لندن

لندن
بیرلشمیش شاهلیق پایتختی (همچنین اینگیلیسین پایتختی)
Clockwise from top: سیتی لندن in the foreground with کنری وورف in the far background, Trafalgar Square, London Eye, Tower Bridge and a London Underground roundel in front of Elizabeth Tower
Interactive map showing administrative boundaries
لندن Location within England لندن Location within the United Kingdom لندن Location within Europe لندن is located in Earth لندن Location on Earth
موختصاتلار: 51°30′26″N 0°7′39″W
اؤلکه	بیرلشمیش شاهلیق
قوروجو اؤلکه	اینگیلیس
Region	لندن
بؤلگه	بویوک لندن سیتی لندن
روم ایمپیراتورلوغو طرفیندن قورولموشدور	AD 47 as Londinium
Districts	سیتی لندن & 32 boroughs
ایداره
• نووع	Devolved authority
• اورقانی	Greater London Authority
• Elected body	London Assembly
• بلدیه‌باشچی‌سی	Sadiq Khan (Lab)
• London Assembly	14 constituencies
• UK Parliament	73 constituencies
• European Parliament	London constituency
اراضی
• Total	۱٬۵۷۲ km2 (۶۰۷ sq mi)
• شهرلی	۱٬۷۳۷٫۹ km2 (۶۷۱�۰ sq mi)
• متروپولیتن	۸٬۳۸۲ km2 (۳٬۲۳۶ sq mi)
• سیتی لندن	۲٫۹۰ km2 (۱٫۱۲ sq mi)
• بویوک لندن	۱٬۵۶۹ km2 (۶۰۶ sq mi)
اوجالیق	۱۱ m (۳۶ ft)
جمعیت  (2017)
• Total	۸٬۸۲۵٬۰۰۰
• سیخلیق	۵٬۵۹۰/km2 (۱۴٬۵۰۰/sq mi)
• شهر	۹٬۷۸۷٬۴۲۶
• متروپولیتن	۱۴٬۰۴۰٬۱۶۳ (۱st)
• سیتی لندن	۷٬۷۰۰ (بریتانیا شهرلرین لیستی)
• Greater London	۸٬۸۱۷٬۳۰۰
GVA (2016)
• Total	£408 billion (آمریکا دولاری534 billion)
• Per capita	£46,482 (آمریکا دولاری60,783)
ساعات قورشاغی	UTC (Greenwich Mean Time)
• یای (DST)	یوتی‌سی +1 (British Summer Time)
Postcode areas	22 areas E, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TW, UB, WD (CM, TN; partially) 9 area codes 020, 01322, 01689, 01708, 01737, 01895, 01923, 01959, 01992
Police	City of London Police and Metropolitan Police
International airports	Heathrow (LHR) City (LCY) Outside Greater London: Gatwick (LGW) Stansted (STN) Luton (LTN) Southend (SEN)
HDI (2017)	0.965 – very high
GeoTLD	.london
وئب سایت	london.gov.uk

بریتانیانین مجلیس ساختمانی وْ آدلی بیگ بئن ساعاتی تئیمز چایینین یانیندا

لَندَن یا لوْندوْن (اینگیلیسجه: London) بؤیوک بریتانیانین پایتختی ،اوروپا بیرلیگینین سیاست، ایقتیصاد و فرهنگ مرکزلریندن. لندن شهری ایکی مین ایللیک گئچمیشی وار.

آدی

لندن متروسو

لندن متروسو دونیانین ان قدیم مترولارین‌دان‌دیر. ۱۸۶۳-جو ایلده دمیر یولو آدی ایله فعالیته باشلامیش‌دیر. لندن‌دا مترونون یارادیلماسینین اساس مقصدی همین واختلاردا آت آرابالارینین شهرده میدانا گتیردیی سیخ‌لیغی آرادان قال‌دیرماق ایدی. دوزل‌دیله‌ن یئنی خطلرده ان یئنی تئخنولوگییا حساب اوولونان بوخارلی قاتارلاردان ایستیفاده اوولونموْش‌دور. شهرین بعضی یئرلرین‌ده هله ده کؤموْر دوْمانینی آتماق مقصدیله یارائدیلمیش هاوْالان‌دیرمالار مؤوْجوْددوْر.

لندن متروْسوْ یارادیلدیق‌دان سوْوْنرا ایستانبوْل‌دا تۇنل نیوْ یوْرک‌دا وْ مادریدده بنزر متروْلار یارادیلماغا باشلادی. لندن متروْسوْنا اوْندئرگروْوْند (یئرالتی) دئییلیر. عموْمی‌لیک‌ده ۲۷۴ ایستان‌سییاسی وْار. متروْدا سیقارئت‌دن ایستیفاده ائتمک ایلک وْاختلار آزاد اوْلسا دا حاضردا بۇ داوْرانیشا گؤره چَتین قاداغالار تطبیق اوْوْلوْنماق‌دادیر.

دوْنیانین مالییه مرکزلرین‌دن بیری‌دیر

لندن دوْنیانین ان اهمیّت‌لی بیزنئس وْ مالییه مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. بئینلخالق توْریزمین کسیشمه نقطه‌سی‌دیر. دوْنیانین ان قالابالیق هاوْا نقلیاتی لندنا مالیک‌دیر. بوْرادا ۵ بئینلخالق هاوْا لیمانی مؤوْجوْددوْر. بوْنلاردان ان بؤیوْیوْ مشهوْر هیتروْوْدوْر. لندن تقریباً ۲ مین ایل اؤنجه روْمالیلار طرفین‌دن قوْروْلموْش‌دوْر. ائ.ا. ۴۳-جوْ ایلده روْما ایمپئراتوْرلوْغوْ بؤیوْک بریتانییانی ایشغال ائتدیک‌دن سوْوْنرا شهر لندنیوْم آدی ایله قوْروْلموْش‌دوْر. بۇ سؤزوْن کؤکوْنوْ آراش‌دیران دیل‌چیلر قرارا گلمیشلر کی سؤزوْن کؤکوْ آخان چای دئمک‌دیر.

توْریزم باخیمین‌دان تاریخی اثرلر موْزئیلرده سرگیله‌نمک‌ده‌دیر. مدنیتلری هله ۱۰۰۰ ایل اؤنجه دوْنیایا یاییلماغا باشلامیش‌دیر. لندنا هر ایل دوْنیانین موْختلیف اراضیلرین‌دن توْریستلر گلمک‌ده‌دیر. بۇ دا لندنوْن تاریخی شهر اوْوْلدوْغوْنوْن ثبوْتوْدوْر.

اتنیک ترکیبی

لندن اتنیک باخیم‌دان دوْنیانین ان کوْسموْپوْلیت شهرلرین‌دن بیری‌دیر. لندن‌دا تقریباً ۳۰۰-ا قدر دیل ایستیفاده اوْوْلوْنوْر.

اینضیباطی بؤلگه‌سی

لندنوْن باشکند کیمی تاریخی ایکی مین ایلدیر. اوْ اوْلجه روْما بریتانیاسینین، سوْوْنرالار اینگیلیس وْ بؤیوْک بریتانییا کراللیغینین اساس شهری اوْوْلوْب. بوْتوْن اینگیلیس وْ بریتانییا کراللاری اساس اعتباریله اؤلکه‌نی لندن‌دان ایداره ائتمیشلر. حال-حاضردا دا بوْتوْن حاکمیت اوْرقانلاری باشکند لندنوْن وْست مینستر ساحه‌سین‌ده یئرلشیر.

مۆحافیظه کار بوْریس جوْنسوْن لندنوْن هازیرکی مئری‌دیر (۵ مای ۲۰۰۸-جی ایلده‌ن). اوْوْلکی مئر لئیبوْریست کئن لیوْینقستوْن ایکی مدته بۇ وْظیفه‌یه سئچیلمیش‌دی. لندن بریتانییا پارلامئنتینین ایجمالار پالاتاسیندا ۷۴ دپوْتاتلا (۴۴ لئیبوْریست، ۲۱ مۆحافیظه کار، ۸ لیبرال-دموْکرات و °۱ رسپجت پارتییاسینین عضوْوْ) تمثیل اوْوْلوْنموْش‌دوْر.

بؤیوْک لندن آدمنیستراسییاسی ایکی حیسه‌دن: ایجرا حاکمیتینی یئرینه یئتیره‌ن مئردن وْ اوْنوْن صلاحیتلرینی محدوْدلاش‌دیرماق، شهر بوْدجه‌سینی تصدیق ائتمک حقوْقلارینا مالیک اوْوْلان لندن شهر آسسامبلئیاسین‌دان عبارت‌دیر.

لندن بوْروْ (اینگ. بوْروْوْگه) آدلان‌دیریلان ۳۲ بلدییه رایوْنوْنوْ وْ اوْوْرتا عصر ایداره‌چی‌لیک عنعنه‌سینه صادق ایداره ایستروْکتوْروْنا مالیک اوْوْلان سیتینی اؤزوْن‌ده بیرلشدیریر. سیتی دوْنیادا بئینلخالق وْالیوْتا هئسابلاشمالارینین ان بؤیوْک مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. بۇ عملیاتلار وْ الده ائدیله‌ن گلیرلر سایه‌سین‌ده لندن توسعه ائتمیش وْ دوْنیانین ان وْارلی شهرلرین‌دن بیرینه چئوْریلمیش‌دیر.

دین

Katolik Vestminster kafedralı

Protestant Müqəddəs Pavel kafedral kilsəsi

Mərkəzi London məscidi

• ۵۸٬۲٪ مسیحی
• ۸٬۵٪ موْسلمان
• ۴٬۱٪ هیندوْس
• ۲٬۱٪ یهوْدی
• ۱٬۵٪ سیک
• ۰٬۸٪ بوْدیست
• ۰٬۵٪ دیگر دینلر
• ۱۵٬۸٪ آتیست
• ۸٬۷٪ ناملوْم

لندن اساساً بؤیوْک بریتانییانین ایسلام مرکزی ساییلیر. بؤیوْک بریتانییا موْسلمانلارینین ۳۸٪-، تخمیناً ۱ میلیوْن موْسلمان لندن‌دا یاشاییر. مرکزی لندن مسجی‌دی (اینگ. لندن جئنترال موْسقوْئ) شهرین ان بؤیوْک مسجی‌دی ساییلیر. موْسلمانلارین ۶۲٪-i قالان شهرلرده یاشاییرلار.

تاریخ

Londonun panoramı. Klis Van Visher, 1616

Temza çayı

Londonun planı, ۱۶۶۶

Hayd-park

اتنیک جهت‌دن لندن اهالی‌سی چوْوْخ میلت‌لی‌دیر. قدیم دؤوْرلردن بوْرادا مسکن سالمیش بریت طایفه لارین‌دان علاوْه، بۇ اراضی‌ده ایرلاندلار، موْختلیف میلت‌لی موْهاجیرلر قروْپوْ، هابئله اوْئلس‌لیلر وْ شوْتلاندلار یاشاییر. ۱۹-جوْ عصرین سوْنلارین‌دا لندنا یهوْدیلر، آردینجا آرالیق دنیزی ساحلی اؤلکه‌لرین‌دن، همچینین اوْسترالیا وْ چیندن کؤچکوْنلر گلمه‌یه باشلادیلار. ۱۹۵۰-جی ایلده ایسه هیندوْستاندان گلن چوْوْخسای‌لی موْهاجیرلر بوْرادا مسکن سال‌دیلار.

لندن کوْسموْپوْلیت وْ چوْوْخمیللت‌لی اهالی‌سی اوْوْلان شهردیر. ساکینلرینین ۳٪-نی موْسلمانلار تشکیل ائدن لندنوْن قدیم وْ ماراق‌لی تاریخی وْار. ائ.ا. ۴۳-جوْ ایلده بریتانییا آدالارینی ایشغال ائدن روْما ایمپئرییاسی قدیم کئلتلرین یاشادیغی ایندیکی لندن اراضی‌سین‌ده حربی دوْشرگه سالاراق بۇ یئره لوْندینیوْم آدینی وْئرمیش‌دیر. روْمالیلارین ایلک وْاختلار تئمزانین قوزئی ساحلین‌ده، کؤرپوْنوْن یانین‌دا سالدیقلاری بالاجا شهرجیک ۱۴۲ هئکتار ساحه‌نی ایحاطه ائدیردی. یوْکسک تئمپله توسعه ائدن لندن قیسا زامان کسیین‌ده اؤلکه‌نین بؤیوْک شهرینه چئوْریل‌دی. لاکین، ۴۱۰-جوْ ایلده روْما ایمپئرییاسینین سوْقوْطوْن‌دان سوْوْنرا لندن حاقین‌دا یالنیز ۷-جی عصره عایید اوْوْلان سالنامه‌لرده وْئریله‌ن معلوْماتلارا راست گلمک اوْلار. بوْن‌دان سوْوْنرا دا لندن شهری موْختلیف ایللرده خاریجی قسبکارلار طرفین‌دن داغینتیلارا معروْض قالمیش‌دیر.

۱۶۱۶-جی ایلده باش وْئرمیش بؤیوْک لندن یانغینی نتیجه‌سین‌ده ۸۰ کیل‌سه، اوْ جمله‌دن مقدس پاوْئل مبه‌دی تامامیله یانیب کوْل اوْوْلموْش‌دوْ. بیر نئچه ایل عرضینده یئنی‌دن تیکیله‌ن لندن باشقا گؤرکه‌م آلدی. ۵۰ کیل‌سه کلاسیک اوْسلوْب‌دا تیکیل‌دی، مقدس پاوْئل مبدینین اوْستوْن‌ده یئنی گوْنبز اوْجالدیل‌دی. ۱۷۰۷-جی ایلده اینگیلیس وْ شوْتلان‌دییا کرال‌لیقلاری بیرلشدیک‌دن سوْوْنرا لندن بؤیوْک بریتانییا کراللیغینین باشکندی اوْوْلدوْ. ۱۹-جوْ عصرین بیرینجی یاری‌سین‌دا لندن داها دا گئنیشله‌ن‌دی. بوْنوْن نتیجه‌سین‌ده آوْتوْنقلیات، ائلئکتریک قاتارلاری وْ یئنی متروْ ختلری یاران‌دی. ۱۹۱۹-جوْ ایلده‌ن ۱۹۳۹-جوْ ایله کیمی لندن اطراف شهرلر حسابینا بئش دفعه بؤیوْدوْ. ایکینجی دوْنیا ساوْاشی ۳۰۰ مین لوْندوْنلوْنوْن اؤلوْموْنه وْ شهرده چوْوْخ سای‌دا بینانین داغیلماسینا سبب اوْوْلدوْ.

باشکند لندن

بریتانییا کراللیغینین مرکزی ساییلان لندن ۱۹-جوْ عصردن باشلایاراق دوْنیانین موْختلیف اؤلکه‌لرین‌دن چوْوْخسای‌لی اینسان آخینینا معروْض قال‌سا دا، شهرده اوْ دؤوْرده یالنیز ایکی وْ اوْچ مرتبه‌لی بینالار تیکیلیردی. ۲۰-جی عصرین اوْلین‌دن اعتباراً باشکند اهالی‌سینین سایینین ایلده‌ن-ایله آرتماسینا باخمایاراق، شهر یئنی قای‌دالارلا چتین‌لیکله آیاقلاشیردی. اینگیلیسلر همیشه مۆحافیظه کار اوْوْلوْبلار، ایندی ده عادت-عنعنه‌لره حؤرمتله یاناشیرلار. لاکین، لندن ساکینلری بزه‌ن وْارلی شیرکتلر قارشی‌سین‌دا تسلیم اوْلوْردوْلار. کئچه‌ن عصرین اوْرتالارینا قدر شهرین هر بیر نقطه‌سین‌دن اؤز هوْندوْرلوْیوْ ایله نظرلری جلب ائدن، سئر کریستوْفئر رئنین لاییحه‌سی اوْزره تیکیله‌ن مشهوْر مقدس پاوْئل کیل‌سه‌سی ایندی «باربیکئن» گؤی‌ده‌له‌نلری آراسین‌دا گؤروْنمز اوْوْلوْب. حاضردا لندن‌دا یئنی اینضیباطی بینانین تیکیلمه‌سینه راضی‌لیق آلماق موْشکوْل مسئله‌دیر. یئرلی حاکمیت اوْرقانلارینین قوْیدوْغوْ محدوْدیتلره گؤره، باشکند شهرده تیکینتینین آپاریلماسینا چوْوْخ جدی نظارت اوْوْلوْنوْر وْ توْوْرپاق ساحه‌سینه ده چَتین وْ کسکین لیمیت قوْیوْلوْب. لندن‌لوْلارین داها چوْوْخ سئوْدیی قدیم تیکی‌لیلر وْ میدانلار – وْست مینستر سارایی، وْست مینستر آببات‌لیغی، ترافالقار میدانی، مئلل، کارلتوْن هاوْز-تئرراس، بیر چوْوْخ یوْللارین قوْوْوْشدوْغوْ پیکادیل‌لی میدانی، لئستئر میدانی، اوْنلاری ایحاطه‌یه آلمیش مشهوْر هاید پارک وْ رئجئنت پارک کلاسیک مئمارلیق لاییحه‌لری حساب ائدیلیر. اما یوْخاری‌دا آدی چکیله‌ن یئرلرده قیمتلر باها اوْوْلدوْغوْ اوْچوْن اوْرادا یاشایانلارین سایی چوْوْخ آزدیر. اوْوْرتا سوْییه‌لی لندن‌لوْلارین مسکوْنلاشدیغی کوْارتاللاری اؤت‌ن عصرین اوْللرین‌ده سیرا ایله تیکیلمیش ایکی وْ اوْچ مرتبه‌لی بینالار تشکیل ائدیر. کرالیچانین یای ایقامتگاهی – وْیندزوْر قسری ده بۇ اراضی‌ده یئرلشیر. یای آیلارین‌دا بوْردا توْریستلرین بؤیوْک آخینی باشلاییر.

نقلیات

هاوْا نقلیاتی

لندن ۵ هاوْا لیمانینا مالیک‌دیر.

• هیسروْوْ هاوْا لیمانی (اینگ. Heathrow [ˈهیːθرهʊ]) – ۴ تئرمینالا، ایللیک ۷۵ میلیوْن سرنیشین داشیما گوْجوْنه مالیک‌دیر. (۱۹۳۰)
• قئتوْیک – لندن‌دان ۴۵ کم جنوْب‌دا یئرلشیر، ۲ قوزئی وْ جنوْب تئرمیناللارینا، ایللیک ۴۰ میلیوْن سرنیشین داشیما گوْجوْنه مالیک‌دیر (۱۹۵۸)
• ایستانستئد – لندن‌دان ۵۵ کم قوزئی‌دا، ائسسئکس قرافلیغین‌دا یئرلشیر، اساساً آوْروْپا ایستیقامتین‌ده اوْچوْشلار حیاتا کئچیریلیر. (۱۹۴۲)
• لوْتوْن – لندن‌دان ۵۰ کم قوزئی-غرب‌ده یئرلشیر، اساساً آوْروْپا ایستیقامتین‌ده اوْچوْشلار حیاتا کئچیریلیر. (۱۶ ایوْل ۱۹۳۸)
• لندن سیتی – چارتئر بیزنئس رئیسلرینه خیدمت ائدیر. (۵ نوْیابر ۱۹۸۷)

دمیر یوْلوْ

شهر هله ۱۹-جوْ عصرده تیکیلمیش بیر نئچه وْاغزالا مالیک‌دیر.

• وْاترلوْوْ – جنوْب-باتی قراف‌لیغی ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.
• وْیکتوْریا – اطراف قراف‌لیقلار ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.
• پادینقتوْن – باتی قراف‌لیغی وْ اوْئلس ایستیقامتلرین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.
• سنت پانکراس – آوْروْپا ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.
• کینقس کروْس – ایسکاتلند ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.

لندن متروْسوْ (اینگ. لندن اوْندئرگروْوْند) دوْنیادا ان قدیم وْ نهنگ متروْدوْر. بوْخار لوْکوْماتیوْی ایله ایشله‌یه‌ن ایلک یئرالتی دمیر یوْلوْ (اینگ. „مئتروْپوْلیتان Railway" بۇ گوْنکی مئتروْپوْلیتان لینئ)۱۰ یانوْار ۱۸۶۳ جوْ ایلده تیکیلیب ایستیفاده‌یه وْئریلمیش‌دیر.

صنایع

لندن شهری، عئینی زامان‌دا، اؤلکه‌نین ایری صنایع مرکزی‌دیر. بوْرادا الکتروْتکنیک، ماشی نقاییرما، آوْیا، آوْتوْ، جیهازقاییرما، گمی تمیری زاوْوْدلاری، تلفوْن وْ رادیوْاپاراتلار وْ دیگر صنایع محصوْللاری ایستئهصال ائدن مۆعاصیر تکنوْلوْژی مالیک چوْوْخسای‌لی موْسّیسه‌لر وْار. بوْنلاردان علاوْه، کاغیذ، پوْلیقرافییا، توْتوْن، ارزاق، توْخوْجوْلوْق، کیمیا وْ موْبل صنایع‌سی چوْوْخ توسعه ائدیب. آوْروْپادا ان قدیم متروْ لندن‌دا ۱۸۶۳-جوْ ایلده‌ن ایشله‌مه‌یه باشلاییب. باشکند اهالی‌سینین میشت وْ تیجارتینین داها سلیقه‌لی وْ آبادلاشمیش اراضی‌سی اوْئست-ائند حساب اوْوْلوْنوْر.

قارداشلاشمیش شهرلر

• الجزایر
• بئرلین (۲۰۰۰)
• موْسکوْ (۲۰۰۲)
• نیوْیوْرک (۲۰۰۱)
• پاریس (۲۰۰۱)
• توْکیوْ (۲۰۰۶)
• پکن (۲۰۰۶)
• کراچی (۲۰۰۵)