مولانا جلال‌الدین رومی

مولانا جلال‌الدین محمد رومی ایسلام دونیاسی‌نین بؤیوک عاریف و متصوف و شاعیر.

یاشام

مولانا، ۱۲۰۷ میلادی ایلینده بلخ شهرینده دونیایا گؤز آچیب و اوشاقلیق چاغلاریندا، آتاسی سلطان بهاءالدین ولدله، آناتولی‌یه کؤچوب قونیه شهرینده یئرلشیب و یاشایش سوردوروب. آتاسی بؤیوک عالیم و بؤیوک متصوف‌لریندن دیر کی سلطان محمد خوارزمشاه دان اینجیدیگیندن بلخ شهریندن کؤچمگه مجبور قالمیشدیر. بیر نئچه یئری گزدیکدن سوْنرا قونیه شهرینده مسکن توتموش.

جلال الدین ین اورتمنلیقینی اوسلنن آتاسی؛ اوْلدوکدن سوْنرا، ترمذی آدلی بیر بویوک اوستادین تعلیمنین قراریندا حلب و دمیشق شهرلرینده تحصیل سوردورموشدور. اورنجیلیک دونمینی بیتیردیکدن سوْنرا اوزی بیر بویوک اورتمن و موعلیم اولدی.

۶۲۴ هجری ایلینده «شمس تبریزی» ایله قارشیلاشیب بیر بویوک اینقلاب و سئودایا سوروکلندیکدن سوْنرا چوْخلی ماجرادان سوْنرا شعروشاعیرلیقا اوز قویوب دونیاسینی عشق یارادماقا آداییب اوزونی اویله یوکسک و یوجه زیرویه اولاشدیردی کی دئماق اولار کیمسه اونون یاراددیجیلیقینا اولاشا بیلممیش. اونا تای هیچ کیمسه اوندان اونجه و سوْنرا بویله سینه عشق و سئودانی آنلادیب؛ سوزلریله بیرناخیش تک چیزممیش، کیمسه مولانا تک گوی قوبسینه بویله عشق سوزیله یئرده کی اورکلری یاخین ائدمییب؛ بویلسی بیر یوجه تخت قورامامیش دیر.

آدلیم مولانایا گوره هرنه یازیلا گئنه آز سایلا بیلر، بویوک قلملر و باشاریلی یازارلار بۇ ساحده باشارسیز قالارکن بیزیم حدیمیزه دوشمز کی بۇ کونودا قلم ووروب و بویوک شاعیردن سوز یازاق و اونی آنلادماقا چالیشاق.

مولانانین فارسجا شعرلرینه راجع بوگونه قدر چوْخلی معظم اوستادلارو تدقیقات چیلار و یازارلار چوْخلی کیتابلار و مقاله لر و بیتکلر یازیبلار. اما تاسف بودورکی مولانانین تورکجه و تورک یازدیقلارینا گوره بوگونه دک چوْخ آز و هیچ قدر سایلان یازی اوزلیکله ایراندا یازی و چالیشما واردی.

مقبره‌سی قونیه شهرینده‌دیر.

تورکجه شعرلری

مولانانی دیوانیندا بۇ گون ان آز ۲۰۰ بیت اصیل و دۆزگون تۆرک شعری بولونماقدادیر؛ بۇ آرادا دیوانلاری‌نین بیر چوْخ یئرینده ده چوْخلو تورکجه سؤزجوک بولماق مومکوندور. ایشلنیلن تورکجه سؤزجوکلری اصیل بیر تورک اولمایان آدامین طرفیندن ایشلدیلمکلری چوْخ چتین و مومکونسوز گؤرونور، نیه کی بو سؤزلرین چوْخو اسکی تورکجه دیلیندن اوْلدوقلارینا گؤره باشاریکلی بیر تورک طرفیندن ایشلدیلمگی مومکوندور.

تو ماه ترکی و من گر ترک نیستم

دانم این قدر که به ترکیست آب سو

قایناقلار

• تاریخ دیرین تورکهای ایران. نشر اختر، تبریز: ۲۰۱۲، ص۱۵۸.