الجزاییر
People's Democratic Republic of Algeria الجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة (عرب) Tagduda Tadzayrit Tadimoqṛatit Taɣerfant (Berber languages) | |
|---|---|
 بایراق | |
| شوعار: بالشّعب وللشّعب By the people and for the people[۱][۲] | |
| میلی مارش: Kassaman (اینگیلیسجه: "We Pledge") | |
.svg) الجزاییر یئری نقشه اوستونده (dark green) | |
| پایتخت و بؤیوک شهری | الجزیره |
| رسمی دیللر | |
| Other languages | فرانسه دیلی (Business and education)[۵] |
| اتنیک قروپلار | sahib xn NN des as SS
se zoom PSD sseanmoi se as ses NN km titeew |
| دین | سنی ایسلام |
| دؤولت | Unitary semi-presidential people's republic |
| Abdelaziz Bouteflika | |
| Abdelmalek Sellal | |
| قانون اوقانی | Parliament |
| Council of the Nation | |
| People's National Assembly | |
| Independence from فرانسه | |
• Declared | ۳ ژوئیه ۱۹۶۲ |
• Recognised | ۵ ژوئیه ۱۹۶۲ |
| اراضی | |
• جمعی | لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (10th) |
• سو (%) | negligible |
| جمعیت | |
• ۲۰۱۶ تخمینی | 40,400,000[۶] (33rd) |
• ۲۰۱۳ census | 37,900,000[۶] |
• سیخیلیق | لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (208th) |
| جی‌دی‌پی (PPP) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $599.83 billion[۷] |
• آدام‌باشی | $14,610[۸] |
| جی‌دی‌پی (نامینل) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $181.71 billion[۹] |
• آدام‌باشی | $4,425[۱۰] |
| جینی (۱۹۹۵) | ۳۵٫۳[۱۱] Error: Invalid Gini value |
| اچ‌دی‌آی (۲۰۱۵) |  ۰٫۷۳۶[۱۲]Error: Invalid HDI value · 83rd |
| پول واحیدی | Dinar (DZD) |
| چاغ بؤلگه‌سی | UTC+۱ (CET) |
| تاریخ فورمتی | dd/mm/yyyy |
| سوروجولوک طرفی | right[۱۳] |
| تیلفون کودو | +213 |
| اینترنت ال‌تی‌دی | .dz الجزائر. |
| |
اَلجَزاییر (عربجه: الجزائر) آفریقا قاره‌سینین شومالیندا بیر اؤلکه‌دیر. بۇ اؤلکه تونس و مراکشین آراسیندادیر و اوْنون پایتختی الجزیره شهریدیر. الجزاییرین خالقی عرب و بربردیرلر و اونلارین رسمی دینلری ایسلام و مذهبلری سونودور. بۇ اؤلکه‌نین مساحتی ۲/۳۸۱/۷۴۱ کیلومتر موربع و جمعیتی ۳۵٬۳۶۹٬۰۰۰ نفردیر. الجزاییرین رسمی دیلی عرب دیلیدیر؛ آما فرانسه و بربر دیللرینه‌ده دانیشیرلار.
۱۹۶۲-نجی ایلین ژوئیه‌سینده ۱۳۲ ایلدن سوْنرا الجزاییر اؤز موستقیللیگینی اعلام ائتدی و فرانسه‌نین ایستعماریندان بوراخیلدی. بۇ موستقیللیگ ۸ ایل ساواش و یوزلر مین اینسانین اؤلوم نتیجه‌سیدی. بۇ گئچمیشین کؤلگه‌سی هله‌ده الجزاییریله فرانسه رابیطه‌لرینده آغیرلیق ائدیر.
جوغرافیاسی
[دَییشدیر]
.jpg)
الجزاییر ۶ اؤلکه ایله همسرحددیر - تونیس، لیبی، نیجر، مالی، موریتانی، غربی صحرا و مراکش ایله.
تاریخی
[دَییشدیر]چاغداش الجزاییر دؤولتی‌نین اراضیسینده قدیم زامانلارده قدیم لیبی طایفه لاری یاشاییردیلار. ا.ا. ۹-جو-۲-جی عصرلرده الجزاییرین ساحیل بویو اراضیلرینده فینیکییا کولونییالاری یئرلشیردی. بۇ اراضی‌ده ا.ا. ۳-جو-۲-جی عصرلرده نومیبییا دؤولتی مؤوجود اوْلموش‌دو. ا.ا. ۱-جی عصرده الجزاییر اراضیسی روم ایمپیراتورلوغو طرفیندن ایشغال اوْلون‌دو و رومنین ایالتینه چئوریلدی.
۴۳۸-جی ایلده چاغداش الجزاییر دؤولتی‌نین ده اراضیسی داخیل اوْلماقلا شیمالی آفریقانین ساحیل بویو اراضیلری وانداللار طرفیندن ایشغال اوْلون‌دو. ۵۳۴-جو ایلده واندال کرال‌لیغینا سوْن قوْیان بیزانس ایمپیراتورلوغو ایمپراتورو یوستینیان (۵۲۷-۵۶۵) بۇ اراضیلری اؤز دؤولتی‌نین اراضی‌سینه داخیل ائتدی. ۷-جی عصرده عربلر طرفیندن ایشغال اوْلونان الجزاییر عرب خیلافتی‌نین ترکیبینه داخیل ائدیلدی. اؤلکه‌ده اهالی آراسیندا ایسلام دینی هیزله یاییلماغا باشلادی.
۱۵۱۸-جی ایلده الجزاییرین ساحیل بویو بیر سیرا شهرلرینی اله کئچیرن یئرلی حاکملر ایسپانیا موستملکه‌چیلری‌نین موداخیله‌سیندن قورخاراق کؤمک اۆچون تۆرکلره مۆراجیعت ائتدیلر. نتیجه‌ده الجزاییر اراضیسی عثمانلی ایمپیراتورلوغونین ترکیبینه داخیل ائدیلدی و اوْنون اراضیسی کونستانتینا، تیتتری (مدا) و ماسکارا (اوْران) بیلربی‌لیکلری آراسیندا بؤلوشدورولدو. الجزاییرین ساحیل بویو اراضیلرینده دنیز قولدورلوغو گئنیش میقیاس آلدی.
الجزاییر ۲۰-جی عصرده
[دَییشدیر]الجزاییر خالقینین XX عصرین ۵۰-جی ایللرین‌دن اعتباراً ایستیقلالیت اۇغروندا موباریزه‌سی باشلان‌دی. الجزاییر خالقی ۱۹۵۴-جو ایل نوْامبرین ۱-ده عۆصیانا قالخدی. بۇ عۆصیانا میلّی قورتولوش جبهه‌سی باشچی‌لیق ائدیردی. میلّی قورتولوش جبهه‌سی میلّی-آزادلیق موباریزه‌سینین مقصدلرینی بئله مویینلشدیرمیش‌دی: اؤلکه‌نین فرانسه موستملکه ظلمون‌دن آزاد ائدیلمه‌سی، الجزاییر جومهوریتی یارادیلماسی. ۱۹۶۲-جی ایلین مارسیندا فرانسه آتشین دایاندیریلماسی حاقیندا اویان سازیشینی ایمضالادی و الجزاییرین موستقیللیینی تانیمالی اوْلدو. ۱۹۶۲-جی ایلین سپتامبریندا الجزاییر خالق دموکراتیک جومهوریتی اعلان ائدیلدی. آنا یاسایا گؤره «میلّی دَیَرلر و ایسلام حدودلاریندا سوسیالیزم قورماق» خالقین آماچ اعلان اوْلون‌دو. مستملکه‌چیلرله البیر اوْلان ایری فوداللارین توْرپاقلاری، بانکلار، سیغورتا شیرکتلری، نقلیات واسطه‌لری، الکتریک مرکزلاری میللیلشدیریل‌دی. بۇنونلا یاناشی، تیجارت‌ده، ییینتی صنایعسینده، صنعتکارلیق و خیدمت ساحه‌سینده اؤزل کاپیتالین مؤقعلری ساخلان‌دی. ۱۹۷۱-جی ایلده کچیریلن آقرار اصلاحاتلار نتیجه سینده اؤز-اؤزونو ایداره ائدن فرمرلر، کندلی شیرکتلری یارادیلدی. ۸۰-جی ایللرده دۇروم پیسلش‌دی. ارزاقلا علاقه دار پروبلملر میدانا چیخدی. ۱۹۷۸-جی ایلده اؤلکه‌نین رهبرلیینده دییشیک‌لیک اوْلدو. بن بللا شدلی بنجدید عوض ائتدی. یگانه حیزب اوْلاراق اؤلکه‌نی ایداره ائدن میلّی قورتولوش جبهه‌سی همین آدلا ایجتیماعی تشکیلاتا چئوریلدی. ۱۹۸۹-جو ایلده قبول ائدیلمیش آنا یاسادا چوْخپارتیالیلیغا ایجازه وئریل‌دی. سوْل تمایول‌لو پارتییالارلا یاناشی، تمل‌چی تشکیلاتلار میدانا چیخدی. اوْنلاردان بیری ده ایسلام قورتولوش جبهه‌سی ایدی. اوْ، ۱۹۹۱-جی ایل مجلیس سئچکیلرینده غلبه قازاندی. لاکین بۇنا باخمایاراق باتی اؤلکه‌لری‌نین تضییقی ایله سئچکیلرین نتیجه‌سی لغو ائدیلدی. اوْردو رهبرلییی‌نین تضییقی نتیجه سینده شدلی بنجدید ایستفاء وئردی. اؤلکه‌نین ایداره ائدیلمه‌سی اۆچون محمد بودیافین رهبرلییی ایله عالی دؤولت کومیته‌سی تشکیل ائدیلدی. لاکین ۱۹۹۲-جی ایلده اوْ سوی-قصد نتیجه سینده اؤلدورول‌دو. ۱۹۹۵-جی ایلین نوْامبریندا کچیریلمیش سئچکیلرده ژنرال لامین زروال غلبه چالاراق اؤلکه باشکانی سئچیلدی. ۱۹۹۷-جی ایلین ۱۵ ژۇئن مجلیس سئچکیلرینده ده زروالین آرخالاندیغی میلّی دموکراتیک بیرلیگی غلبه قازاندی.
اهالی
[دَییشدیر]۲۰۱۴-جو ایله اوْلان تخمینلرینه اساساً الجزاییر اهالیسینین سایینا گؤره دۆنیادا ۲۴۰ اؤلکه آراسیندا ۳۴-جو یئرده دایانماق‌دادیر.
دیل
[دَییشدیر]| Dil | مارس، ۱۹۸۷-جی ایل اهالی‌نین
سیاهییاالینماسینا اساساً[۱۴] | |
|---|---|---|
| دانیشانلارین آنا دیلی | % | |
| جمع | ۲۲ ۶۰۰ ۹۵۷ | ۱۰۰٫۰۰٪ |
| عرب دیلی و فرانسه دیلی | ۸ ۰۹۰ ۵۹۷ | ۳۵٫۸۰٪ |
| عرب دیلی | ۲ ۸۰۵ ۵۷۲ | ۱۲٫۴۱٪ |
| فرانسه دیلی | ۲۶۵ ۰۶۳ | ۱٫۱۷٪ |
| دیگر | ۷ ۶۱۳ ۵۵۲ | ۳۳٫۶۹٪ |
| تصنیف ائدیلممیش | ۳ ۸۲۶ ۱۷۳ | ۱۶٫۹۳٪ |
ایقتصادیاتی
[دَییشدیر]الجزاییر، آفریقا قیطعه‌سینین ان زنگین اؤلکه‌لریندن بیریدیر. ایللیک ۱۱۳٬۶ میلیارد دوللارلیق عۆمومی میلّی محصول نتیجه‌سی ایله قیطه نین ان بؤیوک بشینجی ایقتصادیاتینا مالیک‌دیر. پول واحیدی الجزاییر دیناری‌دیر.
الجزاییر، اهمیت‌لی بیر طبیعی قاز (اۆرتیم (تولید) دا دۆنیادا ۵-جی، ایخراجات‌دا ۴-جو) و نفت (اۆرتیم (تولید) دا ۱۳-جو، ایخراجات‌دا ۹-جو) اۆرتیم (تولید) چی‌سی و ایخراجات‌چی‌سی‌دیر. اؤلکه‌نین گونئی غربینده دمیر، گونئیوندا ایسه اورانوس و سینک یاتاقلاری وار. بیر دؤولت شیرکتی اوْلان سوناتراجه طرفیندن چیخاریلان نفت و طبیعی قاز، اؤلکه‌نین باش‌لیجا گلیر قایناغی‌دیر. الجزاییر، اکینچی‌لیک اصلاحاتی و آغیر صنایع‌نین مودرنیزاسیاسی یوْلو ایله] ایقتصادیاتینی جانلاندیرماغی یوخلامیش‌دیر، آنجاق نفت و طبیعی قاز منشألی محصوللار هله ایخراجاتین دمک اوْلار کی، هامیسینی میدانا گتیریر.
دنیزه یاخین سقمنت‌ده اکین‌چی‌لییه الوریش‌لی ساحه‌لرده، باشدا زیتون شیمی آرالیق دنیزی ایقلیمی بیتکیلری یتیشیر. الجزاییر، پاخلا اکینچیلیینده دۆنیادا ۱-جی، انجیر اکینچیلیینده ۵-جی، خورما اکینچیلیینده ۶-جی، اریک اکینچیلیینده ۹-جو، بادام اکینچیلیینده ۱۰-جو یئرده گلیر، بۇنونلا بئله، کند چیفتلیک (مزرعه) محصوللارینین بؤیوک قیسمینی ایخراج ائده بیلمز.
الجزاییرین خاریجی بورجلاری ۲۰۰۵-جی ایلده ۱۷٬۵ میلیارد دولار ایکن دسامبر ۲۰۰۶–۴٬۷ میلیارد دوللارا دوشموش‌دو. اؤلکه، خاریجی بورجلارینی یاواش یاواش باغلاماق‌دا، بون‌دا آرتان نفت قیمتلریندن فایدالانماق‌دادیر. بیر اوْپک اؤلکه‌سی اوْلان الجزاییر، مؤحکم بیر ایقتصادیاتا مالیک‌دیر. نفت و طبیعی قاز گلیرلری خاریجی بورجلاری آزالتماق‌دا ایستیفاده ادیلدیی کیمی اهمیت‌لی آلت یاپی (زیر ساخت) لاییحه‌لری‌نین رئاللاشماسینی ده تأمین ائتمک‌ده‌دیر.
تحصیل
[دَییشدیر]الجزاییرده ۲۶ بیلیم یوردو و ۶۷ عالی مکتب فعالیّت گؤستریر. چوْخ میلیون‌لو الجزیر اهالی‌سی و ۲۰۰۸-جی ایلده قئیده آلینان آماری جهتتن اساساً ۸۰٫۰۰۰ خاریجی طلبه اؤلکه‌ده تحصیل آلیر. بۇ عالی تحصیل اوْجاقلاریندا ان چوْخ حۆقوق و ایقتصادیات فاکولته‌لرینه، داها سوْنرا علم و طیب ساحه‌لرینه اؤنم وئریلیر. تحصیل عرب و تاریخی سببلره گؤره فرانسه وئریلیر.
ماراقلی حقایق
[دَییشدیر]۱۸۲۷-جی ایلده فرانسه لی سفیر الجزاییر حؤکمدارین‌دان آلینان بورجلاری و بورج فایزینی اؤدمیی طلب ائتدی. بۇندان غضب‌له‌نن حؤکمدار ایسه اۇزون مۆباحیثه‌لر ائدیر، بۇنا اعتراضینی بیلدیریردی. سوْن‌دا حیصّه لرینی کیلوولایا بیلمه یَن الجزاییرلی مونارخ سفیرین آلنین‌دان یاواشجا شاپالاق وۇردو. تحقیر اوْلونان سفیر بۇنا باخمایاراق هئچ بیر تئپکی وئرمه‌دی. یالنیز ۳ ایل سوْنرا – ۱۸۳۰-جو ایلده الجزاییری ایشغال ائتمه یی پلانلاشدیران فرانسه بهانه کیمی ۳ ایل اوّلکی شاپالاغی بهانه گؤستردی.
قالری
[دَییشدیر]
صحیّه و طیب
[دَییشدیر]ایستینادلار
[دَییشدیر]- ^ Constitution of Algeria, Art. 11 (Arabic). El-mouradia.dz. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 18 July 2012. یوْخلانیلیب17 January 2013.
- ^ Constitution of Algeria; Art. 11. Apn-dz.org (28 November 1996). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 25 July 2013. یوْخلانیلیب17 January 2013.
- ^ Constitution of Algeria; Art. 3. Apn-dz.org (28 November 1996). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 25 July 2013. یوْخلانیلیب17 January 2013.
- ^ APS. Algeria Press Service (6 January 2016). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-11-30. یوْخلانیلیب6 January 2016.
- ^ The World Factbook – Algeria. Central Intelligence Agency (4 December 2013). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-13. یوْخلانیلیب24 December 2013.
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ Démographie (ONS). ONS (19 January 2016). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-03-06. یوْخلانیلیب19 January 2014.
- ^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http://knoema.com/IMFWEO2015Oct/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1000880
- ^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http://knoema.com/IMFWEO2015Oct/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1001240
- ^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http://knoema.com/IMFWEO2015Oct/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1000500
- ^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http://knoema.com/IMFWEO2015Oct/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1001260
- ^ Staff. Distribution of Family Income – Gini Index. The World Factbook. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-07-23. یوْخلانیلیب1 September 2009.
- ^ 2015 Human Development Report 21–25. United Nations Development Programme (14 December 2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.
- ^ Geoghegan, Tom (7 September 2009). "Could the UK drive on the right?". BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/8239048.stm. Retrieved 14 January 2013.
- ^ Special Census Topic 2000 Round (1995 - 2004): Volume 2b - Ethnocultural characteristics. Table 5. Population by language, sex, urban/rural residence: each census, 1985 - 2003 (released: ۲۶ ژوئن ۲۰۰۶)
گؤرونتولر
[دَییشدیر]
.jpeg)
بیرده باخ
[دَییشدیر]منبعلر
[دَییشدیر]- اینگیلیسجه ویکیپدیا
آفریقا بیرلیگی | ||
|---|---|---|
گونئی آفریقا • آنقولا • اتیوپی • اریتره • الجزاییر • اوقاندا • بوروندی • بنین • بوتسوانا • بورکینافاسو • تانزانیا • توقو • تونیس • اوْرتا آفریقا جومهوریتی • کنقو دموکراتیک جومهوریتی • جیبوتی • چاد • رواندا • زامبیا • زیمبابوه • سائوتومه و پرنسیپ • فیل دیشی ساحیلی • سنقال • سودان • جنوبی سودان • سومالی • سیشل • سیرالئون • سوازیلند • غربی صحرا • غنا • کامرون • کونقو جومهوریتی • کنیا • کومور آدالاری • کیپ ورد • قابون • قامبیا • قینه • اوستوایی قینه • قینه بیسائو • لسوتو • لیبریا • لیبی • ماداقاسکار • مالاوی • مالی • میصر • موريتانی • ماوریتیوس • موزامبیک • نامیبیا • نیجر • نیجریه |  | |
- Articles with text in Berber languages
- الجزاییر
- آفریقا اؤلکهلری
- عرب دیللی اؤلکه‌لر
- جومهوریتلر
- عرب دؤولتلری
- فرانسهجه دانیشان اؤلکه‌لر
- Algeria
- North African countries
- Maghrebi countries
- Saharan countries
- Arab republics
- Berber-speaking countries and territories
- فرانسهجه دانیشان اؤلکه‌لر و اراضیلر
- جی ۱۵ اؤلکه‌لر
- Member states of OPEC
- آفریقا بیرلیگی اؤلکهلری
- عرب بیرلیگی اؤلکهلری
- ایسلام ایشبیرلیگی تشکیلاتی اؤلکهلری
- آرالیق دنیز بیرلییینین عوضو دؤولتلری
- بیرلشمیش میلتلر اؤیهسی اؤلکه‌لر
- Requests for audio pronunciation (Arabic)
- Requests for audio pronunciation (Berber)
- ۱۹۶۲ میلادی ایلده قورولان بؤلگه‌لر و اؤلکه‌لر
- ۱۹۶۲ - جی ایلینده الجزاییر اؤلکهسینده یارانانلار
- 1962 establishments in Africa
- Countries in Africa