اوروپا بیرلیگی
 | بو مقالهنی ویکیلشدیرمک لازیم‌دیر. |
اوروپا بیرلیگی یا دا آوروپا بیرلیگی و یا اوروپاایتیفاقی[۱۰](اینگیلیسجه: European Union) اوروپا دؤولتلرینی بیرلشدیرن و دؤولتلر اوستو و عئینی زاماندا دؤولت‌لرآراسی ایقتصادی و سیاسی تشکیلات.
اوروپاایتتیفاقی یادا قیساجا آ. ا(EU)، ایگیرمی یئددی عوضو اؤلکه‌دن عیبارت اوْلان و توْرپاق‌لاری بؤیوک اؤلچوده اوروپا قاره‌سینده اوْلان سیاسی و ایقتیصادی بیر تشکیلاتلانمادیر. ۱۹۹۲-جی ایلده، اوروپاایتتیفاقی موقاویله‌سی اولاراق دا بیلینن ماستریخت آنلاشماسی‌نین قووه‌یه مینمه‌سی نتیجه سینده، وار اوْلان اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقینه یئنی وظیفه و مسولییت ساحه‌لری یوکلنمه‌سی‌له قورولموش‌دور. تخمیناً ۵۰۰ میلیونلوق اهالی‌سی‌له اوروپاایتتیفاقی، دونیا اؤلکه‌لری‌نین عومومی داخیلی محصول (نومینال / اسمی) گؤره سیرالانماسین‌دان نومینال عومومی داخیلی حاصیلاسینین% ۳۰ حیصّهسینی مئیدانا گتیرر. (۱۶٫۸ تریلیون آبش $)[۱۱]
اوروپاایتتیفاقی، بوتون عوضو اؤلکه‌لری باغلایان ایستاندارد قانون‌لار واسیطه‌سی‌له، اینسان، اشیا، خیدمت و سرمایه دؤورانی (آخینی-جریانی) آزادلیقلارینی ایحاطه ائدن بیر اورتاق بازار (تک بازار) توسعه ائتدیرمیش‌دیر.[۱۲] بیرلیک ایچینده کند تصرروفاتی، بالیق‌چی‌لیق و رئجیونال توسعه سیاست‌لرین‌دن عیبارت اوْلان اورتاق بیر تیجارت سیاستی اوْلونور.[۱۳] بیرلیگه عوضو اؤلکه‌لرین اون بئشی، آورو (یورو) آدی‌ایله خاطیرلانان اورتاق پول واحیدی ایستیفاده ائتمه‌یه باشلامیش‌دیر. اوروپاایتتیفاقی، عوضو اؤلکه‌لرینی دونیا تیجارت تشکیلاتینا، گ. ۸ (G۸–۸ بویوک دوولت‌لرین قورپو) زیروهلرینده و بیرلشمیش میلّت‌لرده تمثیل ائده‌رک خاریجی سیاستینده‌ده رول اویناییر. ایتتیفاقین ایگیرمی یئددی عوضوون‌دن ایگیرمی بیری ناتو-نون دا عوضوودور. شئنگئن (Schengen) موقاویله‌سی اویغون اولاراق بیرلیک عوضوو اؤلکه‌لر آراسیندا پاسپورت ایداره‌سی‌نین قالدیریلماسینین دا آراسیندا اوْلدوغو بیر چوْخ محکمه مؤوضوع و داخیلی ایش‌لری تنظیم‌لمه‌لرینده اوروپاایتتیفاقینین پایی اولور.[۱۴]
اوروپاایتتیفاقی، دؤولتلر آراسی و چوْخ میلّت‌لی بیر مئیدانا گلمه‌دیر. بیرلیک ایچینده کیمی مؤوضوع‌لاردا دؤولتلر آراسی راضیلاشما و فیکیر ایتتیفاقی لازیم‌دیر. آنجاق موعه‌ایه‌ن وضعیت‌لرده میلّت اوستو رهبرلیک اورقان‌لاری، عوضولرین موقاویله‌سی اولمادان دا قرارا وئره بیلر. اوروپاایتتیفاقینین بۇ تیپ حاق‌لارا صاحیب اهمیتلی رهبرلیک واحیدلری اوروپاکومیسسیاسی، اوروپاپارلامئنتی، اوروپاایتتیفاقی شوراسی، لیدئرلر ساممیتی (اجلاس سران)، اوروپاعدالت محکمه‌سی و اوروپامرکزی بانکی‌نینمجلیسی، اوروپاایتتیفاقی وطنداشلاری بئش ایل‌دن بیر سس وئرمه اوصولوایله سئچرلر.
اوروپاایتتیفاقینین تمل‌لری ۱۹۵۱-جی ایلده، آلتی اؤلکه‌نین ایشتیراکی ایله یارادیلان اوروپاکؤمور و پولاد ایتتیفاقی‌نین و ۱۹۵۷ روما سازیشینه اساس‌لانیر. او دؤوردن بۇ یانا، بیرلیک یئنی عوضولرین ایشتیراک‌لاری‌یلا اؤلچو اولاراق بؤیوموش؛ وار اوْلان صلاحییت‌لرینه یئنی وظیفه و مسولییت ساحه‌لری علاوه ائده‌رک ده گوجونو آرتیرمیش‌دیر. عوضو دؤولتلر دسامبر ۲۰۰۷-جی ایلده، ایتتیفاقین بۇ گونه قدر ائتدیگی موقاویله‌لر و قانونی قورولوشونو یئنیلمک و یاخشی‌لاش‌دیرماق مقصدی‌له لیسبون موقاویله‌سی ایمضالانمیش‌دیر. لیسبون سازیشی‌نین تصدیق‌لنمه و عمله گیرمه پروسسی‌نین ۲۰۰۸-جی ایلین ایچینده اولماسی اونگورولموش‌سه (تجویز) ده ایرلاندیادا، موقاویله‌نین تصدیق‌لنمه‌سی اۆچون ائدیلن خالق‌اویلاماسی‌نین (رئفراندوم/همه‌پرسی) ایلک مرحله‌ده منفی نتیجه‌لنمه‌سی قبول مۆدت ینی گئجیک‌دیرمیش‌دیر.
کئچمیشی
اوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی
ایکینجی دونیا دویوشو سوْنراسی عیبارت اوْلان سیاسی هاوا غرب‌آوروپادا بیرلیک و برابرلیک کولک‌لری استیرمه‌یه باشلادی. بودا بیر چوْخ آدام طرفین‌دن، آوروپایا بویوک ضررلر وئرن حددین‌دن آرتیق میلّییت‌چیلیک دوشونجه‌لرین‌دن بیر قاچیش یولو اولاراق گورولوردو.[۱۵] بۇ دوشونجه‌لرله بیرلیک‌ده ۱۹۵۱-جی ایلده، ایلک مووففقییت‌ه چاتان اوروپاداخیلی ایش ایتتیفاقی اوْلان، اوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی تکلیفی گل‌دی. بۇ مئیدانا گلمه‌نین اساس مقصدی، باش‌دا فرانسه و غرب آلمانییا اولماق اوزره عوضولری آراسیندا کومور و پولاد ائندوستری‌لری‌نین (صنایئع) رهبرلیگینی بیر آرایا گتیرمک‌ایدی. بونون قورولوش سببی، دوورون ان اهمیتلی صنایئع خام‌مال‌لاری (مواد اولیه) اوْلان کومور و پولاددان یارانا بیله‌جک هر هانسی بیر موباحیثه‌نین قارشی‌سی‌نین آلینماسی و بونا باغلی اولاراق ایکی اؤلکه آراسین‌داکی اولابیله‌جک بیر دویوشون مانیعه توره‌دیلمه‌سی‌نین. بۇ ایش ایتتیفاقی‌نین قوروجولاری ائتدیک‌لرینی «اوروپاایتتیفاقین‌دان ایلک آددیم» اولاراق نییت‌لدی‌لر.[۱۶] ایتتیفاقین دیگر قوروجو عوضولری ایتالییا و بئنئلوکس اؤلکه‌لری: بلژیک، هوللاندییا و لوکزامبورق ایدی.[۱۷]
اوروپابیرلیک‌لری
۱۹۵۷-جی ایلده ایکی یئنی بیرلیک داها یارادیل‌دی: گومروک ایتتیفاقی عملییات‌لارینی تأمین ائدن اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقی و نووه انرژی ایش‌لری ایجرا ائتمک اۆچون قورولان اوروپاآتوم انرژی‌سی ایتتیفاقی (ئوراتوم).[۱۷] ۱۹۶۷-جی ایله گلین‌دیگین‌ده ایمضالانان بروکسئل موقاویله‌سی‌ایله وار اوْلان ۳ بیرلیک اوروپابیرلیک‌لری یادا داها مشهور فورماسی‌ایله اوروپاایتتیفاقی (ات) آدی‌ایله تک بیر دام آلتیندا توپلاندی.[۱۸]
۱۹۷۳-جی ایلده اوروپابیرلیک‌لری دانمارک، ایرلاندییا و بیرلشمیش کرال‌لیغین‌دا ایچینه آلیناراق گئنیشله‌مه یولونا گئت‌دی.[۱۹] بۇ اؤلکه‌لرده ایلک ایشتیراک آپاریلان دانیشیق‌لار زامانی نوروئچ‌ایله‌ده موزاکیره اوتورولدو. آنجاق اؤلکه‌ده تشکیل ائدیلن خالق‌اوی‌لاماسی (رئفراندوم) نتیجه‌سین‌ده ایشتیراک ایستگی ردد ائدیلینجه، نوروئچ ایتتیفاقین خاریجینده قال‌دی.
اوروپاپارلامئنتی‌نین عوضولری آراسیندا ایلک دئموکراتیک، بیرباشا سئچکی‌لر ۱۹۷۹-جو ایلده رئال‌لاش‌دیریل‌دی.[۲۰] بونلار آوروپالی‌لارا اوروپاپارلامئنتی میلّت وکیل‌لرینی سئچمه‌لری مووضوع‌سون‌دا ایمکان تأمین ائدن و آیریجا بین‌الخلق سَوییه‌ده ائدیلن ایلک سئچیم‌لردی.
یونانیستان، ایسپانییا و پورتوقالییا بیرلیگه ۱۹۸۰-جی ایل‌لرده قاتیل‌دیرلار.[۲۱] ۱۹۸۵-جی ایلده ایمضالانان شئنگئن سازیشی عوضو دوولت‌لرین بیر چوخو آراسیندا سرحدده پاسپورت ایداره‌سی اولمادان سفر ائده بیلمه ایمکانینی تأمین ائت‌دی.[۲۲] ۱۹۸۶-جی ایلده اوروپابایراغی ایستیفاده ائدیلمه‌یه باشلاندی و لیدئرلر اوروپاتک سندینی ایمضالادیرلار. بونون‌لا بیرلیک‌ده ایتتیفاقین قرار آلما مئکانیزمی‌نین گئنیشله‌مه‌سی، تیجارت عملییات‌لاردا مانیعه و فورمال (رسمی) آزالدیلماسی و داها ایره‌لی بیر اوروپاسیاسی ایش‌ایتتیفاقی تشکیلاتی یارادیلماسی تأمین ائدیل‌دی.
اوروپاایتتیفاقی
۱۹۹۰-جی ایلده دمیر پرده‌نین ییخیلماسی‌ایله کوهنه شرق آلمانییا، بیرلشمیش یئنی آلمانییانین بیر حیصّه‌سی کیمی بیرلیگه قاتیل‌دی.[۲۳] شرق آوروپایا دوغرو رئال‌لاش‌دیریلان گئنیشله‌مه‌ایله بیرلیک‌ده، بیرلیگه قوشولماق نامیزد اؤلکه‌لره تطبیق مقصدی‌ایله کوپئنهاگ کریتئرلری‌نین قبول ائدیلمه‌سی اوزرینه گوروش ایتتیفاقینه چاتیل‌دی.
۷ فئوریه ۱۹۹۲ تاریخین‌ده مااستریخت موقاویله‌سی قوووه‌یه میندی.[۲۴] بۇ آندلاشما ایلک دفعه اوروپاایتتیفاقی تئرمینینی ایستیفاده ائت‌دی و اوچ سوتون آدینی وئردیگی تطبیق ساحه‌سینی باشلاددی. بوگون‌کی اوروپاایتتیفاقی تئرمینی، کئچمیشده اوروپابیرلیک‌لری‌نین وظیفه ساحه‌سینه گیرن سیاست و میلّت‌اوستو عملییات‌لاری ایحاطه ائدن بیرینجی سوتونا یولداش دوشور. ایکینجی و اۆچونجو سوتون‌لارسا ایتتیفاقین خاریجی سیاستی‌ایله داخیلی ایش‌لریله علاقه‌دار، داها چوْخ دوولت‌لر آراسی سَوییه‌ده ایش‌ایتتیفاقی تقدیم ائدیر. گونده‌لیک دانیشیق دیلین‌ده اوروپاایتتیفاقی تئرمینی، اوروپاایتتیفاقی اۆچون‌ده ایستیفاده ائدیلمکدهدیر و ایتتیفاقین بیرینجی سوتونونون بیر عوضوو اولاراق اوروپاایتتیفاقی آدی، نظرده توتولدوغو تاریخ‌ده قوووه‌یه گیره‌جک اوْلان لیسبون موقاویله‌سی‌ایله بیرلیک‌ده ایستیفاده‌دن قالخاجاق.
بیرلیگه ۱۹۹۵-جی ایلده، اوتریش، ایسوئچ و فینلاندییا قاتیل‌دی. ۱۹۹۷-جی ایل تاریخ‌لی آمئستئردام آندلاشماسی، مااستریخت آندلاشماسی‌نین دئموکراتییا و خاریجی سیاست باشلیق‌لاردا یاخشیلاشدیرمالار ائتمک اۆچون ایمضالانیب. آمئستئردام آندلاشماسینی ۲۰۰۱-جی ایل‌دن‌ایجه آنلاشماسی ایزله‌دی و بودا ایتتیفاقین شرق ایستیقامت‌لی گئنیشلنمهسینه یئنی ویزیونلار قازان‌دیرماق آدینا روما و مااستریخت آندلاشمالاری‌نین اوزرینده تنظیم‌لمه‌لر ائت‌دی.
۲۰۰۲-جی ایلده اون‌ایکی عوضو اؤلکه «آورو» آدلی اورتاق بیر پول واحیدی منیم‌سه‌دی. اوگون‌دن بویانا، آورو ساحه‌سی دئییلن آورو ایستیفاده اؤلکه‌لر سایجا اون‌بئشی آش‌دی. ۲۰۰۴-جو ایلده اوروپاایتتیفاقی، اکثرییه‌ت‌ی کوهنه شرق بولوکو اؤلکه‌لرین‌دن اوْلان اون یئنی نامیزد اؤلکه‌نین‌ده بیرلیگه رسمی اولاراق قاتیل‌مالاری‌ایلا تاریخین‌ده‌کی ان بویوک گئنیشله‌مه‌ای گوردو.[۲۵] اوچ ایل سوْنرا، بولقاریستان و رومینییادا بیرلیگه گیردی.[۲۵]
آنا یاسا و لیسبون موقاویله‌سی
۲۰۰۴-جو ایلده رومادا، داها اوولکی بوتون موقاویله‌لری تک بیر سندده ییغاجاق اوروپاایتتیفاقی آنایاساسی حاضیرلانماسینی نظرده توتان موقاویله ایمضالانیب. آنجاق بۇ کونستیتوسییا لاییحه‌سینی، فرانسه و هلند تشکیل ائدیلن خالق‌اوی‌لامالارین‌دا (رفراندوم) آلینان منفی نتیجه‌لردن اوتری دیگر اؤلکه‌لرده تطبیق اوْلونمادی و تصدیق ائتمه عملییاتی هئچ بیر زامان تامام‌لانمادی. بۇ سبب‌له بونون یئرین، ۲۰۰۷-جی ایلده اوولکی موقاویله‌لری یئنی بیر کونستیتوسییایلا ده‌ایشدیرمک شرط‌لرینی یاخشیلاشدیرماغی نظرده توتان و ایصلاحات آندلاشماسی اولاراق خاطیرلانان لیسبون آندلاشماسی ایمضالاندی.[۲۶]
قوناق اؤلکه‌لرده ائدیلن خالق‌اوی‌لامالاری نتیجه‌سین‌ده تصدیق‌لنسه، ژانویه ۲۰۰۹دا قوووه‌یه گیرمه‌سی نظرده توتولان آندلاشما ایلک اولاراق اویلان‌دیغی (رئفراندوما قویولدوغو) ایرلاندییا رئسپوبلیکاسین‌دا ردد ائدیلینجه، پروسسین گله‌جگینه باغلی گوزلمه‌لر بلیرسیزلش‌دی. ۲ اوْکتوبر ۲۰۰۹ تاریخین‌ده یئنی‌دن حیاتا کئچیریلن سس‌وئرمه‌ده ایرلاندییا خالقی‌نین‌دا موثبت گوروش بیل‌دیرمه‌سی لیسبون موقاویله‌سی بوتون عوضو اؤلکه‌لر طرفین‌دن قبول گورموش اوْلدو و تطبیق مۆدت ینه آلینماسی‌نین اوْلان بوتون مانیعه‌لر آرادان قالدیریل‌میش اوْلدو. موقاویله جبل‌الطارق و ساحه خوصوصی بؤلگه‌لرین‌ده‌ده اویلاندیق‌دان سوْنرا بۇ بؤلگه‌لر قارشی گوروش بیلدیرسه‌ده، بۇ بؤلگه‌لرین موقاویله موددعالاری‌نین خاریجینده قالماسی شرطی‌ایله قوووه‌یه مینیر.
عوضو دوولت‌لر
اوروپاایتتیفاقی ایییرمی‌یئددی موستقیل دوولت‌دن عیبارت‌دیر. بونلار عوضو دوولت‌لر اولاراق بیلینن آلمانییا، اوتریش، بیرلشمیش کراللیق (بویوک بریتانییا)، بئل‌چیکا (بئلژیک)، بولقاریستان، چئک جومهوریتی، دانمارک، ائستونییا، فینلاندییا، فرانسه، قیبریس، هوللاندییا، ایرلاندییا، ایسپانییا، ایسوئچ، ایتالییا، لاتوییا، لیتوا، لوکزامبورق، ماجاریستان، مالتا، لهیستان، پورتوقالییا، رومانییا، اسلوواکی‌یا، اسلووئنی‌یا و یونانیستانین‌دیر.[۲۷]
بیرلیگه قاتیلماغی گوزله‌ین ۵ نامیزد اؤلکه واردیر. بونلار: کورواسی‌یا، ایسلاندییا، مقدونییه جومهوریتی، مونته‌نئگرو و تورکیه‌دیر. قربی بالکان اؤلکه‌لری آلبانییا، بوسنییا-هئرزئقووینا و صئربییا اولا بیله‌جک رسمی نامیزدلر اولاراق تعیین اوْلونموشدور.[۲۸] سون دوورده کوزووایادا بنزر بیر ستاتوس وئریل‌میش‌دیر.[۲۹]
اوروپاایتتیفاقینه قاتیلابیلمک اۆچون بیر اؤلکه ۱۹۹۳-جو ایلده کوپئنهاگ لیدئرلر ساممیتینده تعیین اوْلونان کوپن‌هاگ کریتئرلرینی تامامی‌ایله تأمین ائتمک وضعییتین‌ده‌دیر. بۇ اولچوت‌لر (مئعیارلار)، قانونون عالی‌لیگینه و اینسان حوقوق‌لارینا حورمت گوسترن ثابیت دئموکراتییا، بیرلیک عوضولری‌ایله رقابت ائده بیله‌جک سَوییه‌ده موحکم اساس‌لی بیر ایقتیصادییات و اوروپاایتتیفاقی قانون‌لارینی‌دا احتیوا ائدن عوضولوک شرط‌لری‌نین قبول ائدیلمه‌سینی طلب ائدیر. بیر نامیزد اؤلکه‌نین بۇ اولچوت‌لر عویوب اویمادیغی‌نین ده‌یه‌رلندیریلمه‌سی‌نین ائدیلمه‌سی شورانین وظیفه ساحه‌سی‌دیر.[۲۸]
ایتتیفاقین ایندی‌کی واخت‌دا وار اوْلان تعلیمات‌لاری، ۱۹۸۵-جی ایلده قرین‌لندییا بیرلیک‌دن چکیلمه‌سی‌ایله نومونه‌سی یاشانماسینا قارشی، عوضو بیر اؤلکه‌نین بیرلیک‌دن نئجه آیری‌لا آچیق‌جا گوسترمک‌ده‌دیر. آنجاق بۇ مووضوع‌ا تصدیق‌لنمه گوزله‌یه‌ن لیسبون آندلاشماسیندا توخونول‌موش‌دور و بۇ لاییحه بیر اؤلکه‌نین بیرلیک‌دن چیخماق ایستمه‌سی وضعییتینده ایزله‌نیله‌جک عملییات‌لاری داخیل‌دیر.
بیرلیگه قاتیلماماق ایسته‌یه‌ن دورد اوروپااولکه‌سی ایسوئچ، ایسلاندییا، لیختئنشتاین و نوروئچ‌دن اوروپاایتتیفاقی‌ایله علاقه‌دار بیر چوْخ ایقتیصادی و حوقوقی تنظیمله‌مه‌یه ایسه قیسمن‌ده اولسا ایشتیراک گوسترمیش‌دیر. بۇ اؤلکه‌لردن ایسلاندییا، لیختئنشتاین و نوروئچ، اوروپاایقتیصادی اۆچون واسیطه‌سی‌له اورتاق بازار قایدالارینا قاتیل‌میش‌دیر. ایسوئچه‌ده بنزر ایکی-طرف‌لی موقاویله‌لر واسیطه‌سی‌له اوروپاایتتیفاقی‌ایله علاقه‌لر قورموش‌دور.[۳۰] آوروپانین سیاسی اولاراق تانین‌میش بئش کیچیک دوولتی اوْلان آندوررا، لیختئنشتاین، موناکو، سان‌مارینو و واتیکان‌ایله ایجرا ائدیلن علاقه‌لرده آورونو اورتاق پول واحیدی اولاراق ایستیفاده و بعضی دیگر ایقتیصادی امکداش‌لیق ایش‌لری ائتمک‌دن عیبارت‌دیر.
اوروپا ایتتیفاقین گئنیش‌لنمه سوره‌جی
|
۱۹۵۷ – قوروجو عوضولر | ||||
| اوروپاایقتیصادی بیرلییی‌نین قورولوش ۶ قوران عوضو: | |||||
|
۱۹۷۳ – بیرینجی بویومه | ||||
| بیرینجی بویومه، یئنی عوضولر: | |||||
|
۱۹۸۱ – ایکینجی بویومه | ||||
| ایکینجی بویومه، یئنی عوضولر: | |||||
|
|
۱۹۸۵ – ایلک آیریلما | ||||
| ایلک آیریلما، آیریلان بؤلگه: | |||||
|
۱۹۸۶ – اۆچونجو بویومه | ||||
| اۆچونجو بویومه، یئنی عوضولر: | |||||
|
۱۹۹۰ – آلمانین یئنی‌دن بیرلشمه‌سی | ||||
| آلمانین یئنی‌دن بیرلشمه‌سی، بیرلییه رسمن قاتیلان اوستان‌لر: | |||||
|
۱۹۹۵ – دوردونجو بویومه | ||||
| دوردونجو بویومه، یئنی عوضولر: | |||||
|
۲۰۰۴ – بئشینجی بویومه | ||||
| بئشینجی بویومه، یئنی عوضولر: | |||||
|
۲۰۰۷ – آلتینجی بویومه | ||||
| آلتینجی بویومه، یئنی اؤلکه‌لر: | |||||
|
۲۰۱۱ – نامیزد اؤلکه‌لر و اولابیله‌جک نامیزدلر | ||||
| نامیزد اؤلکه‌لر:
اولابیله‌جک نامیزدلر: | |||||
جوغرافیا
اوروپاایتتیفاقینین توْرپاق‌لاری قیطعه خاریجینه داشان یادا قیطعه خاریجینده اوْلان بعضی توْرپاق‌لار خاریجینده ایگیرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌نین جمعی توْرپاق‌لارین‌دان عیبارت‌دیر. اوروپاایتتیفاقینین سرحدلری، اوروپاقاره‌سی‌نین سرحدلری‌ایله برابر دئییل؛ چون‌کی قیطعه‌نین بیر پارچاسی اولمالارینا قارشی، ایسلاندییا، نوروئچ و سوئیس کیمی اؤلکه‌لر بیرلیک ایچینده دئییل. بونون‌لا بیرلیک‌ده، بعضی عوضو اؤلکهلرینده توْرپاق‌لاری‌نین بیر حیصّهسینی تشکیل ائدن یئرلر، مثلاً، دانمارکنین فارئر آدالاری و بیرلشمیش کراللیغین مانش آدالاری، ایتتیفاقین خاریجین‌ده‌دیر.
ایتتیفاقین عوضولرینه باغلی، جوغرافی اولاراق اوروپاخاریجین‌ده قالان، قرینلند، آروبا و هوللاندییا آنتیل کیمی بیر چوْخ بؤلگه‌ده ایتتیفاقین خاریجین‌ده‌دیر. آزورلار، کانارییا آدالاری، فرانسیز گویاناسی، گواده‌لووپه، مادئیرا، مارتینیقوه، رئونیون، ساینت بارتهئلئمی و ساینت مارتین کیمی جوغرافی اولاراق اوروپاتوْرپاق‌لاری ایچینده اولمایان بعضی خوصوصی عوضو دوولت توپراق‌لاری‌ایسه بۇ وضعییت‌لرینه قارشی بیرلیک عوضوو اولاراق گورونورلر.[۳۱][۳۲][۳۳]
اوروپاایتتیفاقی عوضوو اؤلکه‌لرین جمعی ساحه‌سی ۴٫۴۲۲٫۷۷۳ کوادرات کیلومترلیک بیر ساحه‌نی توتور. ایتتیفاقین جمعی توْرپاق‌لاری، ساحه باخیمین‌دان اله آلیندیغین‌دا ۶ اؤلکه‌دن سوْنرا گلیر. ایتتیفاقین سرحدلری ایچین‌ده‌کی ان یوکسک نوقطه، آلپ‌لاردا دنیز سَوییه‌سین‌دن ۴۸۰۷ مترلیک یوسکلیگی‌ایله غرب آوروپانین‌دا ان یوکسک نوقطه‌سی اوْلان مونت بلانج‌دیر.
کانادادان سوْنرا دونیانین ان اوزون ساحیلینه صاحیب اوْلان اوروپاایتتیفاقی ۶۹٫۳۴۷ کیلومتر اوزون‌لوغون‌داکی ساحیل‌لری طرفین‌دن گرک یئرشکیل‌لری، گرک ایقلیم خوصوصییت‌لری، ایسترسه‌ده ایقتیصادی شرط‌لری باخیمین‌دان تأثیرلن‌میش‌دیر. عوضو دوولت‌لر جمع‌ده اییگرمی‌بیر بیرلیک خاریجی اؤلکه قورو سرحدی پایلاشارلار. جمع‌ده ۱۲٫۴۴۱ کیلومتره چاتان بۇ اوزون‌لوقویلا اوروپاایتتیفاقینین سرحدلری دونیاداکی ان اوزون بئشینجی سرحد اولما خوصوصییت‌ینی داشیییر.[۳۴][۳۵][۳۶]
دنیزاشیری اؤلکه توْرپاق‌لاری‌دا ایشین ایچینه قاتیلدیغین‌دا اوروپاعومومی اولاراق قوطب ایقلیمین‌دن تروپیک ایقلیمه قدر گئنیش یئلپییه (محدوده‌یه) یاییلان بیر ایقلیم موختلیف‌لیگی یاشار. بۇ وضعییت‌ده اوروپااۆچون عومومی بیر ایقلیم قییمت‌لندیرمه ائتمگی غئیری-مۆمکون ائدر. اهالی‌نین چوخو یا آرالیق دنیزی ایقلیمی‌نین (جنوبی آوروپا) یا اوقیانوسال ایقلیمین (قربی آوروپا) یادا قوزئی ایقلیمینه کئچید ایلک یئر ایقلیمین حاکیم اوْلدوغو بؤلگه‌لرده (شیمالی آوروپا) یاشار.[۳۷]
ایداره
اوروپاایتتیفاقینین بوگون‌کو قورولوشو بعضی موقاویله‌لر اساسی اوزرینه قورولودور. بۇ موقاویله‌لر یئنی علاوه‌لر و وار اوْلان شرح‌لری یاخشیلاشدیرمالار ائدیله‌رک بیر چوْخ دفعه رئداکته ائدیلیب.[۳۸] سازیش‌لر، ایتتیفاقین سیاسی مقصدلرینی تعریف‌لر و قانونی گوج‌لری‌له مقصدینه چاتابیلمک اۆچون تشکیلاتلار توسعه ائتدیرر. ائدیلن موقاویله‌لر بیرلیگه عوضو دوولت‌لری و یوردداش‌لاری‌نی دوغرودان تأثیر ائدر و بودا بیرلیک لوغت‌ین‌ده بیرباشا تأثیر تئرمینی تعیین اوْلونار.[۳۹]
قوناق اۆچون اؤلکه‌لر، عوضولوک شرط‌لرین‌دن بیری اولاراق، میلّی محکمه‌لرین‌ده اوروپاایتتیفاقی موقاویله‌لری ایشیغین‌دا اوروپاایتتیفاقی قانون‌وئریجی‌لیگینه گوره حرکت ائدر. هر هانسی بیر اؤلکه‌ده اوروپاایتتیفاقی حوقوقون‌دا اوْلان بیر قانون وار اوْلان میلّی قانونوئریجیلیک ضیددییت تشکیل ائتسه اوروپاایتتیفاقی قانون‌لاری‌نین تطبیق اوْلونماسی گوزله‌نیلیر.[۴۰] اوروپاایتتیفاقی نیظام‌نامه‌سی‌نی تطبیق قرارلار میلّی محکمه‌لر اوروپاعدالت محکمه‌سی تطبیق‌لری اولاراق آدلاندیریرلار. اوروپاایتتیفاقی، باش‌دا اوروپاایتتیفاقی شوراسی، اوروپاکومیسسیاسی و اوروپاپارلامئنتی اولماق اوزره موختلیف تشکیلاتلار طرفین‌دن ایداره اوْلونور.
چوخ واخت اوروپاایتتیفاقی، هر بیرینه سوتون آدی وئریلن وظیفه ساحه‌لرینه بولون‌موش اولاراق تعیین اوْلونار. اوروپاایتتیفاقی تعلیمات‌لاری بیرینجی سوتونو مئیدانا گتیررکن، ایکینجی سوتون اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستینی اله آلار. اۆچونجو سوتون‌دا ایلک اولاراق عدالت و داخیلی ایشلر مسئله‌لری موزاکیره آلین‌میش‌سادا آمئستئردام و نیجه آندلاشمالاریندا ائدیلن ده‌ایشیک‌لیک و علاوه‌لرله بۇ سوتونون وظیفه ساحه‌سی حال-حاضیردا یالنیز تهلوکه‌سیزلیک گوج‌لری و عدالت ساحهسینده امکداشلیغی ایحاطه ائدیر. بۇ مضمون‌دا ایکینجی و اۆچونجو سوتون‌لار دوولت‌لر آراسین‌داکی عملییات‌لار اولاراق تعیین اوْلونا بیلر؛ چون‌کی کومیسسییا، مجلیس و عدالت دیوانی کیمی میلّت‌اوستو تشکیلاتلار بۇ عملییات‌لاردا یا هئچ رول اوینامازلار یادا مووضوع‌ا چوْخ آز داخیل اولارلار. اوروپاایتتیفاقینین ایجرا ائتدیگی فععالییت‌لرین چوخو بیرینجی سوتون دامی آلتیندا حیاتا کئچیریلیر. بۇ حادیثه‌لر اکثرییت‌له ایقتیصادی مرکزلیک و میلّت‌اوستو تشکیلاتلار بۇ سوتونون مووضوع‌لارین‌دا داها تأثیرلی‌دیر.[۴۱]
| ایجرا | قانون‌وئرجی‌لیک | قانون‌وئرجی‌لیک | موحاکیمه |
| اوروپاکومیسیاسی | اوروپابیرلیگی شوراسی | اوروپاپارلامئنتی | اوروپاعدالت محکمه‌سی |
|
|
|
|
کومیسسییا
اوروپاکومیسسیاسی، اوروپاایتتیفاقینین ایجرا اورقانی کیمی فونکسییا گورر (عمل ائدر) و قانونوئریجیلیک تکلیف‌لری حاضیرلایاراق بیرلیک ایچینده بون‌لارین گون‌به‌گون حیاتا کئچیریل‌مه‌سینه نظارت ائدیر. بۇ تشکیلات یارادیلارکن، تشکیلاتین لیدئرلرین میلّی چیخارلار ایستیقامتین‌ده حرکت ائتدیگی اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین عکسینه یالنیز عوضو دوولت‌لر اۆچون دئییل، بوتون اوروپادوولت‌لری اۆچون چالیشماسی مقصد قویول‌موش‌دور. کومیسسییا بونا علاوه اولاراق اوروپااینتئقراسیاسی‌نین‌دا مرکزی اولاراق گورولر. بۇ آن ائعتیباری‌ایله موختلیف ساحه‌لرده وظیفه‌لی ایگیرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌نین هر بیرین‌دن گلن بیر کومیسسییا عوضوون‌دن عیبارت‌دیر.
کومیسسییایا سئچیله‌جک بوتون عوضولر و کومیسسییایا باشچیلیق ائده‌جک عوضو شورا طرفین‌دن نامیزد گوستریلیر. کومیسسییا صدری‌نین آتانماسی‌نین و آیریجا کومیسسییا کابینئتی‌نین قبولو اۆچونمجلیسین تصدیق لازیم‌دیر.[۴۲]
پارلامئنت
اوروپاپارلامئنتی، اوروپاایتتیفاقینین قانونوئریجیلیک اورقانینین بیر یاری‌سینی مئیدانا گتیرر. مجلیسین ۷۳۶ عوضوو، اوروپاایتتیفاقی وطنداشلاری طرفین‌دن هر بئش ایل‌دن بیر سئچیلیر. بوتون میلّت وکیل‌لری، اوز اؤلکهلرینده میلّی دیامترده تشکیل ائدیلن سئچکی‌لریله ایش باشینا گلمه‌لرینه قارشی، مجلیسوداکی کولتوکارین‌دا میلّی شخصییت‌لرین‌دن چوْخ سیاسی فیکیرلرینه گوره قروپلانیرلار. هر عوضو اؤلکه ایلک‌دن تعیین اوْلونموش سای‌دا میلّت وکیلینیمجلیسه گوندریر. مجلیس و شورا بیرلیک ایچین‌ده‌کی قانونوئریجیلیک عملییات‌لارینی موشترک بیر شکیلده ایجرا ائدرلر.
بعضی سیاست‌لری اورتاق قرار مئکانیزمینی ایستیفاده ائدرک ایستیقامت‌لندیررلر. بۇ پروسه‌دور قوووه‌یه گیرمگی گوزله‌ین لیسبون آندلاشماسیندا گئنیشله‌دیل‌میش و اورتاق قرار ساحه‌سینه یئنی باشلیق‌لار علاوه اوْلونموشدور. مجلیس آیریجا، کومیسسییانین و اوروپاایتتیفاقی بودجه‌سی‌نین آلدیغی قرارلاری ردد ائتمه یادا تنقید حوقوقونادا مالیک‌دیر. مجلیس باشچیسی عئینی زاماندا مجلیس سوزجوسو اولاراق‌دا وظیفه یئرینه یئتیرر ومجلیسی بین‌الخلق سَوییه‌ده تمثیل ائدیر. باشچی و باشچی کومک‌چی‌لری هر ایکی یاریم ایلده بیرمجلیس ایچینده میلّت وکیل‌لری طرفین‌دن سئچیلیر.[۴۳]
اوروپاایتتیفاقی شوراسی
اوروپاایتتیفاقی شوراسی، اوروپاایتتیفاقینین قانونوئریجیلیک اورقانینین دیگر یاری‌سینی مئیدانا گتیرر. بۇ شورا هر عوضو اؤلکه‌دن وکیل‌لری ایلک‌دن تعیین اوْلونموش ساحه‌لره گوره وظیفه‌لره تعیین ائدیل‌دیگی موتشککیل بیر پلاتفورمادیر. شورا بیر چوْخ آلت حیصّه‌دن عیبارت‌دیر اولماسینا قارشی تک بیر واحید اولاراق قبول گورر.[۴۴]
قانونوئریجیلیک ساحه‌سین‌ده‌کی فونکسییالاری‌نین یانیندا شورا، آیریجا اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی داخیلین‌ده‌ده ایداره ائتمه وظیفه‌لر آلیر. اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین صدری، باشچیلاری شوراسی‌نین خوصوصییت‌لی چوخ‌لوغویله سئچیلیر، باشچی ۲ و ۵ ایل مۆدت له وظیفه ائدر. سس حاقّی یوخ‌دور.
اوروپاایتتیفاقی باشچیلیغی وظیفه‌سی ایسه ایگیرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌نین هر بیرینین سیرا-سیرا ایشتیراک‌لاری‌ایله آلتی آیلیق دوورلر حالین‌دا چئوریلمه‌لی اولاراق ایجرا ائدیلر. بۇ مۆدت بویونجا حاقّین‌دا دانیشیلان اؤلکه‌نین نوماینده‌سی تشکیل ائدیلن ییغینجاق و گوروش‌لرین بیر چوخونا صدرلیک ائدیر.[۴۴] دوور باشچیلیغی وظیفه‌سینی ایجرا ائتمک‌ده اوْلان اؤلکه عومومییت‌له، بعضی یئنی‌لیک‌لر، ایتتیفاقین گئنیش‌لنمه‌سینی ماراق‌لاندیران مووضوع‌لار یادا دونیانین هر هانسی بیر بؤلگه‌سی‌ایله داوام ائتدیریلن خاریجی علاقه‌لر کیمی ساحه‌لرده محدود بیر صلاحییت چرچیوه‌سین‌ده حرکت ائدر.
دوولت و حوکومت باشچیلاری زیروه‌سی
اوروپاایتتیفاقین‌دا ان یوکسک درجه‌لی سیاسی لیدئرلری بیر آرایا گتیرن تشکیلات، بیر باشچی و هر عوضو اؤلکه‌دن بیر نوماینده‌نین عیبارت لیدئرلر زیروه‌سی‌دیر. عوضو اؤلکه‌لر، زیروه‌ه گوندرمک اوزره یا دوولت باشچی‌لارینی (پرزیدنت کیمی) یادا حوکومت باشچی‌لارینی (باش‌ناظیر کیمی) سئچرلر. لیدئرلر زیروه‌سی هر ایل ان آز اولماسا دورد زیروه نیظام‌لار و بۇ زیروه‌لره چئوریلمه‌لی اولاراق اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین باشچیلیغی وظیفه‌سینی ایجرا ائدن اؤلکه‌نین نوماینده‌سی صدرلیک ائدیر.[۴۴] اینگیلیسجه‌ده اوروپاشوراسی (European Council) آدی‌ایله خاطیرلانان اوروپازیروه‌سی، اینسان حوقوق‌لاری، تحصیل و مدنیّت ساحهسینده خیدمت ائدن و بوتون اوروپادوولت‌لرینه آچیق اوْلان اوروپاشوراسی‌نین شورایی اوروپا(Council of Europe) ایله قاریش‌دیریلمامالی‌دیر.
حوقوقی آکت‌لاری
ائدیلن موقاویله‌لر اوروپاایتتیفاقی قانون‌وئریجی‌لیگی‌نین اساس ائلئمئنت‌لری اولماسینا قارشی، بیرلیک تشکیلات‌لاری اۆچون حاضیرلان‌میش بعضی تنظیم‌لمه‌لرده واردیر. بۇ قایدالارین اوچ آنا حیصّه‌سی: بیرلیک اساسنامه‌لر و موقررات‌لار، یونرگه‌لر (دستورالعمل‌لر) و قارارلاردیر (تصمیم). بۇ اوچ بولوم آراسیندا رسمی بیر اییئرارکییا یوخ‌دور.
بیرلیک اساسنامه‌لری، قوووه‌یه گیردیک‌لری آن‌دان ائعتیبارن بیرلیگه عوضو بوتون اؤلکه‌لرده تطبیق عونصوره‌سی تانین‌مادان درحال قانون حالینا گلن دوزنلم‌لردیر.[۳۸] اوروپاایتتیفاقین‌دا تطبیق اوْلونان بیرباشا تأثیر تنظیمله‌مه‌سی سببی‌ایله قوووه‌یه گیردیک‌لری آن‌دان باشلایاراق حاقّین‌دا دانیشیلان اؤلکه‌لرده‌کی اونجل قانون‌لاری ائعتیبارسیز ائدرلر.[۳۹]
یونرگه‌لر (دستورالعمل‌لر)، نئجه و هانسی یول‌لارلا چوزوم‌له‌یه‌جک‌لری‌نین تقدیرینی عوضو دوولت‌لره بوراخاراق، اؤلکه‌لرین موعه‌ایه‌ن بیر زامان حیصّه‌سی ایچری‌سین‌ده موعه‌ایه‌ن بیر نتیجه‌سی الده ائتمه‌سینی طلب ائدیر. بۇ تقدیرین ایستیفاده ائدیلمه‌سی عومومییت‌له، قانونی تنظیم‌لمه‌لرین دئتال‌لاری میلّی حوکومت‌لره بوراخیل‌دیغی زامان اوستون‌لوک وئریلیر.[۴۵] ایلک‌دن قویولان مۆدت دولان‌دا موقررات‌لار حوکم‌لری بیرباشا تأثیر تطبیقی‌ایله بیرلیک‌ده یئرلی حوکومت‌لرین حوقوقونا گیره بیلر.
قرارلار (تصمیم‌لر) یوخاری‌دا گوستریلن ایکی قانونوئریجیلیک مودئلینه آلترناتیو بیر یول تقدیم ائده بیلر. لیدئرلر ساممیتی یادا اوروپاکومیسسیاسی رسمی قزئت‌ده هر هانسی بیر تاجیر یادا شیرکت کیمی موعه‌ایه‌ن بیر آلیجییا (گیرنده‌یه) ایستیقامت‌لی قرارلاشار. بۇ قرارلار عومومییت‌له اوروپاایتتیفاقی رقابت حوقوقو ایچینده یادا دوولت کومکی مودیرییت‌لرینه بیلر و اوروپاایتتیفاقی محکمه‌لرین‌ده ایکجه بۇ علاقه‌دار قرارلارا قارشی چیخا بیلرلر.
اوروپاایتتیفاقینین حوقوقی سیستمی یوخاری‌داکی قایدالاری ایحاطه ائدن بیر چوْخ قانونی یول (روش) مئیدانا گلر. ایتتیفاقین ائتدیگی موقاویله‌لر بوتون قانونوئریجیلیک اورقان و عملییات‌لاری اۆچون اساس تشکیل ائدیر و موختلیف ساحه‌لرده قانون چیخارماق اۆچون موختلیف یول‌لار اورتایا قویار.[۴۶]
اوروپاایتتیفاقینین قانونوئریجیلیک پروسه‌دورلارین بیر اهمیتلی خوصوصییتی‌ده عوضو دوولت‌لردن بیری یادامجلیس عوضولرین‌دن چوْخ آز قالا هر واخت اوروپاکومیسسیاسی طرفین‌دن تکلیف ائدیله‌بیلر اولماسی‌دیر. دیگر ایکی اهمیتلی عونصور ایسه اوروپاپارلامئنتینه حاضیرلانان بیر قانون لاییحه‌سینی وئتو ائده‌بیلمه حاقّینی وئرن اورتاق قرار مئکانیزمی ومجلیسین بیرلیک لیدئرلرینه مجبوری قوووه‌سی اولمایان تکلیف و تنقیدلر بولونابیلمه‌سی‌دیر. بیر چوْخ وضعییت‌ده قانون تاساری‌لاری‌نین (پیش‌نویس) زیروه‌ده تصدیق‌لنمه‌سی لازیم‌دیر.[۴۷]
محکمه‌لر
اوروپاایتتیفاقینین محکمه حیصّه‌سی اوروپاعدالت محکمه‌سی و لیسبون موقاویله‌سی اویغون اولاراق آدی‌نین عومومی محکمه اولاراق ده‌ایش‌دیریلمه‌سی نظرده توتولان اوروپابیرلیک‌لری ایلک درجه محکمه‌سین‌ده مئیدانا گلر. بۇ ایکی تشکیلات بیرلیک‌ده، ایمضالانان آندلاش‌مالاریله اوروپاایتتیفاقی حوقوقونو ده‌یه‌رلن‌دیریر و تطبیق ائدیر.[۴۸]
ایلک درجه محکمه‌سی، اوروپاایتتیفاقینین دیگر محکمه‌لرین‌ده ایلک عومومی اولاراق بیرباشا فردلر یادا شیرکت‌لر طرفین‌دن آچیلان ایددیعالارا باخار. اوروپاعدالت محکمه‌سی ایسه عوضو اؤلکه‌لریله یادا اوروپاایتتیفاقی تشکیلات‌لاری‌ایله علاقه‌دار داوالارلا و عوضو اؤلکه محکمه‌لری‌نین بیر اوست تشکیلاتا سووق ائتدیگی اویوشمازلیک‌لارلا مشغول اولار.[۴۹] ایلک درجه محکمه‌لرین‌ده آلینان قرارلار اۆچون بعضی قانون‌لار ایستیقامتین‌ده عدالت محکمه‌سینه موراجیعت ائدیله‌بیلر و شیکایت ایسته‌نیله‌بیلیر.[۵۰]
عوضو دوولت‌لرین یئرلی محکمه‌لری، اوروپاایتتیفاقی حوقوقونون اساس ایجراچی‌سی اولاراق بیرلیک ایچینده اهمیتلی بیر رول اوینایارلار. ائدیلن موقاویله‌لر ایشیغین‌دا، اوروپاایتتیفاقی و میلّی محکمه‌لر آراسیندا بیر ایش‌ایتتیفاقی علاقه‌سی یاتار. یئرلی محکمه‌لر داخیلی مووضوع‌لاردا اوروپاایتتیفاقی حوقوقونو تطبیق ائده و بیر قانونون شرح اوْلونماسی مووضوع‌سون‌دا شرحه احتییاج ائشیتسه‌لر عدالت دیوانین‌دان بیر اوندوروشما تاریخی ایسته‌یه بیلرلر.
سیاست
اوروپاایتتیفاقینین ان چوْخ ماراقلاندیغی ایکی مؤوضوع اوروپااینتئقراسیاسی و اوروپاایتتیفاقینین گئنیشلنمه‌سی مۆدت ی‌دیر. بیرلیگه یئنی اؤلکه‌لرین قاتیلماسی فاکتی بیرلیک ایچینده و عوضو اؤلکه‌لرده چوْخ تئز شکیلده سیاسی وساییت وضعییتینه گلمیش‌دیر. بۇ پروسسین دستک‌چی‌لری یئنی عوضو ایشتیراک، بیرلییه داخیل اوْلان اؤلکه‌لرده دئموکراتیانین اینکیشافینا ایشتیراک ائتدیگینی مودافیعه یانیندا بؤیومه‌نین ایقتیصادییاتا تؤحفه‌لرینی ده اله آلارلار. بؤیومه تقابول‌لری‌سه اوروپاایتتیفاقینین سیاسی و / و یا مدنی باخیم‌دان حیمایت ائدن داها کنار سرحدلره چاتماسی‌نین بیرلیگه ضرر وئره‌جه‌این‌دن قایغی دویورلار. ۲۰۰۴-جو ایلده بیرلیگه اون یئنی اؤلکه‌نین قاتیلماسین‌دان بۇ یانا، اوروپاجمعیتی‌نین و بونون‌لا مورتبیط اولاراق پارتیا گؤروش‌لری‌نین ایسه بۇ مؤوضوع‌ا یاناشمالاری داها بی‌طرف اوْلموش‌دور. بۇ مؤوضوع‌دا ان بؤیوک قئید-شرط‌لر تورکیه‌نین بیرلیگه داخیل اولماسی مؤوضوع‌سوندادیر.[۵۱][۵۲][۵۳]
اینتئقراسیا، اوروپاایتتیفاقینین اهمیت وئردیگی لاکین زامان زامان میلّی دوشونجه‌لرین اوروپاایتتیفاقینینکی‌لرله ضیدییت تشکیل ائتدیگی بیر باشقا سیاسی مؤوضوع‌دور. عوضو و نامیزد اؤلکه‌لر آراسین‌داکی اویغونلاشماسی آرتیرماق مقصدی گودن اینتئقراسیا پروسسی، اوروپاایتتیفاقینین فونکسیالارین‌دان شوبهه ائشیدن کس‌لری، میلّی منلیک‌لرینی ایتیرمه مؤوضوع‌سوندا قایغی‌لاندیرماق‌دادیر.[۵۴] ۲۰۰۴-جو ایلده اورتاق بیر اوروپاایتتیفاقی کونستیتوسیاسی یاراتماق تکلیف‌لری عوضو دؤولت باشچیلاری آراسیندا قبول ائدیلمیش، آنجاق باشلانغیج اولاراق عوضو ایکی اؤلکه‌ده ائدیلن رئفراندوم‌لار نتیجه سینده رد ائدیلینجه هئچ بیر زامان قووه‌یه گیرمه‌میش‌دیر. اوْکتوبر ۲۰۰۷-جی ایلده سون فورماسی وئریلن و عوضو اؤلکه‌لرده رئفراندوما تقدیم ائدیلن لیسبون آندلاشماسی، قووه‌یه مینمه‌میش اوْلان بۇ کونستیتوسیا لاییحه‌سینی ایچین‌دکی بیر چوْخ شرحی ایحاطه ائدر آنجاق کونستیتوسیا باغلایی‌جیلیک‌دن محروم‌دور.
لیسبون سازیشی‌نین ۲۰۰۹-جو ایل ایچینده بوتون عوضو اؤلکه‌لرده قبول ائدیلمه‌سین‌دن سوْنرا، یاخین گلهجکده رسمی اولاراق قووه‌یه گیرمه‌سی گؤزله‌نیلیر. اگر عوضو اؤلکه‌لر ایچینده تصدیق‌لنسه شورانین سس وئرمه اصول‌لارینا ده‌ایشیک‌لیک گتیره‌جک و اکثرییت سس وئرمه‌سی سیستمینه گئچیله‌جک‌دیر. موقاویله آیریجا اوروپاایتتیفاقینین اوچ سوتون سیستمینی ده لغو ائتمه‌یه نظرده توتماقدادیر. تصویب‌ائتمکله بیرلیک‌ده، بیر چوْخ خاریجی سیاست مؤوضوع‌سو دا بیرلیک ایچینده میلّت‌اوستو تشکیلات‌لارا تابیع اولاجاق.[۲۶][۵۵]
عدالت، آزادلیق و تهلوکه‌سیزلیک
اوروپاایتتیفاقینین داخیلی ایشلر و عدالت ساحهسینده صاحب اوْلدوغو صلاحییت‌لرین بؤیوک حیصّه‌سی ۱۹۸۵-جی ایلده اون عوضو دؤولتین آلتی‌سی‌نین آراسیندا سرحد ایداره‌لری‌نین یاواش-یاواش آزالدیلماسینی نظرده توتان شئنگئن سازیشین‌دن گلمکدهدیر. شئنگئن سازیشی تطبیق اۆچون ایشتیراک‌چی اؤلکه‌لر آزالدیلمیش سرحد ایداره‌لری‌نین تأثیرلرینین قارشیلانماسی، سیغیناجاق پروبلئم‌لری، چؤل‌دن کؤچ و جینایت حوقوقو کیمی مؤوضوع‌لاری ائحتیوا ائدن تدبیرلر آلمیش‌لار.[۵۶] ماستریخت آندلاشماسی، شئنگئن دونیاسینی اوروپاایتتیفاقینه کؤچورموش‌دور. (اؤزگون موقاویله‌نین IV. مادّه‌سی)[۵۷]
ماستریخت سازیشی اوروپاایتتیفاقینه موقاویله حوقوقو و عائیله حوقوقو کیمی مؤوضوع‌لاردا اورتاق وطنداش قایدالار یوکله‌یه‌رک وطنداش‌لارین حرکت آزادلیغینی آسان‌لاشدیرمیش‌دیر.[۵۷] ماستریخت موقاویله‌سی آیریجا بیرلیگه عوضو اؤلکه‌لرین وطنداش‌لارینا موکممیل اولاراق بیر ده اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لیغی شخصیتی وئرمیش‌دیر.[۵۸]
بو آندلاشمالاری یاخشی‌لاش‌دیرماق اۆچون توپ‌لانان آمئستئردام موقاویله‌سی ایسه بیر آزادلیق، تهلوکه‌سیزلیک و عدالت اۆچون یاراداراق اوروپاایتتیفاقینه یئنی هدف‌لر یوکلمیش‌دیر.[۵۹] آندلاشما آیریجا عدالت و داخیلی ایشلر ساحهسینده قانون چیخارتماغی داها آسان حالا گتیررکن، عوضو اؤلکه‌لرسه بۇ قانون تاساری‌لارینی (پیش‌نویس) وئتو ائتمه‌سینی داها گوج حالا گتیردی. اوروپاپارلامئنتی‌نین صلاحییت‌لری بعضی مؤوضوع‌لاردا عوضو دؤولت‌لرین اورتاق قرارا چاتماسی شرطینه باغ‌لاناراق داها دا آرتیریلدی. سون قانونوئریجیلیک اوروپاحبس امری مؤوضوع‌سونو[۶۰] و عائیله حوقوقو یؤنرگه‌لرینی ده ایحاطه ائدیر.[۶۱]
اوروپاایتتیفاقی، عدالت و داخیلی ایشلر مؤوضوع‌سون‌داکی حرکت‌لرینی بیر نیظاما قویماق مقصدی‌له بعضی تشکیلاتلار مئیدانا گتیرمیش‌دیر. بون‌لاردان، ائوروپول (Europol اوروپاپولیس ایداره‌سی) پولیس گوج‌لری آراسیندا ایش ایتتیفاقینی،[۶۲] ائوروجاست (Eurojust)، جینایت حقوقو ساحهسینده محکمه امکداشلیغی[۶۳] فرونتئکس (Frontex) ایسه سرحد ایداره‌لری اثناسیندا صلاحییت‌لی‌لر آراسیندا امکداشلیغی نظرده توتور.[۶۴] اوروپاایتتیفاقی آیریجا شئنگئن معلومات سیستمی واسطه‌سیله پولیس و کؤچکون دفترلری اۆچون اورتاق بیر وئریلن‌لر بازاسی تقدیم ائدیر.[۱۴]
اساس حوقوق‌لار
اوروپاایتتیفاقی اینسان حوقوق‌لاری‌نین قورونماسی مؤوضوع‌سوندا تأثیرلی بیر وظیفه بوینونا گؤتورموش‌دور. جینس و عیرق آیری-سئچکی‌لیک‌چی‌لیگینه قارشی آندلاشمالاریندا و قرارلاریندا نشر قاداغان کؤک‌لو بیر کئچمیشسه مالیک‌دیر.[۶۵] آمئستئردام آندلاشماسی دا، عیرق، دین، فیزیکی مانیعه و جینسیت باخیمین‌دان اینسان‌لارا آیری-سئچکی‌لیک ائدیلمه‌سینی قاداغان ائده‌رک بۇ قرارلاری بوتونله‌میش‌دیر.[۶۶] بۇ صلاحییت‌لری ایستیفاده ائده‌رک اوروپاایتتیفاقی، قانون‌وئریجیلیگینده ایش یئرینده جینسیت آیری-سئچکی‌لیگی، عیرقی آیری-سئچکی‌لیک و یاش آیری-سئچکی‌لیک‌چی‌لیگینه قارشی تدبیرلر ائتمه یولونا گئتمیشدیر.[۶۶] اوروپاایتتیفاقینه عوضو بوتون اؤلکه‌لر هانسی جینایته قارشی اولورسا اولسون اعدام جزاسینی قالدیرمیش‌دیر و بونون بوتون دونیادا قالدیریلماسینی تأمین ائتمک مقصدی ایله ائدیلن ایش‌لره دستک وئریر.[۶۷]
۱۹۵۰-جی ایلده چیخاردیلان اوروپااینسان حوقوق‌لاری کونوئنسیاسی‌نین ایمضالامیش اولماق اوروپاایتتیفاقی عوضوو اولا بیلمک اۆچون تمل شرط‌لردن بیری‌دیر آنجاق بۇ آندلاشما اوروپاایتتیفاقی تشکیلات‌لارینی ایحاطه ائتمیر. اوروپاایتتیفاقی بیر آندلاشما یا دا توزوک (اساسنامه) ده‌ایشیک‌لیگی اولمادان بۇ موقاویله‌نین آلتینا ایمضا قویامادیغین‌دان، اؤزو اوروپاایتتیفاقی اساس حوقوق‌لار بیلدیرگه‌سی (منشورو) آدی آلتیندا بیر توزوک مئیدانا گتیرمیش‌دیر. بۇ بیلدیریش یالنیز اینسان حوقوق‌لاری حاقیندا کونوئنسیانین مادّه‌لری ایحاطه ائتمک‌له قالماز، آیریجا اؤز آندلاشمالاریندا اوول‌دن قبول ائتدیگی حؤکم‌لرله بیرلشمیش میلّت‌لر تشکیلاتی‌نین قرارلارینی‌دا ایحاطه ائدیر. بۇ حؤکم و قرارلار ایقتیصادی و سیاسی حوقوق‌لاردان، یاخشی ایداره‌ائتمه و تمیز یاشاییش محیطِ حاق (حق محیط کیمی اۆچونجو قورشاق حوقوق‌لارا قدر گئنیش بیر یئلپییه (محدوده‌یه) یاییلان ایجتماعی حوقوق‌لاری ائحتیوا ائدر. اساس حوقوق‌لار بیلدیرگه‌سی، ۲۰۰۰-جی ایلده نشر اوْلونماسینا قارشی هله قانونی بیر مجبوری قووه‌سی یوخ‌دور. اصلاحات موقاویله‌سی اولاراق خاطیرلانان لیسبون آندلاشماسی اویغون اولاراق بۇ بیلدیریش اوروپاایتتیفاقی اۆچون باغلاییجی وضعییته گله‌جک و اوروپاایتتیفاقی، اوروپااینسان حوقوق‌لاری کونوئنسیاسی‌نین داخیل اولا بیله‌جک. بئله‌جه بیرلیک، بۇ آن اؤزون‌دن تامامیله موستقیل اوْلان و آوروپادا اینسان حوقوق‌لاری مؤوضوع‌سوندا ان موکممل تشکیلات اوْلان اوروپااینسان حاقلاری محکمه‌سی قرارلارینا تابیع اولاجاق و بۇ محکمه ایتتیفاقین مؤوجود بوتون عدالت واحیدلرین‌دن یوکسک وضعیته کئچه‌جک.[۶۸]
آنجاق اوروپاایتتیفاقی، بونا قاتیلمادان بئله عدالت دیوانی و اوروپااینسان حاقلاری محکمه‌سی قرار و توزوک‌لری‌نین بیربیرلری‌نین‌کی‌له چئلیشمه‌مه‌سینه (اساسنامه تضادلاری‌نا) اهمییت وئرر. بۇ سبب‌له، عدالت دیوانی‌نین اوروپااینسان حوقوق‌لاری کونوئنسیاسی‌نین اون‌سوز دا قانون‌وئریجی‌لیگی‌نین بیر حیصّه‌سی کیمی تطبیق اوْلدوغو دئییله بیلر.[۶۹]
خاریجی علاقه‌لر
.jpg)
اوروپاایتتیفاقینین خاریجی علاقه‌لری بویوک اولچوده اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک پولیتیکاسی‌نین ایشیغین‌دا آپاریلیر. بین‌الخلق تیجارت دانیشیق‌لارین‌دا ایش‌ایتتیفاقی اساسی اورتاق بیر تیجارت سیاستی چرچیوه‌سین‌ده ایتتیفاقین کومور و پولاد ایتتیفاقی اولاراق تمل‌لری‌نین آتیل‌دیغی ۱۹۵۷-جی ایلده اساس‌لانیر.[۷۰] اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک پولیتیکاسی‌نین ایسه تمل‌لری ۱۹۷۰-جی ایلده یارادیلان اوروپاسیاسی ایش‌ایتتیفاقی قرارلاریندا آتیل‌میش‌دیر.[۷۱]
اوروپاسیاسی ایش ایتتیفاقی مئیدانا گلمه‌سی عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا اورتاق خاریجی سیاست توسعه ائت‌دیریلمه‌سی اۆچون قورولموش غئیری-رسمی بیر واحید اوْلموش‌دور. اوروپاتک سندی طرفین‌دن اوروپاایتتیفاقینه تقدیم ائدیلمیش و درحال آردین‌دان مااستریخت آندلاشماسیندا آدی اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی اولاراق دییش‌دیریل‌میش‌دیر.[۷۱]
مااستریخت سازیشی اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک پولیتیکاسینا هم اوروپاایتتیفاقینین اوز ماراق ساحه‌لرینی، هم‌ده بین‌الخلق ایتتیفاقین ماراق‌لارینی حیمایه‌سی مقصدینی یوک‌لر. بۇ مقصد، بین‌الخلق امکداشلیغی دستکله‌مک، اینسان حوقوق‌لارینا حورمت ائتمک و بونلاری توسعه ائت‌دیرمک، دئموکراتییا و حوقوقون اوستون‌لوگون‌دن گوزشت وئرمه‌مک کیمی پرینسیپ‌لری ایحاطه ائدیر.[۷۲]
آمئستئردام آندلاشماسیندا، اوروپاایتتیفاقینین خاریجی سیاست‌لرینی ایجرا ائدیلمه‌سی اۆچون بۇ آن خاویئر سولانا طرفین‌دن ایجرا ائدیلن بیر باشچیلیق وظیفه‌سی یارادیلمیشدیر.[۷۳] بۇ یوکسک نوماینده، مووجود اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین باشچیلیغی وظیفه‌سی‌ایله بیرلیک‌ده، اوروپاایتتیفاقی آدینا خاریجی سیاست باغلی مووضوع‌لاردا بیلدیریش وئره بیلر و ایکی عوضو اؤلکه آراسیندا مئیدانا گله بیله‌جک هر هانسی بیر نامعلوم سیاسی وضعییتی آچیق‌لیغا قووش‌دورابیلیر. اورتاق خاریجی سیاستین قبول ائدیلمه‌سی و موعه‌ایه‌ن بیر آچی‌دان ایزله‌نیله بیلمه‌سی اۆچون ایگیرمی‌یئددی عوضوونده گوروش ایتتیفاقینه چاتیب، تصدیق وئرمه‌سی لازیم‌دیر. اورتاق خاریجی سیاست اوصولون‌دا، یئک‌دیل چاتما ضروریلیگی، عیراق دویوشو مووضوع‌سونون موزاکیره ائدیل‌دیگی دانیشیق‌لاردا اوْلدوغو کیمی زامان-زامان آنلاشیلمازلیق‌لارا سبب اولماق‌دادیر.[۷۴]
اوروپاایتتیفاقینین بین‌الخلق تأثیری، خاریجی سیاستی‌نین یانیندا گئنیش‌لمه مۆدت ی‌دیر سایه‌سین‌ده‌ده حیس ائدیلمکدهدیر. اوروپاایتتیفاقی عوضوو اولمانین گتیردیگی گورونورده‌کی فایدالار، سیاسی یادا ایقتیصادی مووضوع‌لاردا اوروپاایتتیفاقینه ایشتیراک شرطی اوْلان مئعیارلاری یئرینه یئتیرمک ایسته‌یه‌ن اؤلکه‌لر اۆچون ائعتینا ائتدیریجی بیر فاکتور اولماق‌دادیر. بۇ شرط‌لر آیریجا شرقی آوروپانین کوهنه کومونیست حوکومت‌لری‌نین تأثیرلرینین قالدیریلماسین‌دا اهمیییت‌لی رول اوینایار.[۵۲]
ایتتیفاقین خاریجی اؤلکه‌لرین داخیلی ایش‌لرینه بئله بیر تأثیره صاحیب اوْلونماسی «یومشاق گوج» اولاراق تعیین اوْلونماقدادیر.[۷۵] فینلاندییا باش ناظیری، فینلاندییانین آرتیق حقیقتاً طرفی بیر دوولت اولماماسی سببی‌نین اوروپاایتتیفاقی خاریجی سیاستی اوْلدوغونو وورغولامیش‌دیر. بۇ گوروشون دیگر بیرلیک عوضوو اؤلکه باشکان‌لارین‌جادا (ناظیر/وزیر) پایلاشیلیب پای‌لاشیلمادیغی بیلینمک‌ده‌دیر.[۷۶]
اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی باشچی‌سی‌نین یانیندا، اوروپاکومیسسیاسی‌دا بین‌الخلق سَوییه‌ده دانیشیق‌لارا اوز نوماینده‌سی گوندریر. بیرلشمیش میلّت‌لر ایچینده اوروپاایتتیفاقی یاردیم مووضوع‌لاردا ائتدیگی بویوک توحفه‌لره گوره بویوک اهمیییت قازان‌میش‌دیر. (آلت باشلیق‌لارا باخ)[۷۷]
گ۸ (G۸) زیروهلرینده، اوروپاایتتیفاقی عوضولوک حوقوق‌لارینا مالیک‌دیر و ییغینجاق‌لاری ایداره ائتمک، توپلانت‌لارا ائو صاحیب‌لیگی ائتمک کیمی وظیفه‌لرین یانیندا، ییغینجاق‌لاردا اوروپاکومیسسیاسی باشچیسی و دوور باشچیسی اؤلکه نوماینده‌سی طرفین‌دن‌ده تمثیل ائدیلیر.[۷۸] ایتتیفاقین ایگیرمی‌یئددی عوضوونون‌ده تمثیل ائدیل‌دیگی دونیا تیجارت تشکیلاتینا، اوروپاایتتیفاقی‌ده رسمی اولاراق اوروپاکومیسسیاسی‌نین خاریجی تیجارتین مسئول عوضوو طرفین‌دن تمثیل ائدیلیر.
اینسانی کومک
اوروپاایتتیفاقی اینسانی کومک بوروسویادا قیساجا ECHO، اوروپاایتتیفاقین‌دن توسعه ائتمک‌ده اوْلان اؤلکه‌لره اینسانی کومک تأمین ائدر. ۲۰۰۶-جی ایلده بورونون بودجه‌سی ۶۷۱ میلیون آورویا چاتمیش و بونون ۴۸ فایزلیک حیصّه‌سی آکپ (AKP) اؤلکه‌لری اولاراق‌دا خاطیرلانان آفریقا، کاراییب و ساکیت اوکئان اؤلکهلرینده گئتمیشدیر.[۷۹] اوروپاایتتیفاقینین اوزونون و عوضو اؤلکه‌لری‌نین ائتدیگی کومک‌لر توپلاندیغین‌دا، اوروپاایتتیفاقی دونیاداکی ان بویوک باغیشچی وضعیییتینه گلیر.[۸۰]
اوروپاایتتیفاقینین اینسانی کومک‌لری کئچمیشده، بۇ یاردیم‌لارین غئیری-کافی، مقصدین‌دن ساپمیش و داها چوْخ ایتتیفاقین ایقتیصادی ماراق‌لارینا خیدمت ائتمک‌ده اوْلدوغو کیمی سبب‌لرله تئز-تئز کیمی سئقمئنت‌لرین تنقیدلرینه مووضوع اوْلموش‌دور.[۸۱] بونا علاوه اولاراق، بعضی ایداره‌لر اوروپادوولت‌لری‌نین کومک اۆچون خرج‌لدیگی پول میقداری‌نین، بورج یونگول‌لتمه‌لری‌نین، خاریجی طلبه و سیغیناجاق آختاران شخص‌لر خرج‌لری‌نین‌ده داخیل ائدیلرک یوکسک گوستریل‌دیگینی ایره‌لی سورموش‌لر.[۸۲]
بو خرج‌لر چیخاریلیب، ساده‌لش‌دیریل‌میش رقم‌لر ایشیغین‌دا اوروپاایتتیفاقی ۲۰۰۶-جی ایلده چاتماق ایسته‌دیگی کومک هدفینی گرچکلشدیرمه‌میش‌دیر. ۲۰۰۵-جی ایلده ایسه اوروپاایتتیفاقینین کومک مبلغی غئیری صافی میلّی حاصیلاسینین ۳۴ فاییز اوْلموش و بۇ رقم‌لری‌له آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری و یاپونییانین اونونه کئچیل‌میش‌دیر.[۸۳] اوروپاکومیسسیاسی‌نین اینسانی یاردیم مسئول باشچیسی اوْلان لویس میشئل بۇ یاردیم‌لارین داها سورعت‌لی، داها تأثیرلی و اینسانی پرینسیپ‌لره داها اویغون شکیلده ائدیلمه‌سی‌نین واجیب‌لیغینی وورغولامیش‌دیر.[۸۰]
حرب و مودافیعه
اوروپاایتتیفاقینین عوضولری اوز اؤلکه توْرپاق‌لاری‌نین قورولماسی اوزلری مسئول‌دور. اوروپاایتتیفاقینین ایگیرمی‌یئددی عوضوونون ایگیرمی‌بیری ناتو عوضوودور. قربی اوروپاایتتیفاقی، اوروپاایتتیفاقینه باغلی بیر تهلوکه‌سیزلیک و مودافیعه واحیدی‌دیر. اوروپاایتتیفاقی‌ایله غرب اوروپاایتتیفاقی علاقه‌لری، ۱۹۹۲-جی ایلده اوروپاایتتیفاقینین قارشی طرفه یوکله‌دیگی و پئتئرسبئرگ وظیفه‌لری اولاراق‌دا بیلینن شرط‌لرله تعیین اوْلونموشدور. بونلار آراسیندا بوحران رهبرلیگی و صولح گوجو عسگرلیگی کیمی اینسانی کومک وظیفه‌لری‌ده وار. بۇ وظیفه‌لر، داها سوْنرا آمئستئردام موقاویله‌سی‌ایله قربی اوروپاایتتیفاقین‌دن اوروپاایتتیفاقینه کئچمیش‌دیر. بونون طلب ائتدیگی مسئولییت‌لر اورتاق خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی‌ایله آوروپادا تهلوکه‌سیزلیک و مودافیعه پولیتیکاسی‌نین بیر حیصّه‌سی کیمی تطبیق اوْلونماغا باشلان‌میش‌دیر. غرب اوروپاایتتیفاقینین اساس عونصورلاری اوروپاایتتیفاقی سیاستینه علاوه اوْلونموش و قربی اوروپاایتتیفاقی باشچیسی، خاریجی ایشلر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی‌نین یوکسک نوماینده‌سی مووقئع‌سینه گتیریلمیش‌دیر.[۸۴][۸۵]
۱۹۹۹ کوزووو موحاریبه‌سین‌دن سوْنرا، لیدئرلر ساممیتینده ایتتیفاقین، بین‌الخلق بوحران و بوحرانلاردان ناتونون حرکت‌لرینه قورخو دوشمه‌دن، اهمیییت‌لی عسگری قوووت‌لرجه دستکله‌نیله‌جک، نه واخت و هانسی شراییط‌ده ایستیفاده ایتتیفاقین قرار وئره‌جگی آوتونوم بیر تهلوکه‌سیزلیک واحیدینه صاحیب اولماسی گرگی مووضوع‌سون‌دا گوروش ایتتیفاقینه گلمیش‌لر. بۇ سبب‌له، باش‌دا هئلسینکی زیروه قرارلاری اولماق اوزره اوروپاایتتیفاقینین حربی ساحه‌ده یئترلیگینی آرتیرماق اۆچون بیر چوْخ آددیم آتیل‌میش‌دیر. بویوک موباحیثه‌لردن سوْنرا، هر بیری آن اولماسا ۱٫۵۰۰ شخصیت واحیدلردن عیبارت اوْلان اوروپاایتتیفاقی دویوش قروپ‌لاری‌نین قورولماسینی نظرده توتان قرار بۇ مووضوع‌دا آتیل‌میش ان کونکرئت آددیم اوْلموش‌دور.[۸۶] اوروپاایتتیفاقی حربی واحیدلری، آفریقادان کوهنه یوقوسلاوییا و اورتاشرقه قدر بیر چوْخ بؤلگه‌ده صولح گوجو خیدمتینه قاتیل‌میش‌لار.[۸۷] اوروپاایتتیفاقی فعالیییت‌لری، اوروپاایتتیفاقی حربی قوللوق‌چولارین، اوروپاایتتیفاقی پئیک مرکزی و اوروپامودافیعه اگئنتلیگی کیمی تشکیلاتلار طرفین‌دن دستکله‌نیر.[۸۸]
ایقتیصادی سیاست
دونیانین ان بؤیوک ۵۰۰ شیرکتین‌دن ۱۶۳ونون عومومی مرکزلری آ. ا(EU) اؤلکه‌لری ایچری‌سینده‌دیر. (نوکیا، فینلاندیا)
قورولوشون‌دان بۇ یانا، اوروپاایتتیفاقی بوتون عوضولری آراسیندا ایقتیصادی بیر اورتاق بازار توسعه ائتدیرمیش‌دیر. ۲۰۰۹-جی ایل اعتباری‌له، آورو (یورو) ساحه‌سی دئییلن بؤلگه ایچینده ایتتیفاقین اون آلتی عوضوو آورو آدلی اورتاق پول واحیدی ایستیفاده ائتمکدهدیر.[۸۹][۹۰] تک بیر ایقتیصادییات اولاراق دوشونولدوگونده اوروپاایتتیفاقی، ۱۶/۸ تریلیون دوللارلیق عومومی داخیلی حاصیلی‌نن دونیا جمعی‌نین% ۳۱ لیک حیصّهسینی مئیدانا گتیرر.[۱۱] بۇ اوروپاایتتیفاقینی دونیانین نومینال عومومی داخیلی محصول اثناسیندا بیرینجی، گ.ی. سی. ه (GYSİH) (تولید ناخالص ملی) اساس‌لی ساتیش گوجو جوتو سیراسی (برابری قدرت خرید) ایچینده ده ایکینجی بؤیوک تیجارت بولوکودور. اوروپاایتتیفاقی آیریجا، دونیاداکی ان بؤیوک ایخراجات‌چی (صادرکننده) مئیدانا گلمه[۹۱] ایکینجی ان بؤیوک ایدخالات‌چی (واردکننده)،[۹۲] و هیندوستان ایله چین خالق جومهوریتی کیمی اؤلکه‌لرین ان بؤیوک تیجارت اورتاغی‌دیر.[۹۳][۹۴][۹۵] گلیرلرینی گؤره اؤلچولن دونیانین ان بؤیوک ۵۰۰ تشکیلاتین‌دان ۱۶۳-ونون عومومی مرکزلری اوروپاایتتیفاقی سرحدلری ایچینده ایشتیراک ائتمکدهدیر.[۹۶] مای ۲۰۰۷ اعتباری‌له اوروپاایتتیفاقی ایچینده ایش‌سیزلیک نیسبتی% ۷ اولاراق اؤلچولورکن[۹۷] اینوئستیسیالار عومومی داخیلی محصول% ۲۱/۴ 'و، اینفلیاسیا (تورم) نیسبتی% ۲/۲ و ایجتماعی سئقمئنتی آچیغی (کسری بودجه بخش عومومی)% - ۰/۹ اولاراق تعیین اوْلونموشدور.[۹۸]
اورتاق بازار
روما موقاویله‌سی بیرلیک‌ده ایلک اولاراق اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقی قورولدو. بۇ آندلاشما ایشتیراک‌چی اؤلکه‌لر آراسیندا گؤمروک ایتتیفاقی‌نین قورولماغی‌لا باشلایاراق، اورتاق بازار تطبیقی‌نین توسعه ائتدیریلمه‌سی‌نین آنا خطط‌لرینی چکدی. بۇ بیرلیک اوروپاایتتیفاقی آدی‌یلا خاطیرلانماغا باشلاندی و بۇ گون هله اوروپاایتتیفاقی آدی آلتیندا ایشله‌یه‌ن بیر تشکیلات اولاراق اورتاق بازار تطبیقی‌نین تشکیل ائدیلمه‌سی مؤوضوع‌سوندا وظیفه گؤتوردو. اوروپاایتتیفاقینین بیر باشقا مقصدی ده عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا اینسان، اشیا، خیدمت و سرمایه دؤورانی (دولاشیمی-جریانی) آزادلیقلارینی ضمانت آلتینا آلماق‌دیر.[۹۰]
اشیانین سربست دؤورانی پرینسیپی، هر جور مالین بوتون بیرلیک اؤلکه‌لری آراسیندا هر هانسی بیر مانیعه‌ایله قارشیلاشمادان آسان‌لیق‌لا دولاشابیلمه‌سینی ضمانت آلتینا آلار. بۇ دؤوران (دولاشیم-جریان) آزادلیغینین هم داخیلی، هم‌ده خاریجی اؤلچوسو واردیر. بیرلیک ایچینده مال‌لار، اؤلکه‌لرآراسی گؤمروک عملیات‌لارینا اوغرامادان، ایدخال (واردات) محدودلاشدیرماسی گؤرمه‌دن، آیری-سئچکی‌لیک گودن وئرگی و تدبیرلر اولمادان دولاشابیلمه‌لی‌دیر. بیرلیک خاریجی اولاراق ایسه، بیرلیگه عوضو اولمایان اؤلکه‌لردن آلینان مال‌لار اورتاق گؤمروک تعریفه اؤدنیشینه اؤده‌دیک‌دن سوْنرا یئنه بیرلیک ایچینده سربست گزه بیلرلر.
کاپیتالین سربست دؤورانی پرینسیپی، داشینماز املاکین آلیم-ساتیمی، اؤلکه‌لرآراسی حیصّه پایلاشیم‌لاری کیمی سرمایه‌لره ایمکان تأمین ائتمک مقصدی‌له یارادیلمیشدیر.[۱۰۰] اورتاق ایقتیصادییات و پول واحیدی تطبیقینه گئچیله‌نه قدر سرمایه اینکیشافی عملیات‌لاری اوْلدوقجا یاواش اوْلموش‌دور.
اینسان‌لارین سربست دؤورانی (دولاشیمی-جریانی) پرینسیپی، اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری‌نین دیگر عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا اوتورماق، چالیشماق، اوخوماق، گزمک یا دا تقاودچو اولا بیلمک (امکلی اولا بیلمک-بازنشست اولابیلمک) اۆچون سربست سفر ائده بیلمه‌سینه ایمکان تأمین ائدر. بۇ قانونون توسعه ائتدیریله بیلمه‌سی اۆچون بیر چوْخ فورمال آزالدیلماسی و دیگر اؤلکه‌لردن گلن اینسان‌لارین پئشه اهلییت‌لری‌نین (ایش صلاحییت‌لری-گواهینامه‌های شغلی) تانینماسی لازیم ایدی.[۱۰۱] کؤهنه‌دن، ایقتیصادی اولاراق داها تأثیرلی اوْلان اؤلکه‌لره، اولمایان‌لاردان داها چوْخ آزادلیق تانینمیشدیر. ایقتیصادی باخیم‌دان داها آز تأثیرلی اوْلان‌لارا دا حاق‌لار تانینماسی ایلک اولاراق ۱۹۹۹-جو ایلده اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لیغی آنلاییشی‌نین اورتایا آتیلماسی‌یلا اوْلموش‌دور. اینسان‌لارین سربست دؤورانی‌نین اؤلچوسونون آرتدیریلماسی‌نین یاناشی، بۇ قانون بیرلیک وطنداش‌لارینا کیمی ایجتیماعی و سیاسی حوقوق‌لاردا وئریر.
خیدمت‌لرین (خدمات) و شیرکت‌لرین سربست دؤورانی پرینسیپی اؤز ایشینی ایجرا ائدن کس‌لرین عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا وطنداش‌لارا کئچیجی یا دا داوام‌لی خیدمت تقدیم ائتمک مقصدی‌ایله هر هانسی بیر مانیعه‌یه توخونماق‌سیزین حرکت ائده بیلمه‌سینی نظرده توتور. بۇ خیدمت‌لر، اوروپاایتتیفاقی عومومی داخیلی حاصیلی‌نین ۶۰٪-دان % ۷۰ یارادیر. بازارین بۇ ساحه‌سینی داها دا آزادلاش‌دیرماق مقصد قویان خیدمت‌لر و بازار اونرگه‌سی‌نین (Bolkestein Direktifi) یاخین کئچمیشده قبول ائدیلمیشدیر.[۱۰۲] بونا گؤره خیدمت ساحه‌سی عملیات‌لاری، اگر باشقا بیر سربستی ایشه آپاریلمامیش‌سا، قالیجی خوصوصیت‌ده‌دیر.
بو خصوصیت‌لرین هئچ بیری تامامیله سرحدسیز و قطعی دئییل. عوضو اؤلکه‌لر ایسته‌سه‌لر، آندلاشمالارجا نظرده توتولان موعه‌ایه‌ن آزادلیق ساحه‌لرینده قیسالدلامالاردا بیلر یا دا داها خصوصی وضعیت‌لرده اوروپامحکمه‌لری‌نین مؤوضوع‌ا باغلی حؤکم‌لرین‌دن فایدالانا بیلرلر. مثلاً، موقاویله‌لر هر هانسی بیر عوضو اؤلکه‌یه، ایجتیماعی سیاست و یا تهلوکه‌سیزلیگینه ترس دوشمه‌سی وضعییتینده بۇ آزادلیق ساحه‌لرینی قالدیرا حاق و صلاحیتی‌نی وئریر. بۇ مؤوضوع‌دا بیرلیک طرفین‌دن اوول‌دن تعیین اوْلونموش حؤکم‌لرین یوخلوغوندا، ائدیله‌جک‌لره عوضو اؤلکه‌لر اؤز ایچینده قرار وئریر. بۇ وضعییت‌ده، اوروپاایتتیفاقی محکمه‌لری عوضو اؤلکه‌نین قراری‌نین، ایتتیفاقین داخیلی نیظامنامه‌سینه ضید اوْلوب اولمادیغی مؤوضوع‌سوندا حاکم‌لیک ائدر. اوروپاایتتیفاقی عوضولری آراسین‌داکی سربست حرکت آنلاییشی، اوروپاایقتیصادی اۆچون اوزرین‌دن بیرلییه عوضو اولمایان ایسلاندیا، نوروئچ و لیختئنشتاین کیمی اؤلکه‌لره ده تطبیق اوْلونموشدور.[۱۰۳] اوروپاایتتیفاقی ایچین‌دکی تیجارتین تخمیناً یاری‌سی یئنه بیرلیک طرفین‌دن اویغونلاش‌دیریلان قایدا و قانون‌لار آلتیندا باش وئریر.[۱۰۴]
اورتاق پول واحیدی
اوروپااتفاقیندا پول ایتتیفاقی ۱۹۶۹-جو ایل‌دن بری رئال‌لاشدیریلماغا چالیشیلان رسمی بیر هدف اوْلموش‌دور و ۱۹۹۰-جی ایلده اوروپاایقتیصادی و پول ایتتیفاقینده بونون اۆچون ایلک ایشلر باشلادیلمیش‌دیر. دوققوز ایل سوْنرا، ۱۹۹۹-جو ایلده ایتتیفاقین او زامانکی اون بئش عوضوونون، اون بیرینین آورونو (یورونو) اورتاق پول واحیدی اولاراق قبول ائتمه‌سی ایله کؤهنه میلّی پول واحیدلری ده بیر مۆدت ایستیفاده‌ده قالمیش آنجاق قور فرق‌لری آورویا گؤره نیظاملانمیش‌دیر. ۱ ژانویه ۲۰۰۲-جی ایلده بۇ دفعه اون ایکی اؤلکه‌ده کؤهنه میلّی پول واحیدلری تداوول‌دن قالخمیش و آورو ایستیفاده ائدیلن تک اورتاق پول اوْلموش‌دور. ائسلوونی‌یا، ۱ ژانویه ۲۰۰۷-جی ایلده، مالتا و قیبریس ۱ ژانویه ۲۰۰۸-جی ایلده، ائسلوواکی‌یا دا ۱ ژانویه ۲۰۰۹-جو ایلده آورو ایستیفاده ائتمه‌یه باشلامیش و بئله‌جه جمع‌ده آورونو رسمی پول واحیدی اولاراق ایستیفاده ائدن اؤلکه سایی اون آلتی‌یا چیخاراق آورو ساحه‌سی بؤیوموش‌دور. بیرلشمیش کراللیق (United Kingdom) و دانمارک خاریجینده بوتون اؤلکه‌لر عوضولوک شرطی آورونو اورتاق پول اولاراق ایستیفاده قبول ائتمیش‌لر. قالان اؤلکه‌لرین آورونو ایستیفاده نه واخت کئچجیی ایقتیصادی وضعیت‌لر گؤروشولدوگونده قرارا باغ‌لاناجاق. آنجاق، بۇ اؤلکه‌لرده آورویا کئچیش‌له علاقه‌دار ایجتیماعییت فیکیرلری دانمارک[۱۰۵] و رومانییا[۱۰۶] خاریجینده منفی ایستیقامت‌ده‌دیر. مونته‌نئگرو و کوزوو کیمی بعضی اؤلکه‌لر ده غئیری-رسمی اولاراق آورونو پول واحیدی اولاراق ایستیفاده ائدیر.[۱۰۷]
,_maestro_card,_master_card_%E2%80%94_Mattes_2006-05-12.jpg)
آورو ایله علاقه‌دار عملیات‌لار و آورونو پول واحیدی اولاراق ایستیفاده ائدن اؤلکه‌لرین پول سیاستی اوروپامرکزی بانکاسینجا تشکیل ائدیلمکدهدیر.[۱۰۸] اوروپاایتتیفاقی ایچینده ایستیفاده ائدیلن ۱۲ باشقا پول واحیدی داها واردیر.[۸۹][۸۹]
آورو، اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری‌نین و مال‌لارین سربست سفر ائتمه‌سینی و گزمه‌سینی آسانلاش‌دیرماق، مزننه فرقی کیمی سوال‌لاری اورتادان قال‌دیرماق، قیمت شففاف‌لیغی یاراتماق، تک بیر اورتاق مالیه بازار یاراتماق، قیمت ثابیت‌لیگی تأمین ائتمک، آشاغی فاییز درجه‌سی و تک بیر اورتاق پول واحیدی‌له میلتلرآراسی بوحران‌لارا قارشی قورونماق مقصدی‌له ایستیفاده‌یه سوخولموشدور. آیریجا آورودان عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا بوتون‌لشمه‌یه کؤمک اولماسی و بونو توسعه ائتدیرمه‌سی مقصدی‌له سیاسی بیر سیموول اولاراق دا فایدالانیلماسی دوشونولموش‌دور.[۸۹] سون ایل‌لرده، آورو هجمی سورعت‌له آرتمیشدیر و آورو آلانی‌نین یاخین گلهجکده داها دا یاخشی اولاجاغینی باغلی سؤز-صوحبت‌لر وار. آورونون دیر آرتیمینین و آمریکان دولاری‌نین دیر ایتکی‌سی‌نین سورمه‌سی وضعییتینده آورونون دونیاداکی باش‌لیجا ائحتیاط صندوق وضعییتینه گلمه‌سی اولاسی‌دیر.[۱۰۹]
ریقابت
اوروپاایتتیفاقی، مئیدانا گتیردیگی اورتاق بازار ایچینده هر هانسی بیر حاق‌سیز ریقابت حادیثه‌سینه یئر وئریلمه‌مه‌سینی تأمین ائتمک مقصدی‌له بیر ریقابت حوقوقو یؤنرگه‌سی (دستورو) ایجرا ائتمکدهدیر.[۱۱۰] ریقابت تشکیلاتی اولاراق، اوروپاکومیسسیاسی‌نین اورتاق بازار ایچینده اعتیمادلارا قارشی تدبیرلر گؤرمک، کارتئل قیرماق، ایقتیصادییاتی داها دا آزادلاش‌دیرماق و دؤولت دسته‌اینی اؤنلمک کیمی عؤهده‌لیک‌لری وار.[۱۱۱]
اوروپاایتتیفاقینین ریقابت‌دن مسئول عوضوو، کومیسسیا ایچین‌دکی ان اهمیتلی مؤوقع‌لرده بیرینده‌دیر و قرارلاری‌یلا چوخ‌میلّت‌لی شیرکت‌لری (شرکت‌های چند ملیتی) تأثیر ائده بیلر.[۱۱۲] مثلاً، ۲۰۰۱-جی ایلده کومیسسیا عوضوو اینحیصارین قباغی آلینما مقصدی‌له آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری قایناق‌لی ایکی بؤیوک شیرکتین بیرلشمه‌سینی میلّی صلاحیت‌لی‌لر راضیلاشمیش اولماسینا قارشی مانیعه تؤرتمیش‌دیر.[۱۱۳] ریقابت مؤوضوع‌سوندا بیر باشقا اهمیتلی ایددیعا دا، ۹ ایللیک بیر مۆدت دن سوْنرا کومیسسیانین مایکروسافتو، ویندوز مدیا پلایئر اوزرینده اینحیصار یاراتماق اۆچون ۷۷۷ میلیون آورولوق پول جزاسینا تحمیل ائتمه‌ای‌دیر.[۱۱۴]
لیسبون آندلاشماسی گؤروشمه‌لرینده، فرانسه پرزیدنتی نیکولار سارکوزی‌نین گریشیم‌لری‌له آندلاشما لاییحهسینده ایتتیفاقین ریقابته علاقه‌دار یؤنرگلریندن (دستورلاریندان) بعضی مادّه‌لرین حذف ائتمیش‌دیر. آنجاق بۇ مادّه بعضی علاوه یؤنرگلره هله وار و بونون اوروپاایتتیفاقی سیاستی ایچینده تأثیرلی اوْلوب اولمایاجاغی نامعلوم‌دور.[۱۱۵]
بودجه
اوروپاایتتیفاقینین ۲۰۰۷-جی ایل راضی‌لاشدیریلمیش بودجه‌سی ۱۲۰٫۷ میلیارد آورودور و ۲۰۰۷–۲۰۱۳ آراسی مۆدت اۆچون جمع‌ده ۸۶۴٫۳ میلیارد آورو آییرمیش‌دیر.[۱۱۷] بۇ میقدار اوروپاایتتیفاقینین ایگیرمی یئددی اؤلکه‌سی‌نین جمعی غئیری صافی میلّی حاصیلاسینین% ۱٫۱ 'ی دن% ۱٫۰۵ -اینه برابر گلیر. بیر موقاییسه ائدیله‌جک اولسا، بیرلشمیش کراللیغین (بریتانییا) ۲۰۰۴-جی ایل بودجه‌سی ۷۵۹ میلیارد آورو اولاراق تخمین ائدیلمیش و فرانسه نین دا ۸۰۱ میلیارد آورو خرجلیه‌جه‌ای نظرده توتولموش‌دور. ۱۹۶۰-جی ایلده اوروپاایتتیفاقینین اؤنجل اوروپاایتتیفاقینین بودجه‌سی غئیری صافی میلّی محصول یالنیز% ۰٫۰۳ 'و ایدی.[۱۱۸]
ان بؤیوک اورتاق خرجلمه اؤگه‌سی (عونصورو) بودجه‌نین% ۴۵ لیک حیصّه‌سی‌نین آیریلمیش اوْلدوغو اورتاق اکینچیلیک پولیتیکاسی‌دیر. ایکینجی سیرادا% ۳۰ ایله اوروپاایتتیفاقینین رئجیونال توسعه سیاستی گلیر. بۇ خرج‌لری ۸٪-لیک پای ایله خاریجی ایشلر سیاستی گئدن، % ۶ لیک پای ایله ایداره‌ائتمه خرج‌لر و ۵٪ لیک پای ایله آراشدیرما خرج‌لری ایزلر.
توسعه سیاستی
کند تصرروفاتی
اورتاق اکینچیلیک سیاستی، اوروپاایتتیفاقینین ان کوهنه یونرگلرین‌دن و اساس مقصدلرین‌دن بیری‌دیر.[۱۱۹] بۇ سیاستین، اکینچیلیک ایستئحصالی آرتیرماق، محصول آنبارلارین‌دا قطعی‌لیک تأمین ائتمک، اکین‌چیلیک‌له مشغول اوْلان کس‌لر اۆچون یاخشی بیر حیات ایستانداردی تقدیم ائتمک، بازاردا ثابیت‌لیگی اوزرینده قورولماسی، ایستهلاک‌چی‌لار اۆچون اویغون قیمت‌لر تعیین کیمی مقصد و وظیفه‌لری واردیر (روما سازیشی‌نین ۳۳ونجو مادّه‌سی).[۳۲] سیاست یاخین زامانا قدر بیر دوولت دستکی نیظامی و بازار موداخیله‌سی ایشله‌ایردی. اکین‌چیلیگه وئریلن دستک ۹۰-جی ایل‌لره قدر او زامانکی اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقی‌نین ایللیک بودجه‌سی‌نین ۶۰ فایزی قدرایدی. اکینچیلیک دستگی بوگون‌کو اوروپاایتتیفاقی بودجه‌سی‌نین ۳۵ فایزینی مئیدانا گتیرمک‌ده‌دیر.[۱۱۹]
سیاستین قیمت ایداره‌سی (کنترل قیمت) و بازار موداخیله‌سی (دستک آلیشی) بویوک اولچوده ائحتییاج چوخو محصول اورتایا چیخاردی. بۇ ائحتیاط‌لار بیرلیک طرفین‌دن ان آلت قیمت سرحدین‌دن توپ‌دان ساتین آلین‌دی. بیرلیک الینده‌کی آنبارلاری اریده‌بیلمک اۆچون محصول‌لاری ضمانت قویدوغو قیمت‌لرین چوْخ آلتیندا دونیا بازارلارین‌دا ساتیشا تقدیم ائت‌دی یادا جوت‌چولره (اکینچی‌لره) ایتتیفاقین محصول‌لاری آلدیغی قییمت‌له سات‌دیغی قییمت آراسین‌داکی فرق قدر دوولت دستکی وئریل‌دی. بۇ اوصول توسعه ائتمک‌ده اوْلان دونیانین آز وساییط‌آلان جوت‌چولری طرفین‌دن بویوک تنقیدلره معروض قال‌دی.[۱۲۰] ائحتییاج چوخو ایستئحصال، اکولوژی اطرافا توخونجاسی اوْلان اکینچیلیک اوصول‌لارین سیخ بیر شکیلده ایستیفاده اوتری‌ده چوْخ چوخ رئاکسییا آل‌دی.[۱۲۰]
۹۰-جی ایل‌لرین باشلانغیجین‌دان بری، اورتاق اکینچیلیک سیاستی بیر سیرا تنظیم‌لمه کئچیرمیش‌دیر. ایلک اولاراق بۇ تدبیرلر بیر بولوم تورپاغین شوورلو اولاراق ایستئحصال‌دان چکیلمه‌سینی نظرده توتان ۱۹۸۸ کنارا-قویما سیاستی، سود کووتاسی (سود سهمیه‌سی) و داها یاخین کئچمیشده اورتایا آتیلان جوت‌چولرین (اکینچی‌لرین) چیخاردیق‌لاری محصول میقدارینا گوره اوروپاایتتیفاقین‌دن پول آلماسینی تأمین ائدن آیری-سئچکی‌لیک مودئلی‌دیر. بۇ خوصوصی مودئل خوصوصی بیر محصول چیخاریب پولونو آلماق یئرین، کند تصروفاتی ساحه‌سی بویوک‌لوگونه گوره بیرباشا اودمه پلانینا کئچیلیر.[۱۱۹] بونون اکینچیلیک گلیر سَوییه‌سینی یوکسک توتارکن، بازارین ایستئحصال نیسبتینی‌ده موعه‌ایه‌ن بیر نوقطه‌ده توتماسینا کومک ائتمه‌سی اومید ائدیلمکدهدیر. اکینچیلیک مووضوع‌سون‌دا ائدیلن ان یئنی ایصلاحات‌لاردان بیری‌ده شکر بازارینی بویوتمک اۆچون داها ایلک عوضو دوولت‌لر آراسیندا و اوروپاایتتیفاقی‌ایله خوصوصی علاقه‌لر ایچری‌سین‌ده اوْلان بعضی آفریقا-کاراییب-ساکیت اوکئان (اقیانوس آرام) اؤلکه‌لری آراسیندا بیرگه شکر بازاری‌نین بۇ خوصوصییتی‌نین سونونجو تنظیم‌لمه‌سی‌دیر.[۱۲۱]
انرژی
اوروپاایتتیفاقی قورولوشون‌دان بویانا بؤلگه‌سین‌ده‌کی انرژی سیاستین‌ده قاباق‌جیل گوج اوْلموش‌دور. بۇ وضعییتین تمه‌لین‌ده ایتتیفاقین ۱۹۵۱-جی ایلده اوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی اولاراق قورولماسی یاتماق‌دادیر. ایلک ضروری و گئنیش ایحاطه‌لی بیر اوروپاانرژی سیاستی‌نین توسعه ائت‌دیریلمه‌سی ۲۰۰۵-جی ایلده تشکیل ائدیلن اوروپاایتتیفاقی ساممیتینده تصدیق ائدیلمیش، ایلک قارالاما یونرگه ژانویه ۲۰۰۷-جی ایلده نشر اوْلونموشدور.[۱۲۲]
اوروپاکومیسسیاسی‌نین انرژی سیاستینه باغلی بئش اهمیتلی نوقطه‌سی واردیر: داخیلی بازاردا رقابتین آرتیریلماسی، یاتیریم یاتیرماغین تشویقی (تشویق سرمایه‌گذاری) و ائلئکتریک پایلاما شبکه‌سی‌نین گئنیش‌لندیریلمه‌سی؛ بیر بوحران وضعییتینده ائحتییاجی قارشیلایاجاق انرژی قایناق‌لاری‌نین نوع‌لره آییریلدیریلماسی؛ روسیه فئدئراسیاسی‌ایله انرژی اورتاق‌لیغینی توسعه ائتدیررکن اوْرتا آسییانین و شیمالی آمریکانین طبیعی قایناق باخیمین‌دان زنگین اؤلکه‌لریله‌ده آل‌وئر مقصدی‌ایله ایش‌ایتتیفاقی ائتمک اۆچون یئنی آندلاشما چرچیوه‌لری چیخارماق؛ یئنی‌لنه‌بیلر انرژی قایناق‌لاری‌نین ایستیفاده‌سینه آرتیرارکن، وار اوْلان انرژی قایناقلارینی داها ثمره‌لی ایستیفاده ائتمک و یئنی انرژی قایناق‌لاری اۆچون آیریلان اودنیگین (مستمری) آرتیریلماسی‌دیر.[۱۲۲]
اوروپاایتتیفاقی بوگون، نئفتی‌نین ۸۲ فایزسینی، طبیعی قاز ائحتییاجی‌نین ایسه ۵۷ فایزسینی چول‌دن آلیر و بودا اوروپاایتتیفاقینی بۇ یاناجاق‌لارین ان بویوک ایدخالاتچی‌سی (واردکننده) وضعییتینه گتیرر.[۱۲۳] اوروپاایتتیفاقینین یاناجاق مووضوع‌سون‌دا خاریجی اؤلکه‌لره خوصوصی‌ایله‌ده روسیه یه آسیلی اولماسین‌دان اوتری بعضی قایغی‌لار دویولماق‌دادیر. بۇ قایغی‌لار یاخین کئچمیشده روسیه و قونشولاری آراسیندا یاشانان یاناجاق چاتدیریلما پروبلئم‌لری سببی‌ایله داهادا آرتمیشدیر. بونون نتیجه‌سی اولاراق اوروپاایتتیفاقی وار اوْلان انرژی قایناقلارینی و کوک‌لری‌نی نوع‌لره آییریلدیرماغا چالیش‌ماق‌دادیر.[۱۲۴]
اینفراستروکتور
اوروپاایتتیفاقی، ترانس-اوروپاشبکه‌لری کیمی (اینگلیسجه: ns-European Networks, TEN) اوز سرحدلری ایچینده اؤلکه‌لر آراسی اینفراستروکتور خیدمت‌لرینی توسعه ائتدیرمه‌یه چالیش‌ماق‌دادیر. ترانس-اوروپاشبکه‌لری لاییحهسینده مانش تونئلی، مونت جئنیس تونئلی، لگو ائست، اورئسوند کورپوسو، برئننئر تونئلی کیمی ایشلر ایجرا ائدیلمکدهدیر. ۲۰۱۰-جی ایل سونو ائعتیباری‌ایلا اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده‌کی نقلیات شبکه‌سی‌نین جمعی اوزون‌لوغونون ۷۵٫۲۰۰ کیلومتر قورو، ۷۸٫۰۰۰ کیلومتر دمیر یولونا، ۳۳۰ هاواآلانی‌نا (فرودگاه)، ۲۷۰ بین‌الخلق لیمانا و ۲۱۰ داخیلی لیمانا چاتماسی گوزله‌نیلیر.[۱۲۵][۱۲۶]
توسعه ائتمک‌ده اوْلان اوروپانقلیات سیاستی ایتتیفاقین بیر چوْخ یئرینده آرتان نقلیات شبکه‌سی‌ایله بیرلیک‌ده طبیعی اطراف اوزرین‌ده‌کی تزییقی‌دا آرتیرمیش‌دیر. ۲۰۰۴ اوولی اوروپاایتتیفاقی عوضوو اؤلکه‌لرده نقلیات‌لا علاقه‌دار ان بویوک پروبلئم یول سیخیشیق‌لیغی (ازدحام) و چیرک‌لی‌لیک (آلودگی) دیر. بوندان سوْنرا یاشانان گئنیشله‌مه مۆدت لرین‌دن سوْنرا نقلیات آژان‌داسینا اولاشیلابیلیرلیک (تقویم در دسترس بودن) پروبلئمین حلل ائدیلمه‌سی گرک‌لیگی‌ده علاوه اوْلونموشدور.[۱۲۷] خوصوصی‌ایله لهیستان‌ین یول‌لاری، اؤلکه اوروپاایتتیفاقینه قاتیلدیغین‌دا چوْخ پیس وضعییت‌ده اوْلدوغون‌دان، ۴٫۶۰۰ کیلومتر یول اوروپاایتتیفاقی اولچون‌لرینه یوکسل‌دیلمیش و بونا باغلی اولاراق ۱۷ میلیارد آورو خرج‌لنمیش‌دیر.[۱۲۸]
اوروپاایتتیفاقینین حاضیرلادیغی بیر باشقا اینفراستروکتور لاییحه‌سی‌ده گالیله مووقئع‌لندیرمه سیستمی‌دیر. گالیله لاییحه‌سی تکلیفه تقدیم ائدیلمیش بیر قلوبال پئیک (اویدو-قمر مصنوعی) سئیروسفر سیستمی‌دیر. سیستمین اوروپاایتتیفاقی طرفین‌دن ائدیلمه‌سی و ۲۰۱۰-جی ایلده ایستیفاده‌یه حاضیر وضعییته گتیریله‌رک اوروپاکوسموس آگئنت‌لیگی طرفین‌دن کوسموسا آتیلماسی گوزله‌نیلیر. اوروپاایتتیفاقی، گالیله پرویئکتینی، آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری قایناق‌لی قلوبال مووقئع‌لندیرمه سیستم‌لرینه اوْلان باغیم‌لیغینی آزالت‌ماق اۆچون باشلات‌میش‌دیر.[۱۲۹] بۇ جهد بیر چوْخ کیمسه طرفین‌دن یوکسک مبلغی، گئجیکمه‌لری و وار اوْلان جی.پی. ائس (GPS) سیستم‌لری‌نین یانیندا گرک‌سیز اوْلدوغو ایستیقامتین‌ده آلدیغی رئاکسییالار سببی‌ایله تئز-تئز تنقید اوْلونماقدادیر.[۱۳۰]
رئگیونال توسعه
اوروپاایتتیفاقی ایچینده بیر چوْخ بؤلگه آراسیندا گوزه‌گورولر خوصوصییت‌ده برابرسیزلیک‌لر واردیر. ساتین آلما گوجونه گوره اویغون‌لاشدیریلاندا ان یوخسول و ان وارلی بؤلگه‌لر (نومئنکلاتورون NUT-۲ و NUT-۳ حیصّه‌لری) آراسین‌داکی آیری-سئچکی‌لیک یاخشی‌جا دیققته چارپان حالا گلمکدهدیر. یوکسک طرف‌ده، آدام باشی ۶۸٫۷۵۱ آورولوق آلیش گوجویله فرانکفورت، ۶۷٫۹۸۰ آورولوق آلیش گوجویله پاریس و ۶۵٫۱۳۸ آورولوق آلیش گوجویله ایچری لوندون اولارکن، آشاغی طرف‌ده کیشی‌باشی ۵٫۰۷۰ آورولوق آلیش گوج‌لری‌ایله رومانی‌یانین نورد-ائست توسعه بؤلگه‌سی و ۵٫۵۰۲ آورولوق آلیش گوجویله بولقاریستانین سئوئروزاپادئن (Severozapadentranslate) کیمی بؤلگه‌لری اولور.[۱۳۱] اوروپاایتتیفاقی اورتالاماسینا باخیلدیغین‌دا، آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری عومومی داخیلی نتیجه‌سی ۳۵ فایز، یاپونییا عومومی داخیلی نتیجه‌سی ۱۵ فایز داها یوکسک‌دیر.[۱۳۱]
اوروپاایتتیفاقین‌دا گئری قالمیش بؤلگه‌لرین اینکیشافی‌نین دستک‌لنمه‌سی اۆچون آیریلمیش ائستروکتورجا فون و اویغون‌لاشما فوندو آدی وئریلن اودمه‌لرین واردیر. بوجور بؤلگه‌لر عومومییت‌له بیرلیگه یئنی قاتیلان شرقی اوروپااولکه‌لرین‌ده‌دیر.[۱۳۲] بیر چوْخ اودنک، تعجیلی کومکی، نامیزد اؤلکه‌لرین اوزلرینی اوروپااولچون‌لرینه داشیماسینا کومک‌چی اولاجاق ایمکان (Phare, ISPA, SAPARD) و کوهنه سوئت سوسیالیست رئسپوبلیکالار ایتتیفاقی اؤلکه‌لری اوْلان موستقیل دوولت‌لر ایتتیفاقی عوضولرینه پول دستک تأمین ائدر. تاجیس (TACIS -Technical Aid to the Commonwealth of Independent States) ایندی‌کی واخت‌دا اوروپاکومیسسیاسی‌نین بیر پارچاسی اوْلان اوروپایاردیم و ایش‌ایتتیفاقی ایداره‌سی‌نین بیر پارچاسی اوْلموش‌دور. ۷. چرچیوه پروقرامی، اورتاق بیر اوروپاآراشدیرما اۆچون یاراتماق اۆچون بوتون بیرلیک عوضوو اؤلکه‌لردن قاتیلان کونسورسییوم‌لارجا ایداره اوْلونان آراش‌دیرمالاری مالیییه‌یه ائدر.[۱۳۳]
اطراف موحیط
اوروپاتوپ‌لولوغون‌دا اطراف‌لا علاقه‌دار ایلک سیاست ۱۹۷۲-جی ایلده باشلاندی. او گون‌دن بری، اوروپاایتتیفاقی تورشو یاغیش‌لاری، اوزون طبقه‌سی‌نین اینجله‌مه‌سی، هاوا کئیفییتی، سس-کوی چیرک‌لی‌لیگی، سو چیرک‌لی‌لیگی و توللانتی‌لار کیمی بیر چوْخ مووضوع‌ایلا ماراق‌لانماق‌دادیر. آخار سولارین، گول‌لرین، تورپاغین و ساحیل طبقه‌لری‌نین سولاری‌نین ۲۰۱۵-جی ایله قدر تمیزلنمه‌سی‌نی مقصد قویان سو چرچیوه‌سی امرلری، اوروپاایتتیفاقینین اکولوژی سیاستی‌نین بیر نومونه‌سی‌دیر. اوروپاایتتیفاقین‌دا چول حیاتی، ناتورا ۲۰۰۰ پروقرامی اساسین‌دا قورونور. قوروما آلتیندا تخمیناً ۳۰ مین ساحه اولور.[۱۳۴] ۲۰۰۷-جی ایلده، لهیستان حوکومتی روسپودا وادیسی ایچین‌دن کئچن بیر شوسه ائتمه جهدلرین‌ده تاپیلمیش آنجاق بۇ جهد، اوروپاکومیسسیاسی طرفین‌دن، بؤلگه‌نین چول حیات قوروما پروقرامینا داخیل بیر ساحه اوْلدوغو سببی ایله دایان‌دیریلمیش‌دیر.[۱۳۵]
کیموی (شیمیایی) مادّه‌لرین کایدی، قییمت‌لندیریلمه‌سی، آللاهین ایذنی و محدودلاشدیریلماسی (رئاجه) پروقرامی (اینگلیسجه: رئگیستراتیون، ائوالواتیون، آوتهوریساتیون آند رئستریجتیون اوف جهئمیجالس)، اوروپاایتتیفاقینین گونده‌لیک ایستیفاده اۆچون چیخاریل‌میش ۳۰ مین ده‌ایشیک کیموی مادّه‌نین تهلوکه‌سیزلیک‌لری‌نین اولچولمه‌سینی نظرده توتان بیر سیاست‌دیر.[۱۳۶] ۲۰۰۶-جی ایلده آوروپادان گلن بیر گمی‌نین فیل ده‌یشی ساحیلی ساحیل‌لرین‌ده زهرلی توللانتی سیزینتی‌سی‌نا سبب اولماسین‌دان اوتری، اوروپاکومیسسیاسی زهرلی آتیکلارلا علاقه‌دار داها جیددی تدبیر و سانکسییالار تطبیق قرار وئرمیش‌دیر. گمی‌لرله زهرلی توللانتی داشیماجی‌لیغینی قاداغان ائدن ایسپانییا کیمی اؤلکه‌لرله بۇ گون اوروپاکومیسسیاسی، اکولوژی جینایت‌لر باشلیغی آلتیندا بعضی جینایت سانکسییالار تطبیقی تکلیف ائتمیش‌دیر. کومیسسییانین بۇ مووضوع‌ا باغلی قانون چیخارماسینا بعضی کسیم‌لرجه قارشی چیخیلسادا گورولن ایددیعادا اوروپاعدالت محکمه‌سی قانون لاییحه‌سینی تصدیق ائتمیش‌دیر.[۱۳۷]
۲۰۰۷-جی ایلده عوضو اؤلکه‌لر اوروپاایتتیفاقینین گلهجکده برپا انرژینی ۲۰ فایز نیسبتین‌ده ایستیفاده و ۲۰۲۰-جی ایله قدر آتموسفره آتیلان کاربون‌دی‌اوکسید نیسبتی‌نین ۹۰جی ایل‌لره نیسبتن ان آز ۲۰ فایز آزالدیلماسینی نظرده توتان قانون لاییحه‌سینی قبول ائتمیش‌دیر.[۱۳۸] بۇ قانوناً اویغون گلمک اۆچون ایمضالانان ۲۰۰۵ قئیدییات موقاویله‌سی اویغون اولاراق ۲۰۲۰-جی ایله قدر، عوضو اؤلکه‌لرده‌کی بوتون اوتوموبیل و یوک ماشین‌لاری‌نین ان آز اون‌دا بیرینین بییویاکیت‌ایله چالیشار وضعییته گتیریل‌مه‌سی قرارلاشدیریلدی. بونون صنایئع‌لشمیش بیر بؤلگه اۆچون قلوبال ایستی‌لش‌مه‌یه قارشی آلینا بیله‌جک ان یئرینده تدبیرلر بیری اوْلدوغو دوشونولمک‌ده‌دیر.[۱۳۹]
کیوتو پروتوکولونون داوامی خوصوصییتین‌ده‌کی بیرلشمیش میلّت‌لر ایقلیم ده‌ایشیک‌لیگی کونفرانسین‌دا اوروپاایتتیفاقینین ۲۰۵۰-جی ایله قدر ایستی‌خانا قازی سالینی‌مینی یاری-یارییا آزالتماسی تکلیف ائدیلمیشدیر.[۱۴۰] اوروپاایتتیفاقینین اوز کاربون آیاق ایزینی آزالت‌ماق ایستیقامت‌لی جهدلری ۱۹۹۰ ایله ۲۰۰۵ آراسیندا شرقی آوروپادا ۱۵ فایز، قربی آوروپادا ۱۰ فایز اوْلان مئشه نیسبتی‌نین آرتماسی‌ایلادا دستکلنمیش‌دیر. بۇ مۆدت بویونجا بۇ مئشه‌لر اوروپاایتتیفاقی ایچینده اینسان قایناق‌لی چرشنبه آخشامینیمی ۱۲ فایز عئینی دوشن ۱۲۶ میلیون متری‌سین تون کاربون اممیش و هاوانی تمیزله‌میش‌دیر.[۱۴۱]
تحصیل و آراشدیرما
تحصیل و آراشدیرما ساحهسینده اوروپاایتتیفاقینین وظیفه‌سی میلّی رهبرلیک‌لری دستکله‌مک‌له محدوددور. تحصیل‌ده ایتتیفاقین سیاستی عومومی اولاراق ۹۰لاردا حاضیرلانان و شاگیرد ده‌ایشمه‌سینی و شاگیردلرین خاریج‌ده اوخوماسی‌نی آسان‌لاشدیران پروقرام‌لاردان عیبارت‌دیر. بۇ پروقرام‌لاردان ان گوزه آرتیرما، ۱۹۸۷-جی ایلده تطبیقه قویولان اونیوئرسیته‌لر آراسی بیر شاگیرد موبادیله‌سی پروقرامی اوْلان ائراسموس‌دور. ایلک ایگیرمی ایلده بۇ پروقرام بین‌الخلق سَوییه‌ده ۱٫۵ میلیون اونیوئرسیتئت و کوللئج شاگیردینه خاریج‌ده تحصیل‌لرینی داوام ائتدیرمه ایمکانی تأمین ائتمیش‌دیر.[۱۴۲]
ایندی‌کی واخت‌دا ایبتیدایی تحصیل شاگیردلری، موعللیم‌لر، پئشه‌تحصیل شاگیرد و حیات بویو اویرنمه لاییحه‌سی ایچین‌ده‌کی یئتکین طلبه‌لر اۆچون‌ده بنزر پروقرام‌لار واردیر. بۇ پروقرام‌لار اؤلکه‌لر آراسی معلومات اوتورولمه‌سینی آرتیرماق، تحصیل و یئتیش‌دیرمه مووضوع‌سون‌دا فایدالی تطبیق‌لری بیرلیگه عوضو اؤلکه‌لر آراسینا یایما کیمی مقصدلر گودولرک یارادیلمیشدیر.[۱۴۳] بولوگنا سوره‌جینه وئردیگی دستک‌له‌ده اوروپاایتتیفاقی، آوروپادا تحصیل دستکینی داوام ائتدیرمک‌ده‌دیر.
علمی آراشدیرمالار، اوروپاایتتیفاقینین ایلکی ۱۹۸۴-جو ایلده باشلادیلان آراشدیرما و تئکنولوژی توسعه ائتدیرمه چرچیوه پروقرامی داخیلین‌ده آسان‌لاشدیریل‌ماق‌دادیر. بۇ ساحه‌ده‌کی اوروپاایتتیفاقی سیاستی‌نین مقصدی علمی آراشدیرمانی اعتینا ائت‌دیرمک و دوزن‌لمک‌دیر. موستقیل بیر قورولوش اوْلان اوروپاآراشدیرما شوراسی، اوروپاایتتیفاقی اودنک‌لرینی آوروپادا ایجرا ائدیلن آراشدیرمالار و میلّی آراشدیرمالار آراسیندا پایلاش‌دیریر.[۱۴۴] یئددینجی آراشدیرما و تئکنولوژی توسعه ائتدیرمه چرچیوه پروقرامی (فپ۷)، چول‌دن آلینمیش یاناجاق‌لارا اوْلان آسیلی‌لیغی آزالت‌ماق و یئنی‌لنه‌بیلر انرژی قایناقلارینی نوع‌لره آییریلدیرماغا مقصدی‌ایله، انرژی ساحهسینده اوْلدوغو کیمی چوْخ موختلیف مسئله‌لری موزاکیره ائدیر.[۱۴۵]
ژانویه ۲۰۰۰-دن بری اوروپاکومیسسیاسی، اوروپاآراشدیرما اۆچون اولاراق بیلینن داها بویوک هدف‌لره یونل‌میش‌دیر. بۇ ساحه‌ده بویوک اودنک‌لرله بعضی اهمیتلی مووضوع‌لاردا آراشدیرمالار ایجرا ائدیلمکدهدیر. بۇ آراشدیرمالار بوتون عوضو اؤلکه‌لرین دستکینی آلمیش‌دیر. آراشدیرما ساحه‌سین‌دن ایش‌ایتتیفاقی، معلومات پایلاشیمی، اوروپاایچین‌ده آراشدیرما ایشچی‌لری‌نین دووران آزادلیغینین تأمین ائدیلمه‌سی، شیرکت‌لری‌له صنایع آراسین‌داکی باغ‌لارین گوجلندیریلمه‌سی و ایداره ائتمه مانیعه‌لرین قالدیریلماسی کیمی مقصدلر اوزرینده یوغونلاشیلماق‌دادیر.[۱۴۶]
اوروپاایتتیفاقی، فرانسه نین جاداراجه شهرین‌ده قورولاجاق اوْلان بین‌الخلق تئرمونوک‌لر تجروبی رئاکتور (یتله‌یر) پرویئکتینی رئال‌لاشدیرماق اۆچون آلتی باشقا اؤلکه‌ایله ایش‌ایتتیفاقی ایچینه گیرمیش‌دیر. بۇ لاییحه بوگونه قدر ائدیلمیش اوْلان ان بویوک نوعه رئاکتور اوْلان ژئتین (اینگلیسجه: ژوینت ائوروپئان توروس) قورولوشو اوزرینه قبول ائدیلمیشدیر.[۱۴۷] اوروپاکومیسسیاسی بۇ لاییحه‌نین ۲۰۵۰-جی ایله قدر انرژی ایستئحصالینا باشلایاجاغینی نظرده توتماقدادیر.[۱۲۲] اوروپاایتتیفاقینین، اوروپانوعه آراشدیرما مرکزی بونیه‌سین‌ده‌ده موشاهیده‌چی ایستاتوسو، اوروپاکوسموس آگئنت‌لیگی‌ایله موختلیف موقاویله‌لر و اوروپاجنوب رصدخانای‌له‌ده ایش‌ایتتیفاقی واردیر.[۱۴۸] بۇ تشکیلاتلار اوروپاایتتیفاقی بونیه‌سین‌ده اولاماسالاردا بونلارلا تئز-تئز بیرلیک‌ده ایشلر ایجرا ائدیلمکدهدیر
اهالی معلومات‌لاری
اوروپاایتتیفاقینین ایییرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌سی‌نین جمعی اهالی‌لری ژانویه ۲۰۰۷ اعتیباریله ۴۹۵٫۱۲۸٫۵۲۹ نفردیر.[۱۴۹] عومومی اولاراق اوروپاقاره‌سین‌ده یاشایان جمعی اهالی ایسه تخمیناً اولاراق ۷۱۰ میلیون نفردیر. بیر چوْخ اوروپااولکه‌سینه دوغرو یاشانان چول‌دن کوچ‌لر سببی‌ایله بیرلیک اهالی‌سین‌ده بیر میقدار آرتیم گوزله‌نیلیر.[۱۵۰][۱۵۱]
اوروپاایتتیفاقینین عومومی اهالی‌سی دونیا اهالی‌سی‌نین ۷٫۳ فایزنا برابر دوشر. بیرلیک توْرپاق‌لاری دونیا سطحی‌نین یالنیز ۳ فایزی‌نین کاپلاماسینا قارشی کوادرات کیلومتره ۱۱۴ آدامین دوشدویو بیرلیک توْرپاق‌لاری دونیانین ان سیخ نۆفوس لان‌میش بؤلگه‌لرین‌دن‌دیر. جمعیتین ۸۰ فایزی شهرلرده یاشاییر و بیرلیک وطنداش‌لاری‌نین اوچ‌ده بیری اهالی‌سی ۱ میلیون‌دان چوْخ اوْلان شهرلرده یاشاییر.[۱۵۲] اوروپاایتتیفاقی، دونیاداکی دیگر بوتون بؤلگه‌لردن داها چوْخ دونیا شهرینه مالیک‌دیر.[۱۵۳] بیرلییه داخیل اؤلکه‌لر ایچینده جمعی ۱۶ عدد اهالی‌سی ۱ میلیونو آشان شهر واردیر.
اوروپاایتتیفاقین‌دا بیر چوْخ بویوک شهرین یانیندا بیر اوقدرده تک بیر مرکزی اولمایان آنجاق سیخ شکیلده نۆفوس لان‌میش بؤلگه‌لر واردیر. بۇ بؤلگه‌لر ایکی اهمیتلی شهرین آراسیندا توسعه ائتمیش یادا اهمیتلی بیر مرکزین اطرافینی ایحاطه ساحه‌لردیر. بون‌لارین ان اهمیتلی نومونه‌لری: تخمیناً ۱۰٫۵ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان رئن-روحر بوگه‌سی (کولن، دورتموند، دوسسئل‌دورف و س)، ۷ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان راندستاد بؤلگه‌سی (آمس‌تئردام، روتتئردام، لاهئی، اوترئجهت و س)، ۵٫۵ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان ولاامسه رویت بؤلگه‌سی (انوئرس، بروس‌سئل، لئووئن، گئنت و س) و ۳٫۵ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان یوخاری سیلئزیا متروپولودان ایتتیفاقی‌دیر (کاتوویجه، سوسنوعیئج)[۱۵۴]
| اوروپاایتتیفاقین‌دا اهالی‌سی ۲ میلیون نفری آشان شهر بؤلگه‌لری | شهر بؤلگه‌سی ۲۰۰۷ اهالی‌سی (تخمینی) |
شهر مرکزی ۲۰۰۷ اهالی‌سی (تخمینی) |
|---|---|---|
| لوندون (بیرلشمیش کراللیق) | ۱۲ ۵۷۷ ۰۰۰ | ۷ ۵۵۴ ۰۰۰ |
| پاریس (فرانسه ) | ۱۱ ۳۶۷ ۰۰۰ | ۲ ۱۵۳ ۰۰۰ |
| میلانو (ایتالییا) | ۷ ۳۲۰ ۰۰۰ | ۱ ۳۲۴ ۰۰۰ |
| مادرید (ایسپانییا) | ۶ ۰۹۸ ۰۰۰ | ۳ ۱۸۳ ۰۰۰ |
| بارسئلونا (ایسپانییا) | ۴ ۸۵۳ ۰۰۰ | ۱ ۶۰۶ ۰۰۰ |
| لیوئرپول-مانچئستئر مئگاپولو لیوئرپول (بیرلشمیش کراللیق) مانچئستئر (بیرلشمیش کراللیق)
|
۴ ۲۰۹ ۰۰۰ - - |
۴۶۸ ۰۰۰ ۴۳۳ ۰۰۰ |
| بئرلین (آلمانییا) | ۴ ۰۲۶ ۰۰۰ | ۳ ۴۰۵ ۰۰۰ |
| ناپولی (ایتالییا) | ۳ ۸۳۳ ۰۰۰ | ۹۷۸ ۰۰۰ |
| آفینا (یونانیستان) | ۳ ۷۹۹ ۰۰۰ | ۷۲۱ ۰۰۰ |
| روما (ایتالییا) | ۳ ۷۷۶ ۰۰۰ | ۲ ۵۴۸ ۰۰۰ |
| هامبورگ (آلمانییا) | ۳ ۲۸۰ ۰۰۰ | ۱ ۷۴۸ ۰۰۰ |
| بیرمینگ‌هام (بیرلشمیش کراللیق) | ۳ ۲۵۰ ۰۰۰ | ۹۸۹ ۰۰۰ |
| آمس‌تئردام (هوللاندییا) | ۲ ۳۱۰ ۰۰۰ | ۷۵۱ ۳۲۹ |
| لیس‌سابون (پورتوقالییا) | ۲ ۸۰۰ ۰۰۰ | ۵۶۴ ۰۰۰ |
| بوداپئشت (ماجاریستان) | ۲ ۵۷۲ ۰۰۰ | ۱ ۶۹۲ ۰۰۰ |
| کاتوویجه (پولشا) | ۲ ۵۶۶ ۰۰۰ | ۳۱۲ ۰۰۰ |
| کوپئن‌هاگئن-مالمو megapolü کوپینهاگ (دانمارک) مالمو (ایسوئچ)
|
۲ ۳۷۹ ۰۰۰ - - |
۱ ۰۹۴ ۰۰۰ ۲۴۹ ۰۰۰ |
| ستوت‌گارت (آلمانییا) | ۲ ۳۴۴ ۰۰۰ | ۵۹۱ ۰۰۰ |
| مونیخ (آلمانییا) | ۲ ۳۲۵ ۰۰۰ | ۱ ۲۸۲ ۰۰۰ |
| ورشو (پولشا) | ۲ ۲۵۱ ۰۰۰ | ۱ ۶۱۹ ۰۰۰ |
| بوخارئست (رومانییا) | ۲ ۲۰۹ ۰۰۰ | ۱ ۸۴۹ ۰۰۰ |
| بروس‌سئل (بئل‌چیکا) | ۲ ۱۲۹ ۰۰۰ | ۱ ۰۴۴ ۰۰۰ |
| وییانا (اوتریش) | ۲ ۰۸۲ ۰۰۰ | ۱ ۵۷۳ ۰۰۰ |
دیل
| دیل | آنادیلی | دوشونن |
|---|---|---|
| اینگیلیس | ۱۳٪ | ۵۱٪ |
| آلمان | ۱۸٪ | ۳۲٪ |
| فرانسیز | ۱۳٪ | ۲۶٪ |
| ایتالییان | ۱۳٪ | ۱۶٪ |
| ایسپان | ۹٪ | ۱۵٪ |
| پولیاک | ۹٪ | ۱۰٪ |
| رومئن | ۷٪ | ۸٪ |
| فعلمنک | ۵٪ | ۶٪ |
| یونان | ۳٪ | ۳٪ |
| ایسوئچ | ۲٪ | ۳٪ |
| چئخ | ۲٪ | ۳٪ |
| پورتوقال | ۲٪ | ۲٪ |
| ماجار | ۲٪ | ۲٪ |
| بولقار | ۲٪ | ۲٪ |
| سلوواک | ۱٪ | ۱٪ |
| دیگر آب دیل‌لری | ~۶٪ | |
| آزلیق دیللر | ~۱۶٪ | |
اوروپاایتتیفاقین‌دا کونوشلان بوتون دیل و لهجه آراسیندا ایییرمی‌اوچ دنه‌سی رسمی ستاتوسا مالیک‌دیر. بۇ بیلم: آلمان، بولقار، چئخ، دانمارک، ائستون، فعلئمئنکچه، فین، فرانسیز، اینگیلیس، ایرلاند، ایسپان، ایسوئچ، ایتالیان، پولیاک، لاتیش، لیتوا، ماجار، مالتا، پورتوقال، رومئنجه، سلوواک، سلووئن و یونانجا.[۱۵۶] قانونوئریجیلیک قرارلاری کیمی، بیرلیک‌ده اله آلینان بوتون مووضوع‌لارین سندلری ایتتیفاقین هر رسمی دیلینه چئوریلیر. اوروپاپارلامئنتی بوتون باش مجلیسین سندلرینی یئنه بوتون بۇ رسمی دیل‌لره چئویره‌رک عوضولرینه تقدیم ائدیر. بیرلیک ایچین‌ده‌کی بعضی تشکیلاتلار ایسه داخیلی ایشلر کیمی کیمی مووضوع‌لاردا یالنیز علاقه‌دار اؤلکه‌لرین دیلینی ایستیفاده ائدر. بۇ سندلر خبرلشمه و اونسیت مووضوع‌لاری اۆچون قیسمن چئویریله بیلیر.[۱۵۷] دیل سیاستی هر عوضو اؤلکه‌نین اوز مسئولییتین‌ده‌دیر؛ آنجاق اوروپاایتتیفاقی قوروم‌لاری‌دا بونیه‌سین‌ده‌کی رسمی دیل‌لرین اویره‌نیل‌مه‌سینی تشویق ائدر.[۱۵۸][۱۵۹]
۲۰۰۶-جی ایل اعتیباریله ۸۸٬۷ میلیون نفر کونوشانی‌ایله آلمان، اوروپاایتتیفاقین‌دا آنادیل اولاراق دانیشیلان ان مشهور دیل‌دیر. آلمان، اینگیلیس، فرانسیز و ایتالییان ایزلر. ان چوْخ بیلینن خاریجی دیل اهالی‌نین ۵۱ فایزی‌نین دانیشا اینگیلیزه‌دیر. بونو آلمان و فرانسیز بیلن‌لر ایزلر. اهالی‌نین ۵۶ فایزی ایسه آنا دیل‌لرین‌دن باشقا بیر دیلی دانیشا بیلمک‌ده‌دیر.[۱۵۵] اوروپاایتتیفاقینین رسمی دیل‌لری‌نین چوخو هیند-اوروپادیل عاییله‌سینه منسوب‌دور. بونون ایستیثنالاری فین-اوگور دیل‌لرین‌دن اوْلان ماجار و فین‌ایله سامی دیل عاییله‌سینه عایید اوْلان مالتا دیلی‌دیر. رسمی دیللر ایچینده، کیریل الیفباسی‌ایله یازیلان بولقار و یونان الفیباسی یازیلان یونان خاریجینده بوتون بیلمه لاتین حرف‌لرییله یازیلار.[۱۶۰]
ایییرمی‌اوچ رسمی دیلین یانی سیرا، اوروپاایتتیفاقی ایچینده اورتالاما ۵۰ میلیون آدام طرفین‌دن تخمیناً ۱۵۰ رئگیونال دیل و آزلیق دیلی دانیشیل‌ماق‌دادیر.[۱۶۰] بونلار آراسیندا، یالنیز ایسپانییادا دانیشیل‌ماق‌دادیر اوْلان رئگیونال دیل‌لردن باسک، کاتالان و قالیسیان‌ایله اوروپاایتتیفاقی وطنداشلاری ایتتیفاقین رسمی تشکیلات‌لارینا موراجیعت ائده بیلرلر.[۱۶۱] اوروپاایتتیفاقی زامان‌زامان خوصوصی پروقرام‌لارلا آزلیق دیل‌لرینی یادا یئرلی دیل‌لری دستکله‌سه‌ده، جمعیت‌لرین دیل حوقوق‌لارینی قوروماق عوضو دوولت‌لرین اوز مسئولییتین‌ده‌دیر.
بیر چوْخ رئگیونال دیلین یانیندا، دونیانین بیر چوْخ اؤلکه‌سین‌دن آوروپایا گل‌میش قاچقین بیریلرجه دانیشیلان بیر اوقدرده آزلیق دیلی واردیر. تورک، ماغریب عربجه‌سی، روس، اوردو، بئنقال، هیند، تامیل، اوکراینجا و موختلیف بالکان دیل‌لری، اوروپاایتتیفاقینین بیر چوْخ کونجون‌ده دانیشیلار. بۇ ایممیقرانت قروپ‌لار عومومیت‌له هم اوز دیل‌لرینی هم‌ده ایچینده اوْلدوق‌لاری اؤلکه‌نین رسمی دیلینی دانیشان ایکی-دیل‌لی کس‌لردیر. کوچری دیل‌لری هله اوروپاایتتیفاقی ایچینده یادا عوضو اؤلکه‌لردن هرهانسی بیرین‌ده رسمی بیر ستاتوسا صاحیب دئییل. آنجاق اوروپاایتتیفاقینین حیات بویو اویرنمه پرویئکتی داخیلین‌ده ۲۰۰۷-جی ایل‌دن ائعتیبارن خوصوصی دستک گوره بیلرلر.[۱۶۰] تۆرکجه کیپرده، لوکسئم‌بورق لوکسئم‌بورق‌دا رسمی دیل ستاتوسون‌دا اولماسینا قارشی بۇ اؤلکه‌لرده، ایتتیفاقین مووجود دیل‌لرین‌دن ان بیرینین اونسوزدا رسمی دیل اولماسین‌دان اوتری (لوکسئم‌بورق‌دا فرانسیز و آلمان، کیپرده یونان) بۇ بیلمه اوروپاایتتیفاقی دیل‌لری ایچینه آلینمامیش‌دیر.
دین
اوروپاایتتیفاقی وار اوْلان هئچ بیر دین‌ایله علاقه‌سی اولمایان و ائتدیگی راضیلاشما و آلدیغی قرارلاردا هرهانسی بیر دینه دغینمه‌ین دونیوی بیر تشکیلات‌لانمانین[۳۲] حاضیرلانماسی اۆچون ایشلر باشلادیلان اوروپاایتتیفاقی کونستیتوسیاسی لاییحه‌سی‌نین اون سوزون‌ده و لیس‌سابون سازیشی‌نین بعضی مادّه‌لرین‌ده تانری و یا کریستییان‌لیق‌ایله علاقه‌دار بعضی سویلییش‌لری اولماسی بویوک رئاکسییالار آلمیش و نتیجه اولاراق بوندان ایمتیناع ائدیلمیشدیر.[۱۶۲]
کریستییان‌لیق مووضوع‌سو اوزرینده بوقدر دورولماسی‌نین سببی، بونون آوروپادا، طبیعی اولاراق‌دا اوروپاایتتیفاقی ایچینده ان مشهور دین اولماسین‌دان‌دیر. آوروپادا کریستییان‌لیق اینانجی روما کاتولیک کیلسه‌سی، اورتودوکس کیلسه‌سی (گونئی‌شرقی آوروپا) و چوْخ موختلیف پروتئستانت کیلسه‌لری (خوصوصی‌ایله شیمالی آوروپا) آراسیندا بولون‌موش‌دور. ایسلام و یهودیلیک کیمی دین‌لرده اوروپاایتتیفاقی ایچینده تمثیل ائدیلن اینانج‌لاردان‌دیر. ۲۰۰۲-جی ایل اعتیباری‌ایله آوروپادا ۱ میلیون نفردن چوْخ یهودی‌ایله[۱۶۳] ۱۶ میلیون نفر موسلمان اوْلدوغو سانیل‌ماق‌دادیر.[۱۶۴]
ائوروستات طرفین‌دن تشکیل ائدیلن آوروبارومتره ایجتیماعی یوخلامالارا اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری‌نین اکثریتیی‌نین بیر نوع اینانجا منسوب اوْلدوغونو آنجاق بۇ قروپون یالنیز ۲۱ فایزی‌نین بۇ مووضوعو اهمیتلی سایدیغینی گوستریر. عومومی اهالی ایچری‌سین‌ده هر اؤلکه‌ده گئده‌رک دوشمک‌ده اوْلان کیلسه‌یه باغلی‌لیق وضعییتی‌نین یانیندا گئتدیک‌جه آرتان آتئیست یادا آقنوستیک بیر قروپ مئیدانا گلمکدهدیر.[۱۶۵] ۲۰۰۵-جی ایلین آوروبارومتره ایجتیماعبیت یوکلامالارین‌دا، رومینییا و بولقاریستانین بیرلییه هله قاتیلمامیش اوْلدوغو ایییرمی‌بئش عوضولو دوورده، اوروپاایتتیفاقین‌دا یاشایان اینسان‌لارین ۵۲ فایزی ایسه هرهانسی بیر تانرییا ایناندیغینی، ۲۷ فایزی بیر نوع روحانی وارلیغین یادا حیات قایناغی‌نین اوْلدوغونو دوشون‌دویونو، ۱۸ فایزی‌ایسه هرهانسی بیر یارادیجی‌یا اینانمادیغینی دیله گتیرمیش‌دیر. ائدیلن آنکئت‌لر نتیجه‌سین‌ده اورتایا چیخان جدول‌لر تانرییا اینانما نیسبت‌لرین ان آشاغی اوْلدوغو اؤلکه‌لرین ۱۹ فایزیله چئخییا و ۱۶ فایزیله ائستونییا اوْلدوغونو اورتایا قویموش‌دور.[۱۶۶]
عئینی ایجتیماعییت یوکلامالارین‌دا ان دین‌دار اؤلکه‌لرین ۹۵ فایزلیک تانرییا اینانما نیسبتی‌ایله باسقین بیر کاتولیک اهالییه صاحیب اوْلان مالتا و خالق‌لاری‌نین ۹۰ فایزین‌دان چوخو تانرییا اینانان کیپر و رومینییا اوْلدوغو گورول‌موش‌دور. اوروپاایتتیفاقی ایچینده، تانری اینانجی‌نین قادین‌لار آراسیندا کیشی‌لردن داها مشهور اوْلدوغو اورتایا چیخ‌میش‌دیر. بۇ وضعییت، کس‌لرین یاشی، یئتیش‌دیریل‌دیگی دینی اطراف و آشاغی تحصیل سوییه‌سینه منسوب اولمالاری کیمی فاکتورلاریله پارارلئل اولاراق آرتمیشدیر. بۇ سئقمئنتده‌کیاینسانلار سیاسی فیکیر اولاراق‌دا اوزلرینی ساغجی‌لیک‌ایله ایلیشکی‌لندیرمیش و فلسفه و ائتیک‌ایله علاقه‌دار مووضوع‌لاری داها چوْخ الشدیرمیشلردیر.[۱۶۶]
اوروپاایتتیفاقی توْرپاق‌لاری ایچینده اینانانی اوْلان دیگر اهمیتلی اینانج آخین‌لاری ایسه بوددیزم، هیندویزم (بویوک اکثرییتی بیرلشمیش کراللیق‌دا اولور[۱۶۷]) و نئوپاگانیزم‌دیر.[۱۶۸] نئوپاگانیزم آوروپادا آنتیک چاغ‌دا اینسان‌لارین تطبیق چوخانری‌لی دین‌لرین یئنی‌دن جانلانماسینی تأمین ائدن و سورعت‌له یاییلان بیر اینانج حرکتی‌دیر.[۱۶۹] نئوپاگان اینانج‌لاری بیرلشمیش کراللیق، دانمارک،[۱۷۰] ایسوئچ و ایسپانییا[۱۷۰] حوکومت‌لری طرفین‌دن رسمی اولاراق تانینمیشدیر.
مدنیّت سیاستی
اوروپاایتتیفاقینین مدنیّتی، پارچاسی اوْلدوغو آوروپانین مدنیّتی خاطیرلانار. مدنیّت‌لر ایله علاقه‌دار سیاست عومومییت‌له هر بیر عوضو اؤلکه طرفین‌دن موستقیل اولاراق موع‌ییه‌ن ائدیلیر. عوضو دؤولتلر آراسیندا مدنی هم‌رای‌لیک و امکداش‌لیق ماستریخت آندلاشماسیندا بیر بیرلیک اولاراق تعیین اوْلونماسیندا بری اوروپاایتتیفاقینین ماراقلاندیغی اساس مؤوضوع‌لاردان بیری اوْلموش‌دور.[۱۷۱] اوروپاایتتیفاقینین مدنی ساحه‌ده آلدیغی قرارلار آراسیندا یئددی ایللیک مدنیّت ۲۰۰۰،[۱۷۱] اوروپا مدنیّت آیی فعالیت‌لری، [۱۶۵] مدیا پلوس پروقرامی،[۱۷۲] اوروپاایتتیفاقی گنج‌لیک اورکئستری کیمی موسیقی بیرلیک‌لری و هر ایل بیر یا دا ایکی شهرین اؤز مدنیّتی‌نی تانیتماق ایمکانی قازاندیغی اوروپامدنیّت باش‌کندلیغی (باشکند فرهنگی) پروقرامی کیمی تدبیرلر واردیر.[۱۷۳]
اوروپاایتتیفاقی آیریجا عددلری ۲۰۰۴-جو ایلده ایکی یوز اوتوز اوچه چاتان بیر چوْخ مدنیّت لاییحه‌سینه‌ده وساییت وئریر. اوروپاشوراسی‌نین ایسته‌ای اوزرینه مدنی علاقه‌لرین توسعه ائتدیریلمه‌سینه کؤمک گؤستریلمه‌سی اۆچون «اوروپاو مدنیّت» مؤوضوع‌سوندا عومومی شبکه پورتالی آچیلمیش‌دیر.[۱۷۴]
بیرلیک ایچینده، اینتئقراسیا (بیرلشمه) پروسسینی دستکله‌ین‌لر چوْخ واخت اسکی یونان، قدیم روما، اوْرتا چاغ فئودالیزمی، رنسانس (اینتیباه)، معاریف‌چی‌لیک دؤورو (آیدینلانما چاغی-عصر روشنگری)، ۱۹. عصر لیبئرالیزم آخینی و دونیا موحاریبه‌لری کیمی قیطعه‌نین تاریخینه و اینکیشافینا ایستیقامت وئرن حادیثه‌لری ایحاطه ائدن اورتاق مدنی و تاریخی بیر میراث‌دان سؤز ائدرلر. اوروپاده‌یه‌رلری‌نین بۇ پایلاشیلان اورتاق میراثین اوزرینه قورولماسی مودافیعه اوْلونور.[۱۷۵]
ایدمان
ایدمان، اوروپاایتتیفاقین‌دن چوخ، عوضو دؤولت‌لرین اؤزلری‌نین یا دا میلتلرآراسی تشکیلات‌لارین مسولییت‌ینده‌دیر. آنجاق، میلّی فوتبول لیقالاریندا اوروپاایتتیفاقی وطنداشی خاریجی اویون‌چو سایینا کووتا قویماغی (تعیین سهمیه) قالدیران و رای عوضی (هزینه نقل و انتقالات) اولمادان ترانسفئر ائدیلمه‌سینه ایمکان وئرن بوسمان قایدالاری (Bosman ruling) کیمی بعضی قرارلار اوروپاایتتیفاقی ایچینده ایدمان سیاستی اوزرینه بؤیوک اهمییته مالیک‌دیر.[۱۷۶]
تصدیق گؤزله‌ین لیسبون آندلاشماسی ایدمان اویون‌لارینا، بۇ سئکتورو اوروپاایتتیفاقینین ایقتیصادی قایدالارین‌دان آزاد توتاجاق خوصوصی ایستاتوس تانینماسی‌نی نظرده توتماقدادیر. سربست بازار پرینسیپ‌لری‌نین وارلی و یوخسول فوتبول کلوب‌لاری آراسین‌داکی فرقی بؤیوتمه‌سین‌دن ایستیقامت‌لی دویولان قایغی‌لار سببی‌له بۇ وضعیت میلتلرآراسی اولمپیا کومیته‌سی و میلتلرآراسی فوتبول فئدئراسیالاری ایتتیفاقی کیمی رهبرلیک واحیدلری‌له گؤروشولموش‌دور.[۱۷۷]
اوروپاایتتیفاقینین ایدمان سیاستی‌نین یارادیلماسی زامانی، میلتلرآراسی بسکیتبال فئدئراسیاسی، اوروپافوتبول فئدئراسیالاری ایتتیفاقی، اوروپاهندبال فئدئراسیاسی، میلتلرآراسی بوز هاکی فئدئراسیاسی، اوروپاراگبی ایتتیفاقی و اوروپاوالیبال کونفئدئراسیاسی کیمی بیر چوْخ ایدمان تشکیلاتینا مصلحت‌لشیلر و اونلارین فیکیرلری آلینیر.[۱۷۸] بوتون اوروپاایتتیفاقی عوضولری و بۇ اؤلکه‌لرین علاقه‌دار میلّی ایدمان کوماندالاری یوفا کیمی اوروپاایچی ایدمان فعالییت‌لرینه ایشتیراک ائدیرلر.[۱۷۹]
خاریجی کئچیدلر
- تورکیه جومهوریتی – اوروپابیرلیغی گئنئل سئکرئتئرلیغی Archived 2006-02-06 at the Wayback Machine.
- اوروپاایتتیفاقینده داغلیق قاراباغلا باغلی خوصوصی ستراتئگییا...[دائمی اولو باغلانتیلی]
- آذربایجان اوروپاایتتیفاقینین انرژی طرفداشینا چئوریلیر Archived 2011-08-23 at the Wayback Machine.
- آذربایجان جومهوریتنین خاریجی ایشلر ناظیرلیگی
- Europa – The European Union On-Line
قایناقلار
- ^ Barnard, Catherine (August ۲۰۰۷). The Substantive Law of the EU: The four freedoms (۲ ed.). Oxford University Press. p. ۴۴۷. ISBN ۹۷۸-۰-۱۹-۹۲۹۰۳۵-۲.
{{cite book}}: Check|isbn=value: invalid character (کؤمک) - ^ ۲٫۰ ۲٫۱ United in diversity. Europa (web portal). European Commission. یوْخلانیلیب۲۰ January ۲۰۱۰. “'United in diversity' is the motto of the European Union. The motto means that, via the EU, Europeans are united in working together for peace and prosperity, and that the many different cultures, traditions and languages in Europe are a positive asset for the continent.”
- ^ European Parliament: The Legislative Observatory. Europa (web portal). European Commission. یوْخلانیلیب۲۰ January ۲۰۱۰. “the motto 'United in diversity' shall be reproduced on Parliament's official documents;”[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Brussels' EU capital role seen as irreversible. Euractiv.com. یوْخلانیلیب۲۸ October ۲۰۱۲. “Brussels has become the de facto capital of the European Union”[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Brussels, Capital of European Union Archived 2013-03-09 at the Wayback Machine. – European Commission, 2001.
- ^ Eurostat (۲۳ October 2010). Population on 1 January.
- ^ Nominal 2013 GDP for the European Union and ۲۰۱۴ population for the European Union, World Economic Outlook Database, April ۲۰۱۴, صندوق بین‌المللی پول. Accessed on April 12, 2014
- ^ IMF World Economic Outlook Database, April ۲۰۱۴.
- ^ CBI: Economic Trends ۲۰۰۸/۲۰۰۹ Archived 2011-01-13 at the Wayback Machine.. Retrieved 4 July 2009.
- ^ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, ۲۰۰۵, s.770
- ^ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ IMF GSYİH. www.imf.org. یوْخلانیلیب۲۰۰۸, ۲۵ iyun.
- ^ The EU Single Market: Fewer barriers, more opportunities. Europa, European Commission. یوْخلانیلیب۲۷ Kasım ۲۰۰۷,.Activities of the European Union: Internal Market. Europa. یوْخلانیلیب۲۹ Haziran ۲۰۰۷.
- ^ Five Years of China WTO Membership. EU and US Perspectives about China's Compliance with Transparency Commitments and the Transitional Review Mechanism. Social Science Research Network (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷, ۲۵ Ocak.
- ^ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Abolition of internal borders and creation of a single EU external frontier. Avropa (۲۰۰۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۲۴ yanvar.
- ^ The political consequences. یوْخلانیلیب۲۰۰۷–۵ Eylül.
- ^ Declaration of 9 May ۱۹۵۰. یوْخلانیلیب۲۰۰۷–۵ Eylül.
- ^ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ A peaceful Europe - the beginnings of cooperation. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ Merging the executives. یوْخلانیلیب۲۰۰۷–۲۵ Haziran.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ The first enlargement. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ The new European Parliament. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Negotiations for enlargement. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ A Europe without frontiers. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ ۱۹۸۰–۱۹۸۹ The changing face of Europe - the fall of the Berlin Wall. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ Treaty of Maastricht on European Union. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-10-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۲۰.; EU Law: Text, Cases and Materials. Oxford University Press. ۲۰۰۶. ISBN ۹۷۸-۰-۱۹-۹۲۷۳۸۹-۸.
{{cite book}}:|first=missing|last=(کؤمک); Check|isbn=value: invalid character (کؤمک); Text "۲" ignored (کؤمک) - ^ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ A decade of further expansion. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ The Treaty at a glance. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-12-29. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۲۵.
- ^ European Countries.
- ^ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ European Commission - Enlargement - Candidate and Potential Candidate Countries.
- ^ EU/Kosovo Factsheet.
- ^ The EU's relations with Switzerland.
- ^ EUR-Lex: Official Journal. Treaty of Amsterdam. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.
- ^ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ EUR-Lex. Consolidated Treaties on European Union and establishing the European Community. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Where is the euro legal tender? (PDF). European Central Bank (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-10-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ European countries. Avropa (۲۰۰۷). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.
- ^ European Union. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-06-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۰۸.
- ^ Countries of the Earth. home.comcast.net (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2003-08-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۰۸.
- ^ Humid Continental Climate. University of Wisconsin-Stevens Point (۲۰۰۷). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-10-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.
- ^ Sources of EU law. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۵.
- ^ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article 249, provisions for making regulations). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.
- ^ According to the principle of Supremacy as established by the ECJ in Case ۶/۶۴, Falminio Costa v. ENEL [1964] ECR 585. See Craig and de Búrca, ch. 7. See also: Factortame Ltd. v. Secretary of State for Transport (No. ۲) [۱۹۹۱] ۱ AC 603, Solange II (Re Wuensche Handelsgesellschaft, BVerfG decision of 22 Oct. ۱۹۸۶ [۱۹۸۷] ۳ CMLR 225,265) and Frontini v. Ministero delle Finanze [۱۹۷۴] ۲ CMLR 372; Raoul George Nicolo [۱۹۹۰] ۱ CMLR 173.
- ^ Pillars of the European Union. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ Institutions: The European Commission. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-23. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ Institutions: The European Parliament. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-24. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ Institutions: The Council of the European Union. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-07-03. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ To do otherwise would require the drafting of legislation which would have to cope with the frequently divergent legal systems and administrative systems of all of the now 27 member states. See Craig and de Búrca, p. ۱۱۵
- ^ For a good example of this see Title IV of Part Three of the Treaty of Rome, Council Decision (۲۰۰۴/۹۲۷/EC) of 22 December 2004 providing for certain areas covered by Title IV of Part Three of the Treaty establishing the European Community to be governed by the procedure laid down in Article 251 of that Treaty and the Protocol on Article 67 of the Treaty establishing the European Community attached to the Nice Treaty.
- ^ Decision-making in the European Union. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-05-19. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۸.
- ^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article 220, The court of Justice). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.
- ^ The Court of Justice of the European Communities. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۴.;The Court of First Instance. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۴.; Institutions: Court of Justice. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-02-09. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
- ^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article ۲۲۵ (۱), The court of First Instance). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.
- ^ Fighting EU 'enlargement fatigue'. International Herald Tribune (۲۰۰۶-۰۶-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۴.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ EU enlargement - voices from the debate. British Foreign and Commonwealth Office. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ Q&A: Turkey's EU entry talks. BBC News (۲۰۰۶-۱۲-۱۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۴.
- ^ FAQs on the EU, from the campaign trail. Sovereignty (۲۰۰۱). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-20. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.
- ^ EU leaders agree on reform treaty. BBC News (۲۰۰۷). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ The Schengen acquis and its integration into the Union. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-05-27. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۱.
- ^ ۵۷٫۰ ۵۷٫۱ EUR-Lex. Maastricht Treaty. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-11-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.
- ^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article 17), European Citizenship). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.
- ^ EUR-Lex. Amsterdam treaty article 1 s.۳ amending European Union consolidated treaty article 2, creating an area of freedom and justice). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.
- ^ European arrest warrant replaces extradition between EU Member States. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.
- ^ Council Regulation (EC) No ۲۲۰۱/۲۰۰۳ of 27 November 2003 concerning jurisdiction and the recognition and enforcement of judgements in matrimonial matters and the matters of parental responsibility.
- ^ European police office now in full swing. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.
- ^ Eurojust coordinating cross-border prosecutions at EU level. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.
- ^ Frontex. What is Frontex?. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.
- ^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (articles 39 and 141), prohibition of national or sexual discrimination). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.
- ^ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ EUR-Lex. Amsterdam treaty article 2 s.۷ amending European Community consolidated treaty article 13, combatting discrimination). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.
- ^ Launching the European Day against the Death Penalty. Avropa (۲۰۰۷-۰۶-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ Q&A: The Lisbon Treaty. BBC News (۲۰۰۷-۱۰-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ Council of Europe - European Union: "A sole ambition for the European continent" (PDF). Council of Europe (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۸.
- ^ Qualified-Majority Voting: Common commercial policy. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۳.
- ^ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ European political co-operation (EPC). Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۳.
- ^ European Union consolidated treaty, (article 11, common foreign policy). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.
- ^ Common Foreign and Security Policy (CFSP) - Overview. Avropa (۲۰۰۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.
- ^ Divided EU agrees Iraq statement. Avropa (۲۰۰۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.
- ^ Carl, Bildt (۲۰۰۵). Europe must keep its 'soft power'. Financial Times on Centre for European Reform. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-09. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.
- ^ Presentation of the programme of the Finnish presidency. Avropa (۲۰۰۶-۰۷-۰۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ EU heading for single UN seat, UN official says. EUobserver (۲۰۰۷). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ EU and the G۸. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۲۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ DG for humanitarian aid - ECHO, financial report ۲۰۰۶ (PDF). Avropa (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-05-27. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.
- ^ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ Commission calls for a European consensus to boost impact of humanitarian aid. Avropa (۲۰۰۷-۰۶-۱۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.
- ^ Stephen, Mulvey (۲۰۰۷-۰۵-۳۰). EU attacked for 'inefficient' aid. BBC News. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.
- ^ Jerome, Taylor (۲۰۰۷-۰۵-۱۱). EU accused of artificially inflating its aid figures. The Independent. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Overviews of the European Union activities: Development. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.
- ^ EU Security Police & the role of the European Commission. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-07-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.
- ^ EU Security Police & the role of the European Commission: Chronology. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-10-22. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.
- ^ Military Capabilities. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۰۹.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ EU security and defense Operations. Avropa.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ESPD Structures. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ۸۹٫۰ ۸۹٫۱ ۸۹٫۲ ۸۹٫۳ The euro. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۳۰.
- ^ ۹۰٫۰ ۹۰٫۱ The Single Market. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۳۰.
- ^ Rank Order - Exports. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-10-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۲۱.
- ^ Rank Order - Imports. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-10-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۲۱.
- ^ China now EU's biggest import market. People's Daily Online (۲۰۰۷-۰۱-۳۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۲.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ EU now biggest trading partner of China. Chinese Embassy (۲۰۰۶-۰۹-۱۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۴-۰۴.
- ^ India and the EU: strategic partners?. Centre for European Reform (February/March 2006). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-22. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۴-۰۴.
- ^ Fortune Global 500: Countries. CNN Money (۲۰۰۷-۰۷-۲۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۲۴.
- ^ Euro area and EU 27 unemployment down to ۷٫۰% (PDF). Avropa (۲۰۰۷-۰۷-۰۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۱.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Eur4. Report for Selected Country Groups and Subjects. اولوسلارآراسی پول صندوقو (April 2007). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۲۹.
- ^ New-generation passports to appear in Lithuania starting New Years. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۱۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ A Single Market for Capital. European Commission. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-05-18. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ Living and working in the Single Market. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-13.
- ^ A Single Market for Services. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-01-31. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ The European Economic Area (EEA). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-07-08. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.
- ^ A Single Market for goods. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ Growing number of Danes oppose switching to euro, poll shows. EU Business. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Poll on the future of Europe: Main findings report (PDF). Open Europe (۲۰۰۷-۰۳-۲۳). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-08-13. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۲۵.
- ^ Use of the euro in the world. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.
- ^ ECB, ESCB and the Eurosystem. European Central Bank. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۵.
- ^ , http://www.wage.wisc.edu/uploads/Working%۲۰Papers/chinnfrankel_NBER_eurotopcurrency.pdf.
- ^ Article ۳(۱)(g) of the Treaty of Rome
- ^ European Commission. Competition: making markets work better. Avropa yazar=European Commission. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-12-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ Examining the EU executive. BBC News (۲۰۰۴-۰۷-۲۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۸.
- ^ The Commission prohibits GE's acquisition of Honeywell. Avropa (۲۰۰۱-۰۷-۰۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ Microsoft caves in to European commission. The Guardian (۲۰۰۷-۱۰-۲۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ EU competition to remain in place. BBC News (۲۰۰۷-۰۶-۲۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ Detailed data ۲۰۰۰–۲۰۰۷ (PDF). Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۷-۰۷.
- ^ Q&A on Interinstitutional Agreement on Budgetary Discipline and Sound Financial Management ۲۰۰۷–۲۰۱۳.
- ^ Will Europe Work?. Euro-know. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-05-13. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۹.
- ^ ۱۱۹٫۰ ۱۱۹٫۱ ۱۱۹٫۲ David, Stead; Robert Whaples (eds) (۲۰۰۷-۰۶-۲۲). Common Agricultural Policy. EH.Net Encyclopedia. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-09-28. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۳۰.
- ^ ۱۲۰٫۰ ۱۲۰٫۱ Simon, Jeffery (۲۰۰۷-۰۶-۲۶). The EU common agricultural policy. The Guardian. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۳۰.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Sugar: Commission proposes more market-, consumer- and trade-friendly regime. Avropa (۲۰۰۷-۰۴-۱۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۳۰.
- ^ ۱۲۲٫۰ ۱۲۲٫۱ ۱۲۲٫۲ Q&A: EU energy plans. BBC News (۲۰۰۷-۰۳-۰۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.
- ^ 'Low-carbon economy' proposed for Europe. MSNBC. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۱-۲۴.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Ukraine-Russia gas dispute– call for stronger EU energy policy. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ The trans-European transport network: new guidelines and financial rules (PDF). Avropa (۲۰۰۳-۱۰-۰۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.
- ^ Silvia, Mirea. The trans-European transport network: new guidelines and financial rules. The Railway Journal. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-01-06. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.
- ^ White Paper on Transport. Euractiv (۲۰۰۴-۰۹-۲۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Transport – How Quickly will Polish Roads Improve After Accession. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (۲۰۰۳-۰۵-۲۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Jacques, Barrot. Jacques Barrot Home Page, Commission vice president for transport. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.
- ^ Robin, McKie (۲۰۰۷-۰۷-۱۵). Sat-nav rival could crash and burn. The Guardian. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۱.
- ^ ۱۳۱٫۰ ۱۳۱٫۱ GDP per capita in the Member States ranged from ۴۸% to ۲۵۱% of the EU25 average in ۲۰۰۵. Avropa (۲۰۰۶-۱۲-۱۸). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.
- ^ EU Structural and Cohesion Funds. Business 2000. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-06-16. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.
- ^ 7th Research Framework Programme (FP۷). Euractiv. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Stavros, Dimas (۲۰۰۷-۰۳-۲۳). Celebrating the Environmental Union. BBC News. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.
- ^ Adam, Easton (۲۰۰۷-۰۷-۳۱). Poland ends stand-off with EU over road plans. Financial Times. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ EU chemicals directive agreed. RTÉ News And Current Affairs (۲۰۰۶-۱۲-۰۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.
- ^ "Error: no
|title=specified when using {{Cite web}}". ۲۰۰۷. pp. ۲۳–۵. - ^ Jessica, Aldred; guardian.co.uk. EU sets ۲۰% target for carbon cuts. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۹.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Paul, Ames (۲۰۰۷-۰۳-۰۹). European Union agrees on ambitious plan to fight global warming. Discovery Channel, on Valcent Products website. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۳-۰۹.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ In Bali, EU Floats ۵۰% Greenhouse Gas Cut (۲۰۰۷-۱۲-۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۲-۰۷.
- ^ Expanding EU forests may aid climate goals. Reuters (۲۰۰۷-۱۱-۲۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۲-۰۷.[دائمی اولو باغلانتیلی][دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ The Erasmus programme celebrates its 20th anniversary. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-10-20. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.; Lefebvre, Jean-Sébastien (۲۰۰۷-۰۱-۲۲). Erasmus turns 20 - time to grow up?. Café Babel. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۰.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ About the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-04-29. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.; Lifelong Learning Programme. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-07-19. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.
- ^ What is the ERC?. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Energy. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.
- ^ What is the European Research Area?. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.
- ^ ITER fusion research project. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-05-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۲۴.
- ^ Astronomical research collaborations. ESO. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۹.
- ^ Total population. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۴.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ EU25 population rises until 2025, then falls (PDF). Avropa (۲۰۰۵-۰۴-۰۸). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۴.
- ^ Rainer, Muenz (۲۰۰۶). Europe: Population and Migration in ۲۰۰۵. Migration Information.
- ^ A densely populated area. Telsat Guide. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۲.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ The World According to GaWC. Loughborough University. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-02-09. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.
- ^ Indicators for larger urban zones ۱۹۹۹–۲۰۰۳. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۱-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ ۱۵۵٫۰ ۱۵۵٫۱ Special Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Survey) (PDF). Avropa (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.
Special Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Executive Summary) (PDF). Avropa (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳. - ^ Council Regulation (EC) No ۱۷۹۱/۲۰۰۶ of 20 November ۲۰۰۶. Avropa (۲۰۰۶-۱۲-۱۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۲.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Languages and Europe. FAQ: Is every document generated by the EU translated into all the official languages?. Avropa (۲۰۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.
- ^ Consolidated version of the Treaty establishing the European Community, Articles 149 to ۱۵۰. Avropa (۲۰۰۴). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-11-16. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۱.
- ^ European Parliament Fact Sheets: 4.16.3. Language policy. Avropa (۲۰۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.
- ^ ۱۶۰٫۰ ۱۶۰٫۱ ۱۶۰٫۲ Many tongues, one family. Languages in the European Union (PDF). Avropa (۲۰۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.
- ^ Mercator Newsletter - n. ۲۹. Mercator Central (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-11-11. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۱.
- ^ Stephen, Castle (۲۰۰۷-۰۳-۲۱). EU celebrates 50th birthday-with a row about religion. The Independent. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-04-05. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۰۴.
- ^ World Jewish Population (۲۰۰۲). The Jewish Agency for Israel. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2004-12-22. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۵-۰۳.
- ^ In Europa leben gegenwärtig knapp ۵۳ millionen Muslime. Islam.de (۲۰۰۶-۰۲-۲۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.
- ^ Peter, Ford (۲۰۰۵-۰۲-۲۲). What place for God in Europe. USA Today. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۰۴.
- ^ ۱۶۶٫۰ ۱۶۶٫۱ Eurostat (PDF). Avropa (۲۰۰۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.
- ^ <script type="text/javascript" src="http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-popups.js&action=raw&ctype=text/javascript&dontcountme=s"></script>.asp?id=۹۵۴ BK 2001 nüfus sayımı[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ BBC section on Neopaganism
- ^ Strmiska, Michael F. (۲۰۰۵). Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. Santa Barbara: ABC-CLIO.
- ^ ۱۷۰٫۰ ۱۷۰٫۱ Odinist and Asatruar Community of Spain - legalization. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-04-17. یوْخلانیلیب2012-08-28.
- ^ ۱۷۱٫۰ ۱۷۱٫۱ Andras, Bozoki. Cultural Policy and Politics in the European Union (PDF). IECOB, Institute for Central Eastern and Balkan Europe. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ European Culture Month. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-02. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.
- ^ European Capitals of Culture. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.
- ^ Cultural heritage as a vehicle of cultural identity. Avropa (۲۰۰۶-۰۵-۰۳). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-04-11. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۰۴.
- ^ For example: Priority is dialogue for partnership and tolerance. Avropa, European parliament (۲۰۰۷-۰۲-۱۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Fordyce, Tom (۲۰۰۷-۰۷-۱۱). ۱۰ years since Bosman. BBC News. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.
- ^ IOC, FIFA presidents welcomes new EU treaty, call it breakthrough to give sports more power. International Herald Tribune (۲۰۰۷-۱۰-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۲۱.[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Statement of European team sports (PDF). UEFA.com (۲۰۰۷-۱۰-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۲۱.
- ^ UEFA. UEFA.com (۲۰۰۷-۱۰-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۲۱.
- سیاس۱ خطالاری: ISBN
- اؤلو ائشیک باغلانتیلی مقالهلر September 2021-دن
- اؤلو ائشیک باغلانتیلی مقالهلر July 2023-دن
- سیاس۱ خطالاری: unrecognized parameter
- سیاس۱ خطالاری: missing name
- اؤلو ائشیک باغلانتیلی مقالهلر August 2021-دن
- Articles with incorrect citation syntax
- اؤلو ائشیک باغلانتیلی مقالهلر September 2022-دن
- بۆتون ویکیلشدیرمک لازیم اولان مقالهلر
- Pages using collapsible list with both background and text-align in titlestyle
- الیفبا اساسین‌دا سئچیلمیش مقالهلر
- اوروپا بیرلیگی
- کونفدراتیو دؤولتلر
- جی ۲۰ اؤلکه‌لر
- جی ۷ اؤلکه‌لر
- جی ۸ اؤلکه‌لر
- International organizations based in Europe
- Organizations awarded Nobel Peace Prizes
- Organizations established in 1993
- Political systems
- Supranational unions
- تیجارت بلوکلاری
- United Nations General Assembly observers
- ویدئو کلیپلری اولان مقالهلر
- ۱۹۹۳ - جو ایلینده هولند اؤلکهسینده یارانانلار
- ۱۹۹۳ میلادی ایلده قورولان بؤلگه‌لر و اؤلکه‌لر
- میلتلرآراسی سیاسی تشکیلاتلار
- Organisations based in Brussels
- Political organizations based in Europe