروماق آماجی‌يلا قازمیش خندقلره،فرات چايی‌نين سۇيونو چئویردیلر و بئله‌لیکله سۇ سوييه‌سی بير کيشيی‌نين دیزینه قدر آلچاقلاشدی و موهاجيم گۆجلر گئجه‌ليکله چايين یاتاغیندان کئچيب و شهره گيرديلر[۴۲].اوکتوبرون ۲۹.دا کوروش اؤزو بابله گیردی و نبونعيدی حبس ائتدی[۴۳]. کوروش توسوطویلا فتح اوْلمادان قاباق، يئنی بابل ايمپيراتورلوغو، چوْخلو شاهليقلاری فتح و بابله قاتميشدی.بابلين فتحيندن سوْنرا،کوروش اساگيلا معبدی‌نين تيکيلمه‌سينده، بابلين باش تانريسی مردوکا تقديم ائتدیگی مشهور اۆستوانه‌سينده اؤزونو "بابل شاهی، سومر ایله آکاد شاهی و دۆنيانين دؤرد بۇجاغی‌نين شاهی" اعلان ائتدیر.اۆستونه‌نين يازيلاری نبونعيدی دينسيزليغه محکوم و فاتيح کوروشو مردوکدان راضی تصویر ائدیر و کوروشون بابل وطنداشلارینین یاشاملارینی ترقّی وئرمه‌سی ، يۇردلاريندان چيخارديلمش خالقلاری يئرلرينه قايتارماغی و معبدلر و موقدّس مکانلارین تعمير و يئنيله‌شديرلمسينه فرمان وئرمه‌سینی آچیقلار[۴۴] . کوروشون سلطنتی‌نين سوْنلاريندا هخامنشلی ايمپيراتولوغو کيچيک آسيايا باتيدان و دوْغودان هيندوستانين قوزئي-باتی‌سی‌نا قدر دوْغويا چکيلميشدی[۴۵]

اؤلوم

کوروشون اؤلومو"ماتیا پرتی"نقاشی‌سی
کوروشون باشینین کسیلمه‌سی

کوروشون اؤلومونون شرحی توضیحلره گؤره فرقلیدیر.هرودوتون تاریخلر آدلی کیتاباینداکی توضیحه گؤره ؛کوروش عاقیبتینی ماسگتلرله شیدتلی بیر ساواشدا گؤرور، ماساگت ائلی خوارزم و قیزیل قوْم چؤللری‌نین گونئی‌ینده، بۇگونکو اوزبکیستان و قازاقیستان توْرپاقلاریندا یاشایاردیلار.ماساگتلر آتلی و پیادا ساواشچیلارا صاحیبیدیلر. کوروش، کروزوسون توصیه‌سی ایله اوْنلارا اؤز توْرپاقلاریندا حمله ائدیر[۴۶].اوّلده کوروش، تومیریسین اؤلکه‌سینه صاحیب اوْلماق نیّت ایله اوْنا ائولنمک تکلیفینی وئریر.ایستگی ردّ اوْلماقلا ماساگتلرین توْرپاغینی زوْرلا آلماغا باشلاییر[۴۷].کوروش باشلانغیچدا ایکی اؤلکه‌نی آییران سیحون چایی‌نین اۆستونده ساواش گمیلرله کؤرپو قوْردو.تومیریس اوْ شرایطده کی کوروش طرفیندن ساییلماماسینی دؤشونوردو کوروشا ایخطار گؤندریر و یۆرویوشلرین دۇردورولماسینی ایسته‌ییر.تومیریس کوروشون اؤلکه‌سینده و چایدان بیر گۆنلوک یوْل اۇزاق اوْلان نوقطه‌ده ایکی اوْردونو شرفلی بیر ساواشا چاغیریر.کوروش بۇ سؤزو قبول ائدیر،اما بۇنودا اؤرگنیرکی ماساگتلر شراب و مست ائدن خاصیّتیندن خبرسیزدیرلر.ایچی چوْخلو شرابلا دوْلو بیر مقر قۇروب و یاخشی دؤیوشچولری اؤزویله گؤتورب و آز قابلیتلی دؤیوشچولری ایسه اوْرادا بۇراخیب گئدیر.تومیریسین اوْغلو و اوْردوسونون ژنرالی اسپارگاپیسِس، کوروش مقرده ساخایان دؤیوشچولری اؤلدوروب و اوْرانی یئمک و شرابلا دوْلو گؤرور.ساواشچیلاری بیلمه‌میش ایچمکله مستله‌شدیلر و خبرسیز حمله‌یه معروض قالان زامان اؤزلریندن دیفاع قابیتینی الدن وئردیلر.حمله باشاریلی اوْلدو و اسپارگاپیسسین دیری توْتولدو،بۇنا رغماً هوشو باشینا گلرکن اؤزونو اؤلدوردو.تومیریس کوروشون تاکتیکینی آلداتیچیلیق سایدی و اینتیقام آلماغینا آند ایچدی.سوْنرا ایکینجی دسته قوْشونو ساواشا گؤندردی و نهایتده کؤروش اؤلدورولدو و گۆجلری ده آغیر تلفات وئردی. هرودوت بو ساواشی کوروش و قدیم دۆنیانین ان شیدّتلی و رحمسیز ساواشی آدلاندیریر.ساواشدان سوْنرا تومیریس کوروشون اؤلوسونو گتیرمگه امر ائدیر،سوْنرا کوروشون قان تؤکنلیگی و اوْغلونون اؤلومونون اینتقیامینا گؤره بیر سمبولیک حرکتله باشینی بدندن آییریر و قانلا دوْلو بیر قابا سوْخور[۴۶][۴۸].

توْرپاغا تاپشیریلماسی

میراث

کوروش اۆستوانه‌سی

قالری

آیریجا باخ

پان‌فارسیسم

هخامنشلر

قایناقلار

  1. ^ Ghasemi, Shapour. The Cyrus the Great Cylinder. Iran Chamber Society. یوْخلانیلیب2009-02-22.
  2. ^ CYRUS iii. Cyrus II The Great. iranicaonline.org.
  3. ^ Dandamayev,Muhammad A.,CYRUS iii. Cyrus II The Great, Encyclopædia Iranica
  4. ^ اسکی عهد (عهد عتیق) شاهلار سِِِفری
  5. ^ اشعیا 1:14
  6. ^ Dandamaev 1989, s. 71
  7. ^ Xenophon, Anabasis I. IX; see also M. A. Dandamaev "Cyrus II", in Encyclopaedia Iranica.
  8. ^ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ Schmitt Achaemenid dynasty (i. The clan and dynasty)
  9. ^ [http://www.iranchamber.com/history/cyrus/cyrus.php Why is Cyrus The Great Cyrus II, Kourosh in Persian, Kouros in Greek]. http://iranchamber.com. یوْخلانیلیب16 May 2016.
  10. ^ Kuhrt, Amélie (1995). "13". The Ancient Near East: C. 3000–330 BC. Routledge. p. 647. ISBN 0-415-16763-9.
  11. ^ Cambridge Ancient History IV Chapter 3c. p. 170. The quote is from the Greek historian Herodotus.
  12. ^ Beckwith, Christopher. (2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton and Oxford: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13589-2. Page 63.
  13. ^ Cyrus's date of death can be deduced from the last two references to his own reign (a tablet from Borsippa dated to 12 August and the final from Babylon 12 September 530 BC) and the first reference to the reign of his son Cambyses (a tablet from Babylon dated to 31 August and or 4 September), but a undocumented tablet from the city of Kish dates the last official reign of Cyrus to 4 December 530 BC; see R. A. Parker and W. H. Dubberstein, Babylonian Chronology 626 B.C. – A.D. 75, 1971.
  14. ^ Dandamayev Cyrus (iii. Cyrus the Great) Cyrus's religious policies.
  15. ^ The Cambridge Ancient History Vol. IV p. 42. See also: G. Buchaman Gray and D. Litt, The foundation and extension of the Persian empire, Chapter I in The Cambridge Ancient History Vol. IV, 2nd edition, published by The University Press, 1927. P. 15. Excerpt: The administration of the empire through satrap, and much more belonging to the form or spirit of the government, was the work of Cyrus ...
  16. ^ Neil MacGregor, "The whole world in our hands", in Art and Cultural Heritage: Law, Policy, and Practice, p. 383–4, ed. Barbara T. Hoffman. Cambridge University Press, 2006. ISBN 0-521-85764-3
  17. ^ The Cyrus Cylinder travels to the US. British Museum (2012). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-11-02. یوْخلانیلیب21 September 2013.
  18. ^ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ "Cyrus cylinder, world's oldest human rights charter, returns to Iran on loan". Associated Press. The Guardian. 10 September 2010. http://www.theguardian.com/world/2010/sep/10/cyrus-cylinder-returns-iran. Retrieved 21 September 2013.
  19. ^ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ "Oldest Known Charter of Human Rights Comes to San Francisco". 13 August 2013. Archived from the original on 2013-09-22. https://web.archive.org/web/20130922152858/http://www.kqed.org/arts/visualarts/article.jsp?essid=124632. Retrieved 21 September 2013.
  20. ^ Daniel, Elton L. (2000). The History of Iran. Westport, CT: Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-30731-8.
  21. ^ Mitchell, T.C. (1988). Biblical Archaeology: Documents from the British Museum. London: Cambridge University Press. ISBN 0-521-36867-7.
  22. ^ Arnold, Bill T.; Michalowski, Piotr (2006). "Achaemenid Period Historical Texts Concerning Mesopotamia". In Chavelas, Mark W. (ed.). The Ancient Near East: Historical Sources in Translation. London: Blackwell. ISBN 0-631-23581-7.
  23. ^ Cyrus (name). یوْخلانیلیب8 February 2016.
  24. ^ ; Plutarch, Artaxerxes 1. 3 classics.mit.edu Archived 2011-06-29 at the Wayback Machine.; Photius, Epitome of Ctesias' Persica 52 livius.org Archived 2010-10-16 at the Wayback Machine.
  25. ^ Koresh. http://biblehub.com. یوْخلانیلیب17 May 2016.
  26. ^ . The clan and dynasty.
  27. ^ e. g. Cyrus Cylinder Fragment A. ¶ 21.
  28. ^ Schmitt, R. "Iranian Personal Names i.-Pre-Islamic Names". Encyclopaedia Iranica. Vol. Vol. 4. Naming the grandson after the grandfather was a common practice among Iranians. {{cite encyclopedia}}: |volume= has extra text (کؤمک); Invalid |ref=harv (کؤمک)
  29. ^ Stories of the East From Herodotus, p. 79–80
  30. ^ Amélie Kuhrt, The Ancient Near East: c.3000–330 BC, Routledge Publishers, 1995, p.661, ISBN 0-415-16762-0
  31. ^ Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander. Eisenbrauns. pp. 31–33.
  32. ^ The encyclopædia britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information, Volume 21 edited by Hugh Chrisholm,1911, pp. 206–207
  33. ^ Rollinger, Robert, "The Median "Empire", the End of Urartu and Cyrus's the Great Campaign in 547 B.C."; Lendering, Jona, "The End of Lydia: 547? Archived 2013-09-06 at the Wayback Machine.".
  34. ^ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ Herodotus, The Histories, Book I Archived 2011-06-29 at the Wayback Machine., 440 BC. Translated by George Rawlinson.
  35. ^ Croesus Archived 2011-06-29 at the Wayback Machine.: Fifth and last king of the Mermnad dynasty.
  36. ^ The life and travels of Herodotus, Volume 2, by James Talboys Wheeler, 1855, pp.271–274
  37. ^ Tavernier, Jan. Some Thoughts in Neo-Elamite Chronology.
  38. ^ Kuhrt, Amélie. "Babylonia from Cyrus to Xerxes", in The Cambridge Ancient History: Vol IV — Persia, Greece and the Western Mediterranean, pp. 112–138. Ed. John Boardman. Cambridge University Press, 1982. ISBN 0-521-22804-2
  39. ^ Nabonidus Chronicle, 14 Archived 2012-02-11 at the Wayback Machine..
  40. ^ The Harran Stelae H2 – A, and the Nabonidus Chronicle (Seventeenth year) show that Nabonidus had been in Babylon before October 10, 539, because he had already returned from Harran and had participated in the Akitu of Nissanu 1 [April 4], 539 BC.
  41. ^ Nabonidus Chronicle, 15–16 Archived 2012-02-11 at the Wayback Machine..
  42. ^ Potts, Daniel (1996). Mesopotamian civilization: the material foundations. Cornell University Press. pp. 22–23. ISBN 978-0-8014-3339-9.
  43. ^ Nabonidus Chronicle, 18 Archived 2012-02-11 at the Wayback Machine..
  44. ^ British Museum Website,The Cyrus Cylinder. Britishmuseum.org. یوْخلانیلیب2012-12-30.
  45. ^ M.A. Dandamaev, "Cyrus II", in Encyclopaedia Iranica.
  46. ^ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Ancient History Sourcebook: Herodotus: Queen Tomyris of the Massagetai and the Defeat of the Persians under Cyrus. Fordham.edu. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-06-28. یوْخلانیلیب2012-12-30.
  47. ^ Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. pp. 9. ISBN 0-8135-1304-9.
  48. ^ Tomyris, Queen of the Massagetae, Defeats Cyrus the Great in Battle Archived 2014-12-29 at the Wayback Machine. Herodotus, The Histories
«https://azb.wikipedia.org/w/index.php?title=ایکینجی_کوروش&oldid=1559390»-دن آلینمیش‌دیر